Bolesław Prus  Emancypantki  Panno Magdaleno , czas wstawać ! …  Wtem stuknęło okno i na Madzię wionął orzeźwiający prąd powietrza .  Westchnęła i przetarła oczy .  — Dzień dobry pani naczelnikowej …  — Dzień dobry … dzień dobry , kochana panno Magdaleno …  Doskonale pani spała ! …  Po łaźni i po płaczu zawsze się dobrze śpi .  — Daleko jeszcze do Warszawy ? … — pyta Madzia .  — Wyjechali śmy z ostatniej stacji .  Madzia chwiejnym krokiem zbliża się do okna i zaczyna oglądać okolicę .  Pola zżęte ; na ścierniach zapalają się i gasną krople rosy ; drzewa uciekające w tył mają niezdrową zieloność , jakby w tym miejscu jesień zaczynała się wcześniej aniżeli w Iksinowie .  Niekiedy między polami zabieli się chata otoczona płotem z żerdzi ; z daleka widać parę wysokich kominów .  A na granicy horyzontu rozpiera się olbrzymi szary obłok przecięty trzema poziomymi smugami dymów .  Najniższa smuga oznacza Powiśle , średnia — stoki , najwyższa szczyty Warszawy , która wygląda jak tajemnicze pasmo wzgórz zębatych z wyskakującymi tu i owdzie skałami .  — Piękne macie powietrze w tej Warszawie — odezwała się naczelnikowa .  — Jestem pewna , że za dwa dni będę miała czarne płuca …  Ach , Boże , jak wy tu żyć możecie ? …  — Ale widzi pani , że im bliżej podjeżdżamy , tym bardziej rozpraszają się dymy …  O ! wieża kościoła ewangelickiego … na lewo Święty Krzyż … na prawo kościół Panny Marii …  Coraz wyraźniej ! …  — Już ja dziękuję za taką wyraźność .  Panie Boże ! …  W rok umarłabym tutaj …  A pani niech wraca do Iksinowa z początkiem przyszłych wakacyj …  Ot , już gwiżdżą … zaraz wysiadamy …  Odwiozę panią , gdzie trzeba .  To mówiąc naczelnikowa zaczęła śpiesznie wyjmować z siatki wagonu torby , pudełka , parasole .  Pociąg zwalnia , słychać gwar rozmów , konduktorzy otwierają drzwi …  — Warszawa …  — Ej , człowieku ! … a zamów wygodną dorożkę … — woła naczelnikowa podając tragarzowi stos rupieci .  — Madziu ! — nagle odzywa się zafrasowana osóbka wyciągając ręce .  — Żanetko ! … — odpowiada Madzia .  — Co tu robisz ?  — Przyjechała m na dworzec po ciebie …  — A ty skąd wiesz , że ja miała m wrócić ? …  — Przecież telegrafowała ś do panny Malinowskiej i ona mnie tu przysyła w zastępstwie …  Obie panny tak gwałtownie padają sobie w objęcia , że robi się z nich jedna bryła tamująca ruch na peronie .  Zaczepił je wózek , potrącił konduktor , wreszcie wpadł na nie tragarz i niechcący rozdzielił parasolem naczelnikowej .  — Takim sposobem ja już niepotrzebna pani ? — mówi naczelnikowa i — ona znowu chwyta Madzię w objęcia .  — Więc do widzenia , panno Magdaleno , najpóźniej w końcu przyszłego czerwca .  Mówię : do widzenia nie tylko od siebie , ale od całego miasta i od mego męża , któremu pani także głowę zawróciła …  Oj ! będziemy się kłócić w Iksinowie …  Tragarz zajął się odebraniem rzeczy Madzi , i obie panny weszły do sali pasażerskiej .  — Boże , jak ty ślicznie wyglądasz , Madziu — mówiła panna Żaneta — a tu ktoś rozpuścił plotkę , żeś w kwietniu umarła ! …  Od kwietnia do sierpnia zrobiła ś sobie wakacje , winszuję ! …  Dopiero musiała ś używać ? …  — Nie widziała m nawet mojej siostrzyczki — wtrąciła Madzia .  — Cóż u was ? …  — Nic .  Na pensję taki natłok , że panna Malinowska nie chce przyjmować uczennic …  Ale co za zmiany ! …  W dawnym mieszkaniu Ady Solskiej i pani Latter są dziś sypialnie ; gospodaruje matka panny Malinowskiej , a ona sama oprócz salonu do przyjęć ma tylko jeden pokój …  Słyszała ś ? …  Przełożona w jednym pokoju ! …  — Musi mieć mniejsze dochody aniżeli pani Latter ?  — Wątpię — odparła panna Żaneta .  — Choć , wyobraź sobie , bierze po pięćdziesiąt i po sto rubli taniej od pensjonarek , nam popodwyższała pensje , no … i stół jest lepszy … O , lepszy …  — To doskonale .  — Straszny ucisk ! …  Pensjonarkom nie wolno wychodzić na wizyty ; nam wolno przyjmować gości tylko w ogólnym salonie …  O dziewiątej wieczór wszystkie musimy być w domu …  Joasia nie miała by co robić u nas .  To klasztor ! …  Wyniesiono rzeczy , panny wsiadły w dorożkę .  — Jak te wasze dorożki trzęsą … ach , wylecę ! … — zawołała Madzia .  — Kurz … zaduch …  — A mnie się zdaje , że dziś jest cudowne powietrze — uśmiechnęła się panna Żaneta .  — Tak dawno już nie była m na wsi , że chyba nie potrafiła by m tam oddychać — dodała z westchnieniem .  — Panna Howard jest u was ? — pyta Madzia .  — Co też ty mówisz ? …  U nas nie ma miejsca dla progresistek wobec panny Malinowskiej .  — Gwar … hałas ! … Nieznośna Warszawa …  A nie słyszała ś czego o Solskich , o … Helenie Norskiej ? … pytała Madzia rumieniąc się .  — Wszyscy siedzą za granicą , ale niedługo mają wrócić — mówiła panna Żaneta .  — Ada chce doktoryzować się z nauk przyrodniczych , a Helenka podobno jest zaręczona z Solskim .  Tylko że oni ciągle to — godzą się , to — zrywają ze sobą …  Hela ma być taka despotyczna jak pani Latter , a Solski zazdrosny …  Nic tego nie rozumiem .  Proszę skręcić w bramę i wjechać na dziedziniec ! … — zawołała panna Żaneta do woźnicy .  W kilka minut później Madzia z biciem serca wstępowała na dobrze znane jej schody pensji .  Uderzyła ją cisza panująca w korytarzach i brak pensjonarek , które dawniej ciągle kręciły się między salami .  — Pani przełożona u siebie ? — zapytała panna Żaneta szpakowatego mężczyznę , który w czarnym surducie , zapiętym pod szyję , stał przy schodach , wyprostowany jak żołnierz .  — Pani przełożona … — odparł , lecz nagle umilkł .  Otworzyły się drzwi i jakiś pan wśród ukłonów cofał się tyłem z pokoju , w głębi którego słychać było łagodny głos panny Malinowskiej :  — …bo od chwili gdy sprowadzi się na pensję , wychodzić do miasta nie może …  — Nieodwołalnie ? … — zapytał ciągle kłaniający się pan .  — Tak .  Pan zbiegł ze schodów i Madzia ujrzała przed sobą pannę Malinowską .  Miała taką samą ciemną suknię , taką samą spokojną twarz , jak przed pół rokiem .  Tylko jej piękne oczy nabrały koloru stali .  — Aaa … panna Brzeska jest ? … — rzekła przełożona i pocałowała Madzię w czoło .  — Czy będziesz mogła pojechać ze mną dziś o piątej do twoich panienek ?  — Owszem , proszę pani .  — Panno Żaneto , zajmij się Brzeską …  — Czy mogę przywitać się z dawnymi uczennicami ? … — nieśmiało zapytała Madzia .  — Owszem .  Piotrze , śniadanie dla panny Brzeskiej …  Potem może Piotr wysłać list , który mu dziś dała m …  — Do pani Korkowiczowej — wtrącił wyprostowany mężczyzna .  — Właśnie zawiadamiam w nim panią Korkowiczowę , że przyjechała ś i że będziemy u niej o piątej — rzekła do Madzi panna Malinowska i poszła na górę .  Madzia w osłupieniu patrzyła na pannę Żanetę , która zobaczywszy , że przełożona znikła już w korytarzu drugiego piętra , pokiwała głową i szepnęła :  — Tak , tak ! …  Teraz uchyliły się inne drzwi i w wąskim otworze ukazał się cień dziewczynki , która dawała znaki ręką szepcząc : „ Pst ! … pst ! … panno Magdaleno ! … ” .  Madzia z Żanetą weszły do sali , gdzie zebrała się gromadka mniejszych i większych panienek .  — Pani przełożona pozwoliła przywitać się — rzekła panna Żaneta .  Wtedy dziewczynki otoczyły Madzię ze wszystkich stron , zaczęły ją całować i mówić jedna przez drugą .  — Widziały śmy oknem , jak pani zajechała …  Pani do nas ? …  Nie , do Korkowiczówien …  Ach , gdyby pani wiedziała , jak nas ostro trzymają ! …  Wie pani , że Zosia Piasecka w lipcu umarła …  — Ja miała m wszystkie celujące i dostała m pierwszą nagrodę … — mówiła głośniej od innych piękna brunetka z aksamitnymi oczyma .  — Moja Malwinko , nie chwal się tak …  — A ty nie przeszkadzaj , moja Kociu .  Ja przecież była m uczennicą panny Magdaleny , więc przyjemnie jej będzie dowiedzieć się , że jestem najzdolniejsza z całej pensji …  — Wie pani , że biedna Mania Lewińska nie skończyła szóstej klasy ? …  — Ach , Łabęcka , jak się masz ! — zawołała Madzia .  — Dlaczego nie skończyła ? …  — Musi siedzieć u swego wuja Mielnickiego …  Pamięta pani : taki gruby pan …  Sparaliżowało go po śmierci pani Latter , a Mania go pielęgnuje …  — O mnie już pani zapomniała …  A ja tak tęsknię za panią …  — Ależ nie …  Zosiu …  — Tyle mam do powiedzenia …  Niech pani ze mną pójdzie do okna …  Zaprowadziła Madzię we framugę i zaczęła szeptać :  — Jeżeli pani zobaczy go … bo on ma tu niedługo wrócić …  — Kogo , Zosiu ? …  — No … tego pana … Kazimierza Norskiego …  — I ty jeszcze o nim myślisz ? …  W szóstej klasie ! … — rzekła zgorszona Madzia .  — Właśnie , że już wcale nie myślę …  Sto razy … tysiąc razy wolę pana Romanowicza …  Ach , pani , jaka jemu śliczna broda urosła od wakacyj …  — Dziecko jesteś , Zosiu …  — O , wcale nie , bo już umiem pogardzać …  Niech się żeni z tą Mongołką …  — Kto z kim ? … — zapytała Madzia blednąc .  — Kazimierz z Adą Solską … — odparła Zosia .  — Któż ci znowu mówił o takich dzieciństwach ? …  — Nikt nie mówi , bo nikt nie wie , tylko … moje serce przeczuwa …  O , nie na próżno oni siedzą w Zurychu …  Zapukano do drzwi .  Dziewczynki rozpierzchły się jak wróble przed jastrzębiem .  Ukazała się pokojówka zapraszając Madzię na śniadanie .  W pokoju przełożonej Madzia zetknęła się ze staruszką białowłosą i szczupłą , ale bardzo ruchliwą .  — Jestem tutejsza gospodyni — rzekła wesoło staruszka — i w zastępstwie córki proszę panią …  Staruszka była podobna do doktorowej Brzeskiej , więc wzruszona Madzia ucałowała jej ręce .  — Niechże pani siada … przepraszam , ale nie pamiętam nazwiska ? …  — Magdalena …  — Niechże pani siada , panno Magdaleno …  Ja pani naleję kawę , bo musi pani być zmęczona …  I bułkę nasmaruję …  Ja się na tym znam …  — Bardzo dziękuję , ale … nie jadam z masłem — szepnęła Madzia pragnąc jak najmniej narażać na koszta swoje protektorki .  — Nie chce pani masła ? … — zdziwiła się staruszka .  — A niechże Bóg broni , ażeby o tym dowiedziała się Felunia ! …  Według niej pieczywo bez masła nic niewarte …  Tu wszyscy musimy jadać masło .  Więc i Madzia jadła bułkę z masłem , a w sercu jej odezwała się cicha tęsknota .  U rodziców na podwieczorkach w altance także jadano do kawy bułki tylko z masłem …  Co teraz robi major … proboszcz … rodzice ? …  Ach , jak to ciężko dom opuścić ! …  Staruszka może przeczuwając jej smutne wspomnienia odezwała się :  — Pewnie pani znowu kilka lat posiedzi w Warszawie jak my ? …  Felunia już bardzo dawno nie była na wsi .  — O nie , proszę pani ! — zaprotestowała Madzia .  — Ja może za rok wrócę , bo mam zamiar otworzyć pensyjkę — dodała ciszej .  — W Warszawie ? … — spytała żywo staruszka patrząc na Madzię wylęknionymi oczyma .  — O , nie … w Iksinowie …  — Iksinów ? …  Iksinów ? …  Nie mamy żadnej uczennicy z Iksinowa …  Ha , może to i dobrze …  Przysyłała by nam pani panienki do wyższych klas .  — Ależ naturalnie , że tylko tutaj … — odparła Madzia .  Staruszka uspokoiła się .  Do obocznego saloniku , do którego drzwi były uchylone , weszła przełożona , a za nią jakaś dama .  — Zdecydowała m się na czterysta rubli — mówiła dama .  — Trudno , cóż robić ? …  — Już nie mam miejsca dla córeczki pani , wczoraj zostało zajęte — odpowiedziała przełożona .  — Jak to ? … przecież …  Przecież zmieści się jeszcze jedno łóżeczko w tak obszernym lokalu — mówiła dama , w której głosie czuć było zmieszanie .  — Nie , pani .  U nas liczba uczennic stosuje się do obszerności mieszkania …  Dziewczynki muszą mieć powietrze albo blednicę , a ja nie chcę u siebie blednicy .  Dama widocznie podniosła się do wyjścia i rzekła tonem irytacji :  — Pani Latter nigdy nie była tak bezwzględną …  Żegnam panią …  — I bardzo źle na tym wyszła .  Żegnam panią — odparła przełożona wyprowadzając damę na korytarz .  Madzia była zadziwiona stanowczością panny Malinowskiej , a jeszcze więcej fizjognomią jej matki .  Przez czas rozmowy w saloniku na twarzy staruszki kolejno malowała się obawa , duma , gniew , zachwyt .  — Ona taka zawsze …  Felunia ! … — mówiła matka składając ręce i trzęsąc głową ze wzruszenia .  — Co to za wyjątkowa kobieta ! …  Prawda , panno … przepraszam , ale ?  — Magdalena … — przypomniała jej Madzia .  — Tak … panno Magdaleno … bardzo przepraszam .  Ale prawda , że Felunia jest nadzwyczajną kobietą ? …  Drugiej takiej ja przynajmniej nie spotkała m na świecie .  W progu ukazała się przełożona .  — Cóż , mamo — rzekła — bielizna Gniewoszówny zgadza się z rejestrem ?  — Bielizny ma dosyć — odparła staruszka — ale żadnego rejestru .  — Jak zwykle ! …  Gniewoszówna nie pójdzie dziś na spacer , tylko z mamą porachuje bieliznę i robi rejestr , który da do podpisania ojcu , gdy ją odwiedzi .  Wieczny nieład ! …  Teraz panna Malinowska zwróciła na Madzię spokojne oczy .  — Proszę cię , panno Magdaleno .  Rzeczy twoje są w dawnym pokoju Solskiej , który możesz zająć do piątej .  Do tej godziny jesteś wolna .  Madzia podziękowała staruszce za śniadanie i przeszła do wskazanego pokoju .  Znalazła tam swój kufer i pudełka , ogromną miednicę wody , ręcznik śnieżnej białości , ale z ludzi — nikogo .  Widocznie wszyscy byli zajęci i nikt nie myślał jej bawić .  Brr ! … jak tu chłodno …  Madzi jeszcze huczał w głowie turkot pociągu , jeszcze odurzał ją dym lokomotywy , jeszcze nie mogła oswoić się z myślą , że jest w Warszawie .  Stojąc na środku pokoju przymknęła oczy , ażeby mieć złudzenie , że ona jeszcze nie opuściła Iksinowa .  Za drzwiami słychać szelest … może idzie matka ? …  Ktoś odchrząknął — to pewnie ojciec albo major ? …  A to co ? …  Ach , słychać przeraźliwe granie katarynki ! …  Jakże pragnęła w tej chwili przytulić się do kogo , całować i być całowaną …  Gdyby przynajmniej odezwał się do niej kto , gdyby wysłuchał , jak jej w domu było dobrze , a jak dziś tęskno …  Żeby choć jedno słówko otuchy …  Nic , nic ! …  Po korytarzu cicho biegają ludzie bez głosu ; niekiedy chrząka woźny stojący przy schodach ; przez otwarty lufcik napływa duszne powietrze , a z daleka na drugiej ulicy gra katarynka …  „ O mój pokoiku , mój ogrodzie … moje pola ! …  Nawet nasz cmentarzyk nie jest taki smutny jak ten dom ; nawet mogiła biednego samobójcy nie jest tak pusta jak ten pokój … ” — myśli Madzia , z trudnością powstrzymując wybuch płaczu .  Gdyby w tym gabinecie została jaka pamiątka po Solskiej !  Nie ma nic ! nawet zdarto obicia i pomalowano ściany na stalowy kolor , który przypomina spokojne oczy panny Malinowskiej .  Kiedy Madzia przebrała się , wpadła do niej panna Żaneta .  — Ach , nareszcie ! … — zawołała Madzia wyciągając ręce do zafrasowanej osóbki , która dawniej nic ją nie obchodziła , lecz w tej chwili wydawała się najdroższą .  — Przyszła m się z tobą pożegnać , bo zaraz wychodzimy z klasą do Botanicznego Ogrodu , a później możemy się nie zobaczyć …  — Nie przyjdziesz do mnie ? … — zawołała Madzia z żalem .  — Nie mogę … dziś mój dyżur …  — A ja z wami nie mogła by m pójść na spacer ? … — zapytała tonem prośby .  — Czy ja wiem ? … — odparła panna Żaneta robiąc jeszcze bardziej zafrasowaną minkę .  — Poproś panny Malinowskiej … może pozwoli …  — To już do widzenia się … — rzekła Madzia ze smutkiem .  Bardzo jej było źle w tym jasnoniebieskim pokoju , ale jeszcze gorzej bała się prosić przełożonej .  Ona taka zajęta … a jeżeli odmówi albo pozwoli z niechęcią ? …  — Możeś ty chora ? … — spytała nagle panna Żaneta .  — Powiem , a doktór zaraz przyjdzie …  — Na Boga , Żanetko , nie mów nic ! …  Mnie nic nie jest …  — Bo masz taką dziwną minę ? … — rzekła panna Żaneta i pożegnała Madzię , lekko wzruszając ramionami .  Po wyjściu koleżanki Madzia znowu została sama ze swymi myślami , które ją tak dręczyły , że zdobyła się na krok bohaterski .  Opuściła pokój , przebiegła korytarz na palcach , oglądając się jak człowiek , który ma spełnić przestępstwo , i znalazłszy w garderobie matkę przełożonej rzekła zarumieniona :  — Proszę pani , mam teraz czas , może by m pani w czym pomogła ? …  Staruszka , która właśnie rachowała bieliznę w towarzystwie pensjonarki z zaczerwienionymi powiekami , podniosła na Madzię zdziwione oczy .  — Droga panno … przepraszam … panno Magdaleno , w czym że mi możesz pomóc ? …  Prędzej chyba u Feluni coś by się znalazło …  Ona teraz jest w kancelarii …  I zaczęła znowu rachować bieliznę mówiąc do pensjonarki :  — Chusteczek piętnaście … napisała ś , moje dziecko ? …  — Napisała m — szepnęła dziewczynka trąc oczy palcami zawalanymi atramentem .  — Trzeba wyraźnie pisać , kochanko … bardzo wyraźnie …  Madzia opuściwszy garderobę , z wielkim strachem weszła do kancelarii , gdzie pochylona nad biurkiem panna Malinowska pisała listy .  Usłyszawszy szelest kroków przełożona odwróciła głowę .  — Może , proszę pani …  czy nie mogła by m w czym pomóc ? … — cicho zapytała Madzia .  Panna Malinowska popatrzyła na nią uważnie , jakby usiłując zgadnąć , w jakim celu Madzia oświadcza chęć pomożenia jej — i odparła :  — No , no ! …  Korzystaj , moja droga , z tych kilku godzin swobody , które ci zostały …  Pracy będziesz miała dosyć …  Po tej odprawie zawstydzona i rozżalona Madzia czym prędzej wróciła do swego pokoju i ażeby nie poddać się desperacji , wydobyła z kufra wszystkie rzeczy , książki , kajety i zaczęła je układać .  Zajęcie to , pomimo że nie wymaga zbyt wielkich wysiłków umysłu , uspokoiło Madzię .  Dziś dopiero zrozumiała różnicę pomiędzy rodzinnym domem , gdzie wszyscy mieli czas na to , ażeby ją kochać , a domem obcym , gdzie nikt nie miał czasu nawet rozmawiać z nią .  Około trzeciej zrobił się ruch w korytarzach : pensjonarki wróciły ze spaceru , następnie poszły na obiad .  Z odgłosów dochodzących ją Madzia wywnioskowała , że dziewczynki maszerują parami , a rozmawiają po cichu .  Za czasów pani Latter w podobnej chwili było dużo śmiechu , skoków , bieganiny … dziś nic z tego !  „ Zapomniano o mnie … — nagle pomyślała Madzia spostrzegłszy , że jej nikt nie prosi na obiad .  Krew uderzyła jej do głowy , łzy zakręciły się w oczach i uczuła niepokonaną chęć powrócenia do domu .  „ Do domu ! … do domu ! … nie chcę już ani panny Malinowskiej , ani jej protekcji , ani nade wszystko jej gościnności …  Przecież moja mama nie postąpiła by w podobny sposób z żebrakiem , który znalazł by się u niej w porze obiadu …  Mam dziewięćdziesiąt rubli papierami , złoto od majora , więc wrócić mogę …  A w Iksinowie , choćbym tylko zapracowała piętnaście rubli miesięcznie , nikt nie zrobi mi impertynencji … ” .  Tak sobie mówiła Madzia chodząc po pokoju rozgorączkowana … ale na palcach .  Bała się , ażeby kto usłyszawszy kroki nie przypomniał sobie o niej .  Pragnęła , ażeby wszyscy o niej zapomnieli , ażeby rozstąpiły się mury i uwolniły ją z tego dziwnego domu bez zwrócenia niczyjej uwagi .  — Boże , Boże ! … po co ja tu przyjechała m ? … — szeptała załamując ręce .  Okropność jej położenia zaostrzał jeszcze smutny fakt , że Madzi — jeść się zachciało .  „ Nie mam ambicji ! … — myślała z rozpaczą .  — Jak można w podobny sposób być głodną ? … ” .  Wtem ogarnęło ją zdziwienie : na górze zrobił się ruch , rozległy się śmiechy , bieganina , dźwięki fortepianu …  Bodaj nawet , czy kilka par nie tańczyło …  „ Cóż to znaczy ? … — mówiła do siebie .  — Więc i tu wolno się bawić ? … ” .  Jednocześnie zapukano do drzwi i weszła panna Malinowska uśmiechnięta .  — Teraz nasza kolej — rzekła — bądź łaskawa .  Wzięła Madzię pod rękę i zaprowadziła do pokoju matki , gdzie był stół nakryty na trzy osoby i dymiła się waza .  „ Boże , ja nigdy nie będę mieć rozumu ! ” — pomyślała Madzia śmiejąc się w duchu z samej siebie . .  Rozpacz już ją opuściła , ale apetyt spotężniał .  — Zaczynam oddychać — odezwała się panna Malinowska po sztuce mięsa .  — Doprawdy , mam czasami ochotę zazdrościć , że ci się nie udała twoja pensyjka w tym jakimś Iksinowie …  — O , ja wrócę tam i założę choć dwie klasy : wstępną i pierwszą — odparła Madzia chcąc uspokoić swoją gospodynię .  — I dwie klasy dadzą ci się we znaki , szczególniej w początkach .  My coś wiemy o tym , prawda , mamo ?  — O ! … — westchnęła staruszka chwytając się oburącz za głowę .  — Bo też dostała ś pensję , Chryste elejson ! …  Mówię pani — zwróciła się do Madzi — ile ja łez wylała m , ile nocy nie przespała m w tamtym kwartale ! …  Ale Felunia żelazna kobieta …  O ! …  — Pani mi pozwoli czasem przyjść do siebie i popatrzeć na gospodarstwo ? … — zapytała nieśmiało Madzia przełożonej .  — Owszem , ale … co tu zobaczysz , moja droga ?  Trzeba najwcześniej wstawać , najpóźniej kłaść się spać , wszystkiego pilnować , a co najważniejsza — każdemu od razu wyznaczyć obowiązki i … żadnych ustępstw ! …  Latterowa , kiedy nie wydaliła pierwszej pensjonarki za spóźniony powrót od rodziców , już była zgubioną .  Od tej chwili zaczęły się wizyty studentów u panny Howard , spacery panny Joanny …  No , ale mniejsza o to …  Znasz panią Korkowiczowę , u której obejmujesz miejsce ?  — Dziewczynki znam …  Panią , zdaje mi się , raz widziała m … — odparła Madzia .  — I ja jej nie znam .  Słyszę , że są to ludzie bogaci , dorobkiewicze , a pani dba o wychowanie córek .  Rozumie się , że gdyby ci tam było źle , znajdziemy inne miejsce , a może nawet u mnie otworzy się jaka posada …  — Ach , to było by najlepsze ! … — zawołała Madzia składając ręce .  — No , no ! …  Zapytaj twoich koleżanek : czy one się tak zachwycają ? … — rzekła przełożona .  — Ale trudno … ja nie chcę iść za panią Latter …  Po obiedzie przełożona pobiegła na górę , gdzie mimo jej obecności nie zmniejszył się gwar pensjonarek .  Zaś na kwadrans przed piątą wpadła do Madzi .  — Ubierz się — rzekła — jedziemy .  Kufer odeszlę ci za godzinę .  Madzię , gdy została sama , ogarnął strach .  Jak ją przyjmie pani Korkowiczowa ? … — może i u niej jest taki rygor jak u panny Malinowskiej ? …  Blada , drżącymi rękoma włożyła na siebie okrywkę , a ponieważ była sama w pokoju , więc przeżegnała się i uklękła prosząc Boga , ażeby ją pobłogosławił w tak ważnym momencie życia .  Przełożona uchyliła drzwi i wywołała Madzię .  Wyszły na ulicę , wsiadły w dorożkę , a w kilka minut były na pierwszym piętrze wykwintnego domu .  Panna Malinowska pociągnęła kryształową rączkę dzwonka przy drzwiach , które otworzył lokaj w granatowym fraku i czerwonej kamizelce .  — Kogo mam zameldować ? — spytał .  — Dwie panie , które miały tu być o piątej — odpowiedziała panna Malinowska wchodząc do przedpokoju .  Przybyłe nie zdążyły jeszcze zdjąć okrywek , kiedy z salonu wpadła między nie dama niska , otyła i ruchliwa , w jedwabnej sukni z długim ogonem , w koronkowym kołnierzu , z koronkową chustką w jednej ręce , z wachlarzem ze słoniowej kości w drugiej .  W jej uszach lśniły się dwa wielkie brylanty .  — Jakżem wdzięczna , że pani przełożona sama się fatyguje ! … — zawołała dama ściskając pannę Malinowską .  — Jakżem szczęśliwa , że nareszcie poznaję panią ! … — zwróciła się do Madzi .  — Niechże panie pozwolą do saloniku …  Jan , powiedz panienkom , ażeby tu zaraz przyszły …  Proszę , bardzo proszę … niech panie siadają …  O , na tych krzesełkach …  I podsunęła dwa złocone krzesełka kryte amarantowym jedwabiem .  — Kiedyż przyjeżdżają państwo Solscy ? — mówiła w dalszym ciągu dama patrząc na Madzię .  — Pan Solski w sąsiedztwie mego męża ma majątek … co za majątek ! …  Lasy , łąki , a jakie grunta ! …  Dwieście włók , proszę pani …  Mój mąż mówi , że tam można by postawić cukrownię za psie pieniądze , a mieć z niej ogromne dochody …  Pani ciągle koresponduje z panną Solską ? … — zapytała znowu Madzię .  — Tak , pisała m do niej parę razy … — odparła zmieszana Madzia .  — Co to parę razy ! … — zawołała dama .  — Kto ma szczęście posiadać przyjaciółkę z tej sfery , powinien do niej ciągle pisywać …  Ja bo jestem zakochana w pannie Solskiej …  Co za rozum , skromność , dystynkcja …  — Pani zna pannę Solską ? — wtrąciła Malinowska , z właściwym sobie spokojem patrząc na tęgą damę .  — Osobiście jeszcze nie mam honoru …  Ale pan Zgierski tyle mi o niej opowiadał , że nawet ośmieliła m się prosić ją o składkę na założenie szpitala w naszej okolicy …  I wie pani co ? … przysłała tysiąc rubli i odpisała jak najgrzeczniej ! …  Pulchne policzki pani Korkowiczowej zaczęły drżeć .  — Darujcie , panie — mówiła mrugając powiekami — ale nie mogę przypomnieć sobie tego wypadku bez wzruszenia …  Jest to jedyna osoba …  jedyny dom , któremu pierwsza złożyłabym wizytę , tyle mam uwielbienia dla państwa Solskich …  A przy tym tak bliskie sąsiedztwo …  Podczas długiego i szybkiego wykładu gospodyni domu twarz Madzi promieniała zachwytem .  Cóż to za szczęście dostać się do rodziny , która tak kocha jej przyjaciółkę !  A jak szlachetną musi być sama pani Korkowiczowa , skoro oceniła wartość  Ady nie znając jej …  Natomiast oblicze panny Malinowskiej nie wyrażało nic , choć równie dobrze mogło oznaczać znudzenie albo drwiny .  Siedziała wyprostowana ustawiwszy wielkie oczy w ten sposób , że nie było wiadomo , na co mianowicie zwraca uwagę : czy na panią Korkowiczowę , czy na jej salon zapełniony kilkoma różnymi garniturami mebli , czy na dwa olbrzymie dywany na posadzce , z których jeden był ciemnowiśniowy , a drugi jasnożółty .  Kiedy gospodyni podniosła do ust koronkową chustkę jakby dając znak , że już wypowiedziała wszystkie uniesienia , panna Malinowska odezwała się :  — Jakież będą obowiązki panny Brzeskiej u pani ?  — Obowiązki ? … żadne ! …  Towarzyszyć moim córkom , ażeby nabrały pięknego układu , i pomagać im w naukach , a właściwie pilnować …  Moje panienki biorą lekcje od profesorów , od renomowanych nauczycielek …  — A pensję jaką pani przeznacza dla panny Brzeskiej ? …  O ile sobie przypominam …  — Trzysta rubli rocznie — wtrąciła dama .  — Tak , trzysta rubli — powtórzyła panna Malinowska i zwróciwszy się do przerażonej i zaczerwienionej Madzi dodała :  — W ciągu roku masz jeden tydzień wolny na Boże Narodzenie , drugi na Wielkanoc i miesiąc na letnie wakacje , w czasie których możesz odwiedzić rodziców .  — Naturalnie ! … — potakiwała pani Korkowiczowa .  — I rozumie się , że będziesz w domu państwa Korkowiczów traktowana jak starsza córka …  — Nawet lepiej ! … wiem przecież , kogo biorę …  — A teraz może mi pani pozwoli zobaczyć pokój panny Brzeskiej — mówiła dalej przełożona podnosząc się ze złoconego krzesełka tak obojętnie , jakby chodziło o najzwyklejszy stołek .  — Pokój ? … — powtórzyła pani Korkowiczowa .  — A tak … pokój dla panny Brzeskiej …  Proszę …  Madzia jak automat szła za panną Malinowską .  Minęły pod przewodnictwem ruchliwej gospodyni długi szereg saloników i gabinetów i znalazły się w niewielkim , ale czystym pokoju z oknem wychodzącym na ogród .  — Łóżko zaraz każę przynieść — mówiła gospodyni .  — Obok mieszkają moje panienki — a syn … na drugim piętrze …  — O , widzisz , masz tu i popielniczkę , gdyby ś kiedy nauczyła się palić papierosy … — rzekła panna Malinowska do Madzi .  — Ach , to popielniczka mego syna , który tu czasem lubi zdrzem … czytać po obiedzie … — odparła zakłopotana gospodyni .  — Ale on tu już nigdy nie przyjdzie …  — Żegnam panią — odezwała się nagle panna Malinowska ściskając rękę damie — i dziękuję za warunki .  Bądź zdrowa , Madziu — dodała — pracuj , jak to ty umiesz , i pamiętaj , że mój dom jest w każdej chwili na twoje usługi .  Rozumie się … dopóki nie przyjadą Solscy , których przyjaźń i opiekę ja tymczasowo zastępuję — kończyła z naciskiem .  — Ach ! … — westchnęła pani Korkowiczowa patrząc na Madzię z wyrazem macierzyńskiej miłości .  — Upewniam , że państwo Solscy będą zadowoleni …  Gdy po oględzinach panie wróciły do salonu , zastały tam dwie panienki wcale rozwinięte , ładnie ubrane , może zanadto ulegające naciskowi gorsetów .  Obie były blondynki o okrągłych rysach , tylko jedna miała zmarszczone czoło jak osoba , która się gniewa , druga wysoko podniesione brwi i półotwarte usta , jakby lękała się .  — Panie pozwolą przedstawić sobie moje córki — rzekła gospodyni .  — Paulina …  Stanisława …  Obie dziewczynki dygnęły przed panną Malinowską według prawideł , przy czym brwi Stanisławy podniosły się jeszcze wyżej , a czoło Paulinki pofałdowało się jeszcze posępniej .  — Panna Brzeska … — mówiła gospodyni .  — O , my się znamy ! … — zawołała Madzia całując zarumienione dziewczynki , które uśmiechnęły się życzliwie — jedna z odcieniem goryczy , druga z wyrazem melancholii .  — Żegnam panią — powtórzyła panna Malinowska .  — Do prędkiego widzenia , Madziu … do zobaczenia , moje dzieci …  Madzia wyprowadziła przełożoną na schody i całując ją w ramię szepnęła :  — Boże , jak ja się boję …  — Bądź spokojna … — odparła panna Malinowska .  — Znam ten gatunek chlebodawców i już wiem , o co im chodzi …  Kiedy Madzia wróciła do salonu , pani Korkowiczowa opuściwszy grupę mebli złoconych usiadła na aksamitnym fotelu , a Madzi wskazała miejsce na krześle .  — Pani dawno ma przyjemność znać państwa Solskich ? … — zapytała dama .  W tej chwili dziewczynki schwyciły Madzię za ręce i jednocześnie odezwały się :  — Czy Wentzlówna jest jeszcze na pensji ? …  — Czy pani słyszała o pani Latter ? …  — Linka …  Stasia ! … — zgromiła je matka uderzając ręką o poręcz fotelu .  — Ile razy mówiła m , że panienki dobrze wychowane nie powinny przeszkadzać starszym ? …  Zaraz …  Ot , i już nie pamiętam , o co chciała m pytać pannę Brzeską ! …  — Naturalnie , że o tych Solskich , których majątek sąsiaduje z browarem papy — odpowiedziała Paulinka z miną rozgniewanej .  — Linka ! — pogroziła jej matka .  — Linka , ty swoim postępowaniem wpędzisz mamę do grobu …  Pamiętaj , że niedawno wróciła m z Karlsbadu …  — Ale już mama jada mizerię — wtrąciła Stasia .  — Mamie wolno wszystko jadać , bo mama wie , co robi — odparła dama .  — Ale dobrze wychowane panienki nie powinny …  Linka , ty niedługo siądziesz na kolanach pannie Brzeskiej …  — Albo to ja raz siedziała m na pensji …  — Na pensji co innego …  W przedpokoju rozległ się potężny bas :  — Mówił em ci , błaźnie , ażeby ś mi się nie stroił jak małpa …  — Jaśnie pani kazała … — odparł inny głos .  Drzwi otworzyły się i do salonu wszedł w kapeluszu na głowie mężczyzna z dużą brodą .  — Cóż to dziś za maskarada ? … — wołał pan w kapeluszu .  — Z jakiego , u diabła …  Umilkł i zdjął kapelusz spostrzegłszy Madzię .  — Mój mąż … — rzekła prędko gospodyni .  — Panna Brzeska …  Pan Korkowicz chwilę przypatrywał się Madzi , a na jego dobrej twarzy odmalowało się zdziwienie .  — A … — odezwał się przeciągle .  — Najserdeczniejsza przyjaciółka państwa Solskich .  — Eh ! … — odparł lekceważąco , a potem wziąwszy rękę Madzi w swoje ogromne dłonie dodał :  — To pani ma uczyć nasze dziewczęta ? …  Bądź dla nich miłosierna ! …  Głupiutkie to , ale poczciwe …  — Piotruś ! — upomniała go pani , uroczyście poprawiając koronkowy kołnierz .  — Moja Toniu , kogo ty chcesz w błąd wprowadzić , panią nauczycielkę ? …  Pani nauczycielka od razu pozna się na twoich córkach jak szynkarz na młodym piwie …  Cóż , ten wałkoń już wrócił ? …  — Nie rozumiem cię , Piotrze … — odparła oburzona dama .  — Papo pyta się , czy Bronek wrócił — objaśniła Paulinka .  — Piękne panna Brzeska będzie miała wyobrażenie o naszym domu ! … — wybuchnęła pani .  — Tylko wszedł eś , zaraz prezentujesz się jak człowiek ordynarny …  — Przecież ja taki zawsze … — odparł pan , ze zdziwieniem rozkładając ręce .  — Panna Brzezińska , czy jak tam , nie będzie płaciła moich weksli , choćbym się do niej krygował …  A gałgan ! …  Nie walił em za młodu , teraz on mnie wali …  — Co ty gadasz ? … co się z tobą dzieje ? … — wołała pani Korkowiczowa widząc , że Madzia jest przestraszona , a obie córki śmieją się .  — Co gadam ! … ten hultaj nie zapłacił wczoraj wekslu w banku i gdyby nie poczciwy Switek , miał by m rejenta w kantorze …  A , rozbójnik ! …  — Ale przecież Bronek nie stracił tych pieniędzy , tylko spóźnił się ! … — przerwała oburzona matka .  — Pięknie go bronisz , nie ma co mówić ! …  Gdyby choć grosz stracił z tych pieniędzy , był by złodziejem , a tak jest wałkoniem … — krzyczał ojciec .  Na twarz pani wystąpiły fioletowe rumieńce .  Zerwała się z fotelu i zadyszana rzekła do Madzi :  — Niech pani wyjdzie z dziewczynkami do ich pokoju …  A , mój kochany ! … taka awantura przy osobie , która nas nie zna …  Madzia , blada ze wzruszenia , opuściła salon .  Lecz humor obu panienek nie zmienił się ; gdy zaś znalazły się w swoim pokoju , Linka stanęła przed Madzią i patrząc jej w oczy rzekła :  — Pani boi się papy ? …  Pani myśli , że papuś jest naprawdę taki straszny ? … — dodała pochylając głowę na bok .  — Tu nikt nie boi się tatki , nawet Stasia …  — Widzi pani , papuś robi tak … — wmieszała się Stasia .  — Jak papuś jest zły na mamę , to jej samej nic nie powie , tylko gniewa się na nią przed nami .  A jak Bronek co zmaluje , to papuś znowu nic nie mówi jemu , tylko wygraża się na niego przed nami albo przed mamą …  — Teraz na wszystkich będzie skarżył się przed panią … — wtrąciła Linka .  — O , ja wiem ! …  Pani bardzo podobała się papusiowi …  — I mamie — dodała Stasia .  — Mama wczoraj mówiła , że gdyby pani miała rozum i potargowała się , to mogła by dostać u nas z pięćset rubli rocznie .  — Moja Stasiu … pani i tak dostanie … — przerwała jej Linka .  — Dzieci , co wygadujecie ? … — zawołała Madzia ze śmiechem .  — Któż słyszał zdradzać tajemnice rodzinne ? …  — Alboż pani nie należy do naszej rodziny ? — rzekła Stasia rzucając się Madzi na szyję .  — Jest pani u nas godzinę , a mnie się wydaje , że już od stu lat …  — Widzę , że pani będzie więcej kochała tego lizusa aniżeli mnie …  Ale ja do pani jestem bardziej przywiązana , choć nie obrywam pani sukni … — odezwała się obrażona Linka tuląc się do ramienia Madzi .  — Będę obie kochała jednakowo , tylko powiedzcie mi , czego się uczycie ? — odparła Madzia całując każdą po kolei .  Naprzód Stasię i Linkę , potem Linkę i Stasię .  — Ja pani powiem ! — zawołała Stasia .  — Od kiedy wyszły śmy z pensji — do wakacyj uczyły śmy się wszystkiego : literatury , historii , algebry , francuskiego …  — Od wakacyj nie uczymy się niczego — wtrąciła Linka .  — Przepraszam … ja uczę się fortepianu … — przerwała Stasia .  — Kochasz się w panu Stukalskim , który wymyśla ci , że masz palce do obierania kartofli …  — Moja Linko ! …  Sama romansujesz z panem Zacieralskim i myślisz , że zaraz każdy musi się kochać ! … — odparła zarumieniona Stasia .  — Cicho , dzieci ! — uspokoiła je Madzia .  — Kto jest pan Zacieralski ?  — Malarz , uczy Linkę malować , a tatko pyta się , kiedy zaciągną nam podłogi , bo froterzy drogo kosztują …  — A Stasię pan Stukalski uczy grać na fortepianie i przez połowę każdej lekcji rozstawia jej palce na klawiszach …  Nie bój się ! … już mama spostrzegła , że podczas tych wykładów za mało słychać muzyki …  Przysięgnę , że gdyby twój Kocio zamiast dwu rubli brał rubla , skończyły by się czułości …  — Może ten twój Zaciereczka uczył by cię darmo ? … — wtrąciła Stasia .  — Właśnie , że uczył by mnie darmo — odparła obrażona Linka — bo ja mam poczucie natury …  — O , tak ! …  Kiedy ci zadał do wymalowania koszyk wiśni , to wiśnie zjadła ś , liście wysypała ś za okno , a potem rozchorowała ś się na głowę …  — Dzieci ! … ach Boże ! … — uspakajała je Madzia .  — Powiedzcie mi lepiej : gdzie odbywają się wasze lekcje ?  — Fortepian na górze , ja maluję w oranżerii , a inne wykłady odbywają się czy mają się odbywać w auli — objaśniła Linka .  — Ja panią tam zaprowadzę — rzekła Stasia .  — I ja .  Schwyciły Madzię pod ręce i ze swego pokoju przez szereg gabinetów , korytarzy i sionek wyprowadziły do wielkiej sali .  Było już ciemno , więc Linka znalazłszy zapałki zapaliła cztery płomienie gazu mówiąc :  — Oto jest nasza aula , w której przez wakacje prasowała się bielizna …  — Przepraszam , bo stały kufry z futrami … — poprawiła ją Stasia .  Salon zadziwił Madzię .  Było w nim kilka wyściełanych ławek przed eleganckimi stoliczkami , była wielka tablica jak na pensji , a nade wszystko — była szafa wypchanych zwierząt i druga pełna aparatów do wykładu fizyki .  — Po cóż tyle ławek ? — zapytała Madzia .  — A … bo mama chce , żeby u nas zbierały się komplety panienek , którym mają wykładać najlepsi profesorowie — rzekła Linka .  — A na cóż te narzędzia ? …  Uczycie się fizyki ? …  — Jeszcze nie — pochwyciła Stasia .  — Ale , widzi pani , było tak : mama dowiedziała się , że panna Solska ma takie przedmioty , więc zaraz nam je kupiła .  — I to stoi bez użytku ?  — Owszem — rzekła Linka — w machinie pneumonicznej , czy jak tam , Bronek dusił myszy ; więc papuś rozbił klosz , Bronka wykrzyczał i szafę zamknął na klucz .  Ale pani klucz odda …  Z pół godziny zeszło Madzi na oglądaniu naukowego salonu , aż wreszcie lokaj ( już ubrany w surdut ) dał znać , że będzie herbata .  — Chciała by m umyć ręce — rzekła Madzia .  — To pójdziemy do pokoju pani — zawołała Stasia .  — Linka , pozakręcaj gaz , a ja wezmę zapałki …  Przeszły znowu sień , garderobę , oświetlony korytarz i zatrzymały się przed jednymi drzwiami .  Stasia zapaliła zapałki , Linka popchnęła drzwi i nagle …  Madzia poczuła silny zapach tytoniu , a jednocześnie usłyszała męski głos :  — Won stąd ! … czego wy tu ? …  Skrzypnęło , stuknęło i z szezlonga zerwał się młody człowiek , otyły , ubrany tylko w kamizelkę .  Szczęściem zapałka zgasła .  — Czego wy tu , sikory ? … — pytał zaspany młody człowiek .  — Co ty tu robisz ? …  To pokój panny Brzeskiej … — wołały obie dziewczynki .  — Na złamanie karku ! … — mruknął młodzieniec usiłując zamknąć drzwi , czemu przeszkadzała Linka .  Teraz otworzyły się inne drzwi w głębi korytarza i wybiegła z nich pani Korkowiczowa , pan Korkowicz , a za nimi lokaj z kandelabrem .  — Co tu robisz , Bronek ? … — pytała niespokojnie pani młodego człowieka , który chowając się za szafę wdziewał surdut .  — A gdzie łóżko ? … — dodała , gdy blask świec oświetlił wnętrze pokoju .  — Jan , gdzie łóżko dla panny Brzeskiej ? …  — A na górze , w pokoju młodego pana …  — Zwariował eś ? … — jęknęła dama .  — Przecie jaśnie pani kazała wstawić łóżko do tego pokoju , gdzie młodszy pan sypia …  — Ale gdzie sypia po obiedzie , głąbie jakiś … — mówiła zirytowana dama .  — Toteż pan Bronisław tam sypia po obiedzie , a tu dopiero nad wieczorem — tłumaczył się lokaj .  — Otwórz okno … przynieś stamtąd łóżko … a niegodziwiec …  — Ehe !  widzę , że już dawno nie smarował em maszyn w tej fabryce ! … — odezwał się pan Korkowicz .  Wyrwał służącemu z rąk kandelabr i ująwszy samego za kark wyprowadził do garderoby .  W chwilę później rozległ się krzyk i parę tępych uderzeń .  — Chodźmy , moi państwo , do stołowego pokoju — westchnęła pani .  — Strach , co się dziś wyrabia ze służbą ! …  Gdy wszyscy usiedli przy stole , zwróciła się do Madzi :  — Mój syn , Bronisław …  Przeprośże panią za swój nietaktowny postępek …  Tłusty młodzieniec ukłonił się Madzi bardzo nisko i rzekł mrukliwym głosem :  — Prze … przepraszam panią …  Choć , jak Boga kocham , nie wiem za co ? …  — Za to , że ośmielił eś się spać w pokoju pani …  — Wszyscy mi oczy wykłuwają tym spaniem ! …  Przecie człowiek musi sypiać …  Wszedł starszy pan .  — No ! … — zawołał do syna — powiedz no mi : jak to było wczoraj z tym bankiem ? …  — Już tatko zaczyna awanturę ! … — odparł syn .  — Słowo honoru daję , że wyprowadzę się od rodziców …  — Proszę cię , Piotrusiu , daj mu spokój ! … — wtrąciła matka .  — Stasia , zadzwoń .  Wszedł Jan zakrywając nos chustką .  — Dlaczego nie usługujesz do herbaty ? — zapytał pan .  — Bo ja już jaśnie państwu dziękuję za służbę .  — Co to znaczy ? … — groźnie odezwał się pan domu .  — A tak ! … — odparł służący .  — Jaśnie pan tylko ciągle obraża człowieka , a potem się dziwi …  — No … no … no … nic nie gadaj …  Nie stało ci się nic złego …  — Łatwiej jaśnie panu bić niż mnie brać — mruknął Jan .  Zdziwiona i przestraszona Madzia pomyślała , że dom państwa Korkowiczów jest bardzo oryginalny .  Pani Korkowiczowa posiadała dyktatorską władzę nad domem .  Tylko jej lękała się służba , jej ustępował mąż , tylko jej rozkazy spełniały panienki , a nawet ukochany syn , który nie bardzo słuchał ojca .  Opanowała wszystkich z mniejszym lub większym oporem z ich strony .  Toteż niemałym było zdziwienie pani Korkowiczowej , gdy po niejakimś czasie spostrzegła , że obok niej w domu zaczyna wyrastać nowa indywidualność — Madzi .  Ta Madzia wesoła , grzeczna nawet dla służby , nigdy nie opierająca się , a stanowczo posłuszniejsza od Linki i Stasi , z każdym dniem nabierała znaczenia .  Wszyscy czuli jej obecność , a przede wszystkim sama pani , choć nie rozumiała , w jaki się to dzieje sposób .  Zaraz w kilka dni po przyjeździe pani Korkowiczowa uroczyście wezwała Madzię do salonu , ażeby zakomunikować jej swoją wolę co do kierunku , w jakim mają być kształcone panienki .  — Panno … panno Brzeska — zaczęła pani Korkowiczowa — rozsiadając się na kanapie — trzeba , żeby pani odwiedziła pannę Malinowską i spytała , jakich zaleci profesorów dla moich dziewczynek .  W każdym razie … tak … sądzę , że mąż musi zaprosić pana Romanowicza , bo on w kwietniu miał odczyt w ratuszu i w jesieni także ma mieć …  No i oprócz pana Romanowicza weźmiemy jeszcze kilku …  — Proszę pani — rzekła Madzia — na co naszym dziewczynkom profesorowie ?  Pani Korkowiczowa drgnęła .  — Co ? … jak to ? …  — Rezultaty wykładów są dziś wątpliwe — mówiła Madzia — a koszt wielki .  Gdyby śmy miały tylko dwie lekcje co dzień po dwa ruble godzinę , to już wyniesie około stu rubli na miesiąc .  Moja pensja , lekcje muzyki i malarstwo już kosztują dziewięćdziesiąt rubli , więc razem około dwustu .  — Dwieście ! … — powtórzyła pani zmieszana .  — Nie myślała m o tym …  Ależ będziemy miały komplet , z dziesięć panienek … więc na każdą wypadnie może dwadzieścia rubli , a może i taniej ? …  — A czy pani już ma komplet ? …  — Właśnie zajmuję się tym …  Ale w tej chwili jeszcze nic … — mówiła pani Korkowiczowa wzruszonym głosem .  — Więc , proszę pani , zróbmy tak …  Gdy pani zbierze komplet , dopiero wówczas zwrócimy się do profesorów , a tymczasem ja będę powtarzała z dziewczynkami to , co przeszły na pensji i czego trochę zapomniały .  — Dwieście rubli na miesiąc ! … — szeptała dama ocierając twarz chustką .  — Naturalnie , musimy poczekać …  — Następnie chwilkę odpocząwszy dodała :  — Otóż mam myśl ! …  Ja zajmę się zebraniem kompletu , a pani zapyta pannę Malinowską o najodpowiedniejszych profesorów …  Tymczasem będzie pani powtarzała z dziewczynkami to , co przeszły na pensji .  — Dobrze , proszę pani .  Pani Korkowiczowa była zadowolona , że ostateczny rozkaz wyszedł z jej ust i że Madzia bez opozycji podjęła się go wykonać .  Była zadowolona , ale w jej duszy pozostało nieokreślone zakłopotanie .  „ Dwieście rubli ! … — myślała .  — Że mi to od razu nie przyszło do głowy ? …  No , od tegoż ona jest guwernantką … ” .  Był to dopiero początek .  W gorące dnie pan Korkowicz starszy od niepamiętnych czasów miał zwyczaj siadać do obiadu bez surduta .  Otóż raz w końcu sierpnia zdarzył się tak silny upał , że pan Korkowicz zasiadł przy stole bez kamizelki .  A nadto rozpiął gors koszuli , dzięki czemu doskonale uwydatniało się jego różowe łono pokryte bujnym meszkiem .  Obok matki uplasował się pan Bronisław , lokaj wybiegł prosić panny , i niebawem weszły do pokoju Linka , Stasia , a na końcu Madzia .  — Szacunek dla panny Magdaleny ! … — zawołał gospodarz pochylając się naprzód , co wpłynęło na mocniejsze otworzenie się koszuli .  — Ach ! … — krzyknęła Madzia i cofnęła się za drzwi .  Pan Bronisław zerwał się od stołu , a zdumiony pan Korkowicz zapytał :  — Co się stało ? …  — Jakże , co się stało ? … — rzekła Linka .  — Przecież papuś jest rozebrany …  — A niechże cię najjaśniejsze ! … — mruknął gospodarz chwytając się za głowę .  — Poproścież tu pannę Magdalenę …  Bodaj diabli …  Wybiegł do swego pokoju i w kilka minut wrócił ubrany jak ze sklepu artykułów mody .  W tej chwili weszła powtórnie Madzia , więc przeprosił ją wśród ukłonów i zapewnił , że tak smutny wypadek nigdy się już nie powtórzy .  — W twoim wieku , Piotrusiu , dużo uchodzi … — odezwała się kwaskowatym tonem pani .  — Dużo … niedużo … — wtrącił pan Bronisław .  — Anglicy do obiadu ubierają się we fraki .  — Panna Magdalena nie ma powodu gniewać się — mówiła pani — ale przypomnij sobie , Piotrusiu , ile razy prosiła m , ażeby ś nie negliżował się przy obiedzie ?  Trzeba przestrzegać form towarzyskich , choćby ze względu na dziewczęta …  Gdy obiad skończył się , Madzia zawiadomiła panią , że pragnie odwiedzić Dębickiego .  — Dębicki ? …  Dębicki ? … — powtarzała pani , lekko marszcząc brwi .  — To ten bibliotekarz i przyjaciel Solskiego — objaśnił gospodarz .  Oblicze pani Korkowiczowej rozpogodziło się .  — Ach — rzekła z uśmiechem — chce pani dowiedzieć się , kiedy przyjeżdżają państwo Solscy ? …  Ależ proszę , niech pani idzie …  — A ja panią odprowadzę ! … — zawołał zrywając się z krzesła pan Bronisław .  — Dziękuję panu — odpowiedziała Madzia tonem tak chłodnym , że pani Korkowiczowa aż drgnęła .  — Hę ! … wstydzi się pani ? … — mówił pan Bronisław ze śmiechem .  — Jak nas kto spotka , to powiem , że jestem trzecim uczniem pani …  — Na ucznia już pan za duży .  — To pani powie , że ja jestem pani guwerner .  — Na guwernera jest pan za młody — zakończyła Madzia .  — Do widzenia się z państwem …  Za Madzią wybiegła Stasia , Linka zaś została i wygrażając pięścią bratu rzekła z gniewem :  — Słuchaj no …  Jeżeli tak będziesz traktował pannę Magdalenę , oczy ci wydrapię …  — Dobrze mówi ! — potwierdził ojciec .  — Trzeba być cymbał em , ażeby narzucać się porządnej dziewczynie …  — Eh ! … porządek … — odparł z lekceważeniem otyły młody człowiek .  — Porządne panny nie mają zegarków wysadzanych brylantami …  — Co to bydlę mówi , co ? … — zapytał ojciec .  — Naturalnie ! — upierał się pan Bronisław .  — Zegarek wart ze czterysta rubli , więc skąd może go mieć guwernantka …  — A ja wiem ! … — zawołała Linka .  — O , już będzie z tydzień , jak ze Stasią oglądały śmy ten zegarek .  Prześliczny ! … nawet mama nie ma takiego …  Stasia otworzyła kopertę i przeczytały śmy napis : „ Mojej najdroższej Madzi na pamiątkę lat 187 … wiecznie kochająca Ada … ” .  Ada to panna Solska — zakończyła Linka .  — Taki napis ? … rzeczywiście ? … — zapytała pani Korkowiczowa .  — Jak rodziców kocham ! …  Obie umiemy go na pamięć …  — Ot , i masz zegarek z brylantami , jołopie ! … — westchnął pan Korkowicz uderzając ręką w stół .  — Proszę cię , Bronku , ażeby ś był uprzedzająco grzeczny dla panny Brzeskiej — rzekła uroczyście pani .  — Ja wiem , kogo wzięła m do domu …  Pan Bronisław zasępił się .  — Głupi Bronek ! … głupi Bronek ! … — śpiewała skacząc i śmiejąc się Linka .  — Tylko , Linka … ani słowa pannie Brzeskiej o tym , co się tu mówiło — upomniała ją pani .  — Wpędziła by ś mamę do grobu …  Kiedy gospodarz wyszedł za interesami do miasta , pan Bronisław na drzemkę , a Linka do Stasi , ażeby asystować jej przy lekcji fortepianu , pani Korkowiczowa przeniósłszy się do swego gabinetu usiadła na biegunowym fotelu i zaczęła rozmyślać .  „ Czy mi się zdaje , czy nasza guwernantka już przekracza granice swego stanowiska ? …  Piotr ubiera się do niej przy obiedzie …  No , powinien by się już odzwyczaić od swoich okropnych manier ! …  Linka broni jej jak lwica …  Nic to złego …  Zresztą Bronek ją lekceważy …  Ale chłopak musi być dla niej grzeczny … i nawet ja , i my wszyscy .  Takie stosunki za trzydzieści rubli miesięcznie …  Złoty zegarek z brylantami ! …  Jeżeli teraz nie zaprzyjaźnimy się z Solskimi , to już nigdy …  Swoją drogą przy pierwszej okazji dam panience do zrozumienia : czym ja tu jestem , a czym ona … ” .  Fotel bujał się coraz wolniej ; głowa pani Korkowiczowej opadła na wiszącą poduszkę , z półotwartych ust wybiegało chwilami głośne chrapanie .  Sen , brat śmierci , skleił powieki dystyngowanej damie .  Już pan Stukalski skończył wtajemniczać swoją uczennicę w trudną sztukę palcowania , przy czym nie zaniedbał przypomnieć jej , że powinna obierać kartofle ; już panienki wybiegły do ogródka , gdzie gniewna Linka usiadła na trapezie , a łzami zalana Stasia huśtała ją — kiedy Madzia wszedłszy do gabinetu pani Korkowiczowej zastała ją na biegunowym fotelu , z głową odrzuconą w tył i rękoma splecionymi na łonie .  — Ach , przepraszam ! … — mimo woli szepnęła Madzia .  — Co ? … co to ? … — zawołała pani zrywając się .  — A , to pani ? …  Właśnie myślała m …  Czegóż kochana pani dowiedziała się o Solskich ? …  — Mają wrócić w końcu października .  W początkach zaś przyjedzie do Warszawy pan …  Tu Madzia zatchnęła się .  — Pan Solski ?  — Nie … pan Norski — odparła Madzia ciszej .  — Syn nieboszczki pani Latter …  — Nieboszczki ? — powtórzyła pani Korkowiczowa .  — Czy to nie z jego siostrą ma się żenić pan Solski ?  — Podobno .  — Muszę zapoznać się z panem Norskim , ażeby choć w części wynagrodzić mu mimowolną krzywdę …  Obawiam się — wzdychając i kiwając głową mówiła dama — że odebranie moich córek z pensji było jedną z przyczyn samobójstwa nieszczęśliwej pani Latter …  Ale Bóg widzi , nie mogła m zrobić inaczej , panno Brzeska ! …  Pensja w ostatnich czasach miała okropną opinię , a ja jestem matką …  Jestem matką , panno Brzeska …  Madzia pamiętała dzień , w którym Linka i Stasia opuściły pensję ; zdawało jej się jednak , że pani Latter nawet nie spostrzegła tego wypadku .  — Mam do pani wielką prośbę — odezwała się nieśmiało Madzia po chwili milczenia .  — Czy nie pozwoli pani , ażeby siostrzenica profesora Dębickiego uczyła się razem z naszymi dziewczynkami ? …  — Chce należeć do kompletu ?  — Ona nie ma pieniędzy na lekcje z profesorami , więc uczyła by się tylko ode mnie …  „ Aha ! … — pomyślała pani .  — Teraz , panienko , zrozumiesz , co jestem ja , a co ty ! … ” .  Głośno zaś rzekła :  — Cóż ubogiej dziewczynce po takich wysokich naukach , jakie będą pobierały moje dzieci ? …  Madzia patrzyła na nią zdziwiona .  — Ale … ale … — ciągnęła pani Korkowiczowa czując , że mówi coś nie do rzeczy .  — Ten pan Dębicki , u którego pani bywa , to kawaler ?  — Kawaler , ale bardzo stary …  Ach , jaki to uczony człowiek , jaki szlachetny …  Pan Solski bardzo go kocha i ledwie zmusił go do przyjęcia u siebie posady bibliotekarza …  — Przepraszam … — rzekła nagle dama .  — Co to za prześliczny zegarek ma pani ?  Pamiątka ? …  — Dostała m go od Ady Solskiej — odparła zarumieniona Madzia podając zegarek .  — Ale czasami wstyd mi chodzić z nim …  — Dlaczego ? — mówiła pani Korkowiczowa z trudem otwierając kopertę .  — „ Mojej najdroższej Madzi … ” .  Dlaczego ta dziewczynka pana Dębickiego nie chodzi na pensję ? …  Mogli by śmy przykładać się do płacenia za nią …  — Jej wuj miał przykre zajście z uczennicami i musiał opuścić pensję pani Latter …  Zosię awantura tak przestraszyła , że już nie ma odwagi chodzić na żadną pensję , więc uczy się biedaczka sama , trochę przy pomocy wuja .  — Ha , jeżeli pani sądzi , że pan Dębicki jest taki dobry człowiek …  — Bardzo … bardzo dobry …  — A ta dziewczynka jest uboga , to … niech przychodzi …  Byle moje panienki nie straciły na tym …  — Przeciwnie , zyskają …  Współzawodnictwo zachęci je do pilności …  — Muszę jednak dodać , że robię to tylko dla utrzymania stosunków z Solskimi …  Pana Dębickiego przecie nie znam ! … — mówiła dama czując , że wobec Madzi zajmuje coraz fałszywsze stanowisko .  Przez parę dni pani Korkowiczowa była nieco cierpka w obejściu z Madzią ; ale gdy Dębicki złożywszy jej wizytę przyznał , się , że oboje państwa Solskich zna od dzieci i co parę tygodni koresponduje ze Stefanem , pani Korkowiczowa udobruchała się .  Owszem , podziękowała Madzi za zawiązanie nowego stosunku .  „ Dębicki — myślała — był by niewdzięcznikiem , gdyby o nas dobrze nie mówił przed Solskimi .  Brzeska także powinna mówić o nas dobrze ; zresztą postaramy się o jej życzliwość … ” .  Od tej pory było Madzi u państwa Korkowiczów jak w niebie .  Pan Bronisław miał obowiązek witać ją i żegnać z największym uszanowaniem ; starszy pan miał prawo okazywać , że Madzię lubi ; wreszcie sama pani wyznaczyła Madzi miejsce przy stole obok siebie , a lokaj podawał jej półmiski zaraz po gospodyni domu .  Pomimo jednak najlepszych chęci pani Korkowiczowej Madzia nieustannie narażała się wobec swojej chlebodawczyni .  Z właściwą sobie wyrozumiałością pani Korkowiczowa przyznawała , że niektóre czyny Madzi zdradzają dobre serce , ale zarazem — niesłychany brak taktu .  Raz na przykład Linka spostrzegła na podwórzu córkę praczki z tego samego domu .  Dziecko było tak bose , w tak podartej koszuli , w tak połatanej sukience , że nieledwie prosiło się na model .  Linka zawołała dziewczynkę i posadziwszy w oranżerii zaczęła ją malować w otoczeniu palm , kaktusów i innych roślin egzotycznych .  Studiom tym przypatrywała się Stasia , pani Korkowiczowa , pan Korkowicz , nawet pan Bronisław , który miał niejakie wątpliwości , czy jego siostra w danej chwili maluje kaktus czy nogę obdartej dziewczynki .  Lecz dopiero Madzia zauważyła , że dziecko strasznie kaszle .  — Boże ! — zawołała — ależ ona prawie naga … — a potem dodała po francusku :  — Jeżeli biedactwo nie będzie leczyć się i nie dostanie odzieży — umrze …  Linka przestała malować , a wylękniona Stasia już miała oczy pełne łez .  Obie siostry uważniej zaczęły oglądać dziewczynkę i odkryły , że kaszlące dziecko nie ma ani śladu trzewików , że oberwana do połowy koszulka nie zastąpi braku spódniczki , że wreszcie pełna łat sukienka raczej przypomna sieć pajęczą aniżeli ubranie …  Od tej chwili panienki przestały ją malować , a zaczęły się nią opiekować .  W tajemnicy przed matką złożyły się sprowadzenie jej lekarza , kupiły małe trzewiczki i pończochy , a potem płótna i barchanu , z którego same zaczęły szyć ubranie przy pomocy panny służącej i Madzi .  — Widzicie , jak to dobrze , że u pani Latter uczyłyście się krawiecczyzny — przypomniała im Madzia .  Kiedy pani Korkowiczowa zobaczyła Linkę z trudem szyjącą barchan na maszynie , myślała ( według jej własnych słów ) , że padnie trupem .  Madzi w pokoju nie było , więc zacna dama ograniczyła się na przeprowadzeniu śledztwa i wziąwszy fatalny barchan , z zaciętymi ustami pobiegła do pokoju męża , a za nią Linka , która dosyć stanowczo prosiła matkę o niemieszanie się do jej interesów .  — Czyś widział , Piotrze ? … — zawołała pani rzucając barchan na biurko męża .  — Czy słyszał eś coś podobnego ? …  Po czym na wyścigi z Linką zaczęły opowiadać historię obdartej dziewczynki , jej kaszlu i pomocy , jaką udzieliły jej panny .  Linka kładła nacisk na nędzę dziecka , a pani Korkowiczowa na jego brudy , możliwą zaraźliwość kaszlu i emancypacyjne zachcianki Madzi .  Wyrozumiawszy , o co chodzi , pan Korkowicz pogłaskał bujną brodę i odezwał się tonem spokojnym , który bardzo zaniepokoił jego małżonkę :  — Czy to dziecko nie było brudne , kiedyś je malowała ?  — Jak smoluch , papusiu ! — odparła Linka .  — A nie kaszlało ?  — O , kaszlało daleko gorzej niż teraz …  — Idź , Linko — rzekł ojciec tonem szkaradnie spokojnym — idź i ucałuj ręce pannie Magdalenie za to , że was zachęciła do uczciwego postępku …  — Ależ , Piotrze … tak być nie może ! … — zawołała pani .  — Ja nie pozwolę …  — Toniu — odpowiedział mąż , gdy Linka wyszła .  — Toniu , nie bądź wariatką ! …  Przecież ja dopiero dziś widzę , że moje córki mają serce …  Bóg nam zesłał tę pannę Brzeską …  — Wiem , wiem … — mówiła pani .  — Wszystko ci się podoba , co robi panna Brzeska …  I gdyby m dziś zeszła do grobu …  — Miej rozum , Toniu .  Jeżeli chwalisz Solską , że dała ci tysiąc rubli na szpital , nie gań własnych dzieci , gdy sprawią odzież sierocie …  — Ale one same szyją …  — Księżniczki angielskie także szyją odzienie dla ubogich dzieci — odparł mąż .  — Czy to tylko pewne ? … — mimo woli zapytała pani czując , że gniew jej szybko ucieka .  W godzinę później pochwaliła córki za ich zajęcie się dziewczynką i podziękowała Madzi .  W duszy jednak postanowiła przy pierwszej okazji wytknąć jej emancypacyjne nowatorstwa , które zasiewają niezgodę wśród najczcigodniejszych rodzin .  Najważniejszy w domowych stosunkach wypadek trafił się w sześć tygodni po przyjeździe Madzi .  Było to przy obiedzie .  W czasie krótkiej pauzy oddzielającej befsztyk od kurcząt z mizerią Linka z gniewem odezwała się do lokaja :  — Zabierz ten talerz …  — Czysty , proszę panienki — odparł Jan stawiając na powrót talerz , który obejrzał .  — Bałwanie … bierz , kiedy mówię ! … — zawołała Linka , rozdrażniona z powodu kłótni ze Stasią o to , czy pan Zacieralski jest większy od Lessera , czy tylko równy jemu .  — Kiedy panienka mówi , musi tak być — ostro odezwała się pani Korkowiczowa .  Lokaj zabrał talerz , podał inny ; potem obniósł kurczęta i mizerię , wreszcie wyszedł do kuchni .  Wtedy Madzia pochyliła się do Linki i objąwszy ją ręką za szyję szepnęła :  — Drugi raz nie odpowiesz tak Janowi … prawda ? …  Niewinne te słowa wywołały piorunujący efekt przy stole .  Stasia podniosła brwi wyżej niż zwykle ; pan Bronisław wyjął z ust widelec , którym wykłuwał zęby ; pan Korkowicz zrobił się fioletowy i tak pochylił twarz , że powalał brodę w resztkach mizerii .  Linka zaś kilka razy prędko odetchnąwszy rozpłakała się i wybiegła z jadalnego pokoju .  — A wracaj na leguminę , bo będzie krem ! — zawołał pan Bronisław tonem szczerego współczucia .  — Bardzo dobrze … — mruknął ojciec .  Pani Korkowiczowa osłupiała .  Ponieważ jednak była osobą niezwykle bystrego umysłu , więc szybko zorientowawszy się w sytuacji rzekła uroczystym głosem do Stasi :  — W domach arystokratycznych panienki z wyszukaną grzecznością odzywają się do służby .  Pan Korkowicz klapnął się w gruby kark jak gdyby mądre zdanie żony nie wydawało mu się wypowiedzianym w porę .  Pani także , pod pozorem pewności siebie , ukrywała zmieszanie .  Czuła , że od tej chwili stosunek dzieci do służby zmieni się w domu , i to nie na skutek jej morałów , ale — odezwania się Madzi .  Przypomniała też sobie z goryczą , że Jan chętniej usługuje Madzi , weselej z nią rozmawia aniżeli z panienkami , a przy obiedzie manewruje półmiskiem w taki sposób , ażeby guwernantce podsuwać najlepsze kawałki , których zresztą nie brała .  „ Widzę , że to Bismarck- dziewczyna ! … — myślała pani odkładając podwójną porcję kremu dla nieobecnej Linki .  — Swoją drogą Bóg wie od ilu lat proszę Piotrusia , ażeby nie wymyślał służbie …  Bardzo też dawno zbierała m się powiedzieć dziewczętom , ażeby były grzeczne w obejściu z ludźmi niższego stanowiska …  No i ta … uprzedziła mnie ! …  Porachujemy się kiedyś , panienko … porachujemy … ” .  Po obiedzie pani Korkowiczowa chłodno podziękowała guwernantce za towarzystwo i kazała Stasi , ażeby zaniosła Lince krem .  Za to pan mówiąc Madzi : „ dziękuję … ” , trochę za długo trzymał jej rękę i dziwnie patrzył jej w oczy .  Toteż gdy Madzia odeszła , zirytowana pani odezwała się do męża :  — Myślała m , że … pocałujesz pannę Brzeską …  Pan kiwał głową .  — Wiesz — odparł — rzeczywiście chciał em ją pocałować w rękę …  — W takich razach ja tatkę mogę wyręczać — wtrącił pan Bronisław odwracając się do okna .  — Żeby ś ty , mój kochany , wyręczał mnie w kantorze — odparł ojciec .  — Musisz jednak przyznać , mój drogi , że Bronek od kilku tygodni zmienił się na awantaż … — zabrała głos pani .  — Prawie nie wychodzi z domu i regularnie siada z nami do obiadu .  — Zapewne chce ode mnie wykpić kilkaset rubli …  Znam ja go ! …  Cholera mnie bije , kiedy patrzę na jego łajdactwa ; ale skóra na mnie cierpnie , kiedy zaczyna się poprawiać …  — Mylisz się — rzekła matka .  — Bronek nic złego nie zrobił , tylko — uległ moim perswazjom .  Wytłomaczyła m mu , że niewłaściwie postępuje włócząc się po nieodpowiednich towarzystwach , że wpędza rodziców do grobu i — on mnie zrozumiał …  — Eh ! — mruknął ojciec — zawsze ci się coś zdaje …  Z dziewczętami nie umiesz dać sobie rady , a myślisz , że taki birbant usłucha perswazji .  — Więc któż im daje radę ? … kto kieruje ich edukacją ? … — zawołała pani rumieniąc się jak rozpalone żelazo .  Ale pan Korkowicz , zamiast odpowiedzieć małżonce , zwrócił się do syna :  — Słuchaj no ! … bo mnie doprowadzisz do kija i torby , wałkoniu …  Albo weź się tutaj do roboty , ażeby Switek mógł jechać do korkowskiego browaru , albo sam ruszaj do Korkowa …  Ja na dwie fabryki , o trzydzieści mil odległe , nie rozedrę się …  Kiedy jestem w Warszawie , tam się coś psuje ; kiedy jestem w Korkowie , tu nie ma dozoru …  A ty wałęsasz się po restauracjach …  — Powiedziała m ci , że siedzi w domu — wtrąciła matka .  — Mnie nie o to chodzi , ażeby on wysypiał się w domu — ryknął ojciec — ale żeby choć parę razy dziennie zajrzał do fabryki i sprawdził , co robią …  — Zastępował cię przez kilka dni .  — Tak ! … i połowy obstalunków nie wypełnili na czas …  Bodaj to najjaś …  Nagle pan Korkowicz uderzył się ręką w usta i nie dokończył przekleństwa .  Natomiast dodał spokojniej :  — Bądź tu łagodny … nie wymyślaj … kiedy wszyscy począwszy od rodzonego syna wbijają ci noże w wątrobę …  — Widzę , że i na ciebie wpłynęła lekcja panny Brzeskiej … — syknęła pani Korkowiczowa .  — Nie … to twoje morały ! … — odparł ojciec i wyszedł z pokoju .  Przez ten czas pan Bronisław stał pod oknem i bębnił palcami w szybę , niekiedy wzruszając ramionami .  Pani Korkowiczowa załamała ręce i tragicznie patrząc na syna rzekła :  — Cóż ty na to ? …  — A … no … że ładna , to ładna , nie ma co gadać — odparł rozwinięty młodzieniec .  — Kto ? … co się tobie śni ? …  — Magdzia ładna i dobrze tresuje dziewczęta , tylko … ma za dużo fochów .  Solscy i Solscy ! … a mama jeszcze jej podbija bębenka tymi Solskimi …  Tymczasem cóż Solscy ? …  Ja się boję Solskich czy co ? … — mówił z flegmatyczną gestykulacją pan Bronisław .  Potem ucałował skamieniałą matkę w obie ręce i wyszedł mrucząc :  — Cóż to stary myśli , że będę piwo rozwoził ?  — Boże ! … — jęknęła pani chwytając się za głowę .  — Boże ! co się tu dzieje ? … na co ja zeszła m ? …  Była tak zirytowana , że znalazłszy się w swoim gabinecie na biegunowym fotelu nie mogła od razu zasnąć po obiedzie .  „ Z dziewczętami robi , co jej się podoba , a one tylko płaczą … — myślała pani .  — Psuje służbę … do domu naprowadza dzieci rozmaitej hołoty …  Sam Bronek zachwyca się , że ładna ( co oni widzą w niej ładnego ? … ) , a ten stary niedźwiedź nie dość , że zaprzecza mi wpływu na dom , ale jeszcze chce ją w rękę całować …  Nie , ja muszę z tym zrobić jakiś koniec ! … ” .  Po chłodniejszej rozwadze zarzuty przeciw Madzi poczęły rozwiewać się w umyśle pani Korkowiczowej .  Przecież Zosię do nauki ona sama przyjęła , ona , pani Korkowiczowa ; a zrobiła to dla zawiązania ścisłych stosunków z Solskimi .  Obdartą dziewczynkę ona w rezultacie pozwoliła ubierać swoim córkom ; i nie stało się nic złego , gdyż o ich pięknym czynie mówią dziś w całej kamienicy .  Nareszcie — dobrze wychowane panienki ( a nawet mąż ! … ) nie powinny wymyślać służbie …  Bo cóż by to był za cios dla jej macierzyńskiego serca , gdyby kiedy Linka przy Solskich albo w innym dystyngowanym towarzystwie nazwała lokaja bałwanem ? …  Lecz im zupełniej rozgrzeszał Madzię umysł pani Korkowiczowej , tym — w jej sercu silniejszy żal budził do nauczycielki .  Okropne położenie : czuć do kogoś niechęć i — nie mieć przeciw niemu zarzutów !  „ Cóż jej powiem ? … — z goryczą myślała dama .  — Kiedy dziewczęta , mąż i nawet Bronek odpowiedzą , że panna Magdalena robi to , czego ja sobie życzę … ” .  Niechęci także nie wypada okazywać .  Bo nuż guwernantka obrazi się i opuści jej dom ?  Co na to powiedziały by córki , Bronek , mąż — a nade wszystko jakby wyglądała upragniona znajomość z Solskimi ?  „ Dziwna ta panna Solska … — rzekła do siebie pani Korkowiczowa .  — Przyjaźnić się z guwernantką ! ” .  W pierwszych dniach października dom pani Korkowiczowej stanowczo był przewrócony do góry nogami .  Ona zaś sama czuła się w położeniu rozbitka , który siedząc na wąskiej skale widzi rozhukany ocean i tylko czeka , kiedy go fale pochłoną .  Córki jej , na których edukację tyle wydała pieniędzy , nie tylko przestały być opryskliwymi dla służby , ale jeszcze — weszły w zażyłość z panną służącą , kucharką , nawet z rodziną lokaja .  Pani Korkowiczowa nieraz znajdywała obie panienki w garderobie , a przy stole widywała na własne oczy , że Jan uśmiecha się nie tylko do panny Brzeskiej , ale nawet do Linki i Stasi .  „ Niechby kiedy zrobił taką minę do nich przy kimś z towarzystwa , a musiała by m umrzeć ze wstydu ! … ” — myślała pani .  Ale zgromić Jana za poufałość nie miała odwagi .  Nie było też racji skarżyć się przed mężem , który od owego pamiętnego obiadu nie tylko nie „ smarował maszyn ” Janowi , ale nawet przestał mu wymyślać przy Madzi i córkach .  Raz pan Korkowicz był zirytowany tak , że zsiniał z gniewu i wywijał ogromnymi pięściami , ale ciosy zamiast na kark Jana padały na stół albo na drzwi .  — Ciebie kiedy , Piotrusiu , apopleksja zabije , jeżeli tak będziesz się krępował ! … — rzekła pewnego dnia pani widząc , że jej mąż , zamiast trzasnąć w ucho Jana , który przy kolacji oblał go sosem , uderzył pięścią w udo — samego siebie .  — Dajże mi spokój ! … — wybuchnął pan .  — Od czasu kiedy wyjeżdżasz do Karlsbadu , nazywała ś mnie ordynarnym ; a dziś , kiedy wyeleganciał em , chcesz , żeby m się znowu nie krępował …  Przewracają ci się projekta w głowie jak w zacierowej kadzi …  — Za to z żoną nie robisz sobie subiekcji — westchnęła pani .  Mąż uniósł się na krześle , ale spojrzawszy na Madzię usiadł , aż podłoga skrzypnęła , i oparł głowę na rękach .  „ Co to znaczy ? … — pomyślała przerażona dama .  — Ależ ta guwernantka naprawdę opanowała mego męża … ” .  Pani Korkowiczowej zrobiło się tak źle , że wstała od stołu i wyszła do gabinetu .  A gdy córki i nauczycielka wybiegły za nią , rzekła do Madzi lodowatym głosem :  — Niech się pani mną przynajmniej nie zajmuje …  Nic mi nie jest …  Madzia cofnęła się , a pani Korkowiczowa zawołała z gniewem do córek :  — Idźcie sobie , idźcie … do waszej nauczycielki ! …  — Co mamie jest ? …  Cóżeśmy winne ? … — pytały z płaczem obie dziewczynki widząc irytację matki .  Jak wszyscy ludzie gwałtowni , pani Korkowiczowa prędko ochłonęła i usiadłszy na swym fotelu rzekła spokojniej :  — Linka , Stasia … patrzcie mi prosto w oczy ! …  Wy już nie kochacie mamy … wy chciałyby ście mamę wpędzić do grobu …  Dziewczęta rozszlochały się .  — Co mama mówi ? …  A kogoż my kochamy ? …  — Pannę Brzeską …  Ona teraz wszystko znaczy w domu , ja nic …  — Pannę Brzeską kochamy jak przyjaciółkę , a mamę jak mamę … — odparła Linka .  — Chciałyby ście , ażeby m do grobu wstąpiła , a tatko ożenił się z guwernantką ! …  Pomimo łez obficie twarz im zalewających obie dziewczęta zaczęły śmiać się jak szalone .  — A to by dopiero była para … cha ! … cha ! … cha ! …  Cóż by na to Bronek powiedział ? … — wołała Linka chwytając się za boki .  — Błaźnice jakieś , nie śmiejcie się ze słów mamy , bo słowa mamy święte …  Co za Bronek ? …  Jaki Bronek ?  — Przecież Bronek kocha się w pannie Magdalenie i tak się do niej umizga , że wczoraj aż płakała , biedactwo …  Cha ! … cha ! … cha ! …  Tatko i panna Magdalena … — śmiała się Linka .  Wiadomość o zalotach Bronka do reszty uspokoiła panią Korkowiczowę .  Przyciągnąwszy obie córki do siebie , rzekła :  — Co gadacie o jakichś umizgach Bronka ? …  Panny dobrze wychowane nie powinny o tym nic wiedzieć …  Stasia , Linka … patrzcie mi prosto w oczy .  Przysięgnijcie , że lepiej kochacie mamę aniżeli pannę Brzeską …  — Ależ , jak mamę kocham , tak sto razy lepiej ! — zawołała Linka .  — Sama panna Magdalena ciągle powtarza nam , że powinny śmy mamę i tatkę kochać nad wszystko w świecie — dodała Stasia .  W ruchliwym sercu pani Korkowiczowej obudził się cień życzliwości dla Madzi .  — Idźcie kończyć kolację — rzekła do córek , dodając w duchu :  „ Może i niezłe dziecko z tej Magdaleny , ale cóż to za despotyczny charakter … wszystkich chciała by zawojować …  No , ma takie stosunki ! …  Żeby już raz ci Solscy przyjechali …  Co one znowu plotą o Bronku ? …  Umizga się do Brzeskiej ? …  Pierwszy raz słyszę coś podobnego ! … ” .  Po chwili jednak pani Korkowiczowa przypomniała sobie , że — może i nie pierwszy raz słyszy o czymś podobnym .  Ciągłe przesiadywanie pana Bronisława w domu było niewątpliwie skutkiem jej macierzyńskich upomnień , ale mogła oddziaływać na syna i obecność pięknej guwernantki .  — Młody , nie ma się czemu dziwić ! … — westchnęła i przyszło jej na myśl , jak pewnego wieczora znalazłszy się przypadkiem we framudze korytarza usłyszała następną rozmowę między synem a guwernantką :  „ Panie Bronisławie , proszę , niech mi pan nie zastępuje drogi ” — mówiła zirytowana Madzia .  „ Bo ja chciał by m panią przekonać , że jestem bardzo życzliwy ” — odparł błagalnym tonem pan Bronisław .  „ Da pan najlepszy dowód życzliwości nie rozmawiając ze mną , kiedy jestem sama … ” .  „ Proszę pani , przy ludziach … ” — zaczął pan Bronisław , ale nie mógł dokończyć , gdyż Madzi nie było .  — Drażni się z nim ! — szepnęła pani Korkowiczowa , a następnie dodała w duchu :  „ Chłopak młody , bogaty , no … i przystojny …  Bronek jest wcale niczego na mężczyznę , i pannie muszą jego umizgi pochlebiać …  Naturalnie powie o nim Solskiej , Solska zwróci uwagę i przez kobiecą zazdrość sama zacznie wabić Bronka do siebie …  Boże , jak wszystko doskonale się układa ! …  A nie mogę zaprzeczyć , że Magdalena dużo mi ułatwi … ” .  Przyszła tedy na panią Korkowiczowę epoka czułości dla guwernantki i niezawodnie od tej pory było by Madzi jak w niebie , gdyby jej emancypacyjne zachcianki nie napoiły duszy chlebodawczyni nową goryczą .  Od pewnego czasu Linka i Stasia coraz więcej zaniedbywały talentów .  Linka rzadziej malowała , potulna Stasia zaczęła kłócić się z nauczycielem muzyki , nawet opowiadać , że pan Stukalski łysieje ; obie zaś skracały lekcje : jedna muzyki , druga malarstwa .  Rozumie się , że zatrwożona matka przeprowadziła śledztwo i odkryła rzecz straszną .  Panienki czas przeznaczony na edukację estetyczną obracały na uczenie Michasia , ośmioletniego syna lokaja .  Stasia uczyła go czytać , a Linka pisać ! …  Tego już było za wiele i pani Korkowiczowa postanowiła rozmówić się z nauczycielką .  „ Panno Brzeska — miała jej powiedzieć — dom mój nie jest ochroną , a moje córki nie są ochroniarkami … ” .  W tym celu zadzwoniła raz , po chwili drugi raz , gdyż Jan ociągał się .  Wreszcie stanął we drzwiach .  — Dlaczego Jan nie przychodzi zaraz , kiedy dzwonię ? — rzekła pani nastrajając się na ton surowy .  — Poproś tu pannę Brzeską …  — Właśnie przyszedł jakiś pan do panny Magdaleny i czeka w sali — odparł lokaj podając bilet .  — Kazimierz Norski … — przeczytała pani .  — Aha , daj znać pannie Magdalenie …  Zerwała się i ze swego gabinetu szybko przeszła do sali .  Gniew ją opuścił , a natomiast opanowało silne wzruszenie .  „ Norski ! … — myślała .  — Tak , miał przyjechać w początkach października …  Może są i Solscy … ” .  Nogi pod nią drżały , gdy otworzyła drzwi salonu , ale osłupiała na widok młodego człowieka , który ujrzawszy ją ukłonił się bardzo elegancko .  „ Co za rysy … oczy … brwi ! … ” — pomyślała pani , a głośno rzekła :  — Mam zaszczyt powitać pana Norskiego ? …  Jestem … u nas właśnie bawi panna Brzeska … a ja jestem wielbicielką świętej pamięci mamy pańskiej …  Boże , co za okropny wypadek ! …  Nie powinna m o nim wspominać , ale moje córki były ukochanymi pensjonarkami świętej pamięci mamy , którą tu wszyscy opłakujemy …  Tak mówiła pani Korkowiczowa kłaniając się i wskazując Norskiemu złocone krzesełko , na którym usiadł bez ceremonii .  „ Prześliczny ! … ” — myślała pani , a ponieważ młody człowiek milczał i spoglądał na drzwi , odezwała się znowu :  — Jakże świętej pamięci mama ? …  To jest …  — Właśnie jeździł em na jej grób , gdzie chcemy postawić pomnik …  — Powinni państwo zwrócić się do społeczeństwa … — prędko przerwała mu pani .  — A w takim razie ja i mój mąż , cały wreszcie nasz dom …  W tej chwili Norski podniósł się ze złoconego krzesełka patrząc ponad głowę uprzejmej gospodyni .  Pani Korkowiczowa odwróciła się i zobaczyła bladziutką Madzię , która oparła się ręką o stół .  — Właśnie panna Brzeska … — znowu zaczęła gospodyni .