Deotyma  Panienka z okienka  Starodawny romansik  Szedł sobie najspokojniej , powłócząc oczami po tych cudnych i cudacznych rzeczach , których może póki życia nie miał już oglądać , gdy znienacka ozwały się za nim wesołe przygrywania i szmery posuwiste , jakoby od nadciągającej ciżby .  Obejrzał się , przystanął — a tu z bocznej przecznicy płynie orszak strojny z kapelą na czele .  Przodem i dokoła — jak to zwykle w podobnych razach — wali tłum ciekawej gawiedzi .  Wnet się też zrobiło tak ciasno , że pan Kazimierz musiał co prędzej ustąpić pod ścianę .  Wprawdzie ulica nie należała bynajmniej do wąskich , ale , jak wszystkie główniejsze ulice Gdańska , była z obu stron zastawiona dwoma szeregami dużych ganków , czyli raczej tarasów , które głęboko wrzynając się w jej koryto , szczupły tylko przepływ zostawiały dla jezdnych i pieszych .  Oparł się więc o podmurowanie jednego z onych tarasów , a że był słuszny , mógł ponad głowami dobrze widzieć przeciąganie wesela , bo zaraz poznał , że to weselny orszak .  Naprzód , po trzech rzędem , szli grajkowie dmący w trąby , piszczałki , fletnie i różne inne fujary takie pokręcone , takie pozawijane , jakby jakie świeciste węże .  Potem szła gromada młodych ludzi dość suto wyglądających .  Buty miękkie , lejkowato rozwarte .  Ubiory obcisłe , o bufiastych rękawach , niby pozszywane z pasów dwubarwnych w podłuż popękanych i nasianych sterczącymi wypuszczkami .  U jednych krezy okrągłe , u drugich już nowomodne , obwisłe kołnierze , spadające na piersi we dwa trójkątne , koronkowe końce .  U ramion krótkie płaszczyki , tak zwane wówczas „ półmancia ” .  Nad tym wszystkim kapelusze ogromne , o wywiniętym skrzydle i kiściastych piórach .  Jeden tylko pan młody nie miał pióra ; miał za to inną ozdobę , która naszemu widzowi mile wpadła w oczy ; były to dwa malutkie , zieloniuchne wianeczki , wzajemnie w siebie zadzierzgnięte , jakby dwa ogniwa łańcucha , i przytwierdzone do główki kapelusza , gdzie tworzyły rodzaj kokardy mirtowej , a dla bystrych oczu — hieroglif miłości .  Za kawalerami szły panny także po trzy rzędem .  Ubrania ich pstrzyły się różnymi barwami , ale krój miały jeden nieodmienny .  Suknia sztywna w ciągnione floresowe wzory , z tyłu mocno powłóczysta , u dołu strefowana kilku pasamonami z ciemnych taśm kamelorowych albo z czarnego aksamitu .  Na przód spódnicy spuszczał się długi a wąski fartuszek , w domu zwykle płócienny , a od stroju rąbkowy , powiewny , jakby biała szarfa .  Stanik twardy i długi dosadnie zarysowywał utoczenie kibici .  Rękawy , podobne do męskich , wydęte , rozporkami zatrzęsione , ściągały się u dłoni pod koronkowy mankiet , a z ramion tworzyły dwie wypukłe bańki , niby dwie podpórki mające podtrzymywać równowagę krezy .  Ta ostatnia bywała najrozmaitszych rodzajów ; czasem grubo rurkowana , a mała w obwodzie , czasem znów cieniuchna , ledwie troszeczkę falująca , a za to szeroka jakby tarcza .  Z jej środka , niby pisklę z gniazda , wystawała główka gładka i mydłkowata , bo przy krezie wszelkie bogatsze ufryzowanie stawało się niemożebnym ; głowa musiała być maleńką i okrągluchną , ażeby mogła poruszać się swobodnie w tej ciasnej , ostro prążkowanej konsze .  Toteż wszystkie włosy podczesywano w górę i zaplatano w jeden warkocz , którego kręgi ukrywały się z tyłu pod czarną aksamitną bramką lub pod czółkiem z różnobarwnych wstążek .  Białogłowa , idąca do kościoła , zarzucała jeszcze na suknię płaszczyk osobliwszy a prześliczny ; kładł on się pod krezę , z którą stanowił niby jedną całość ; uszyty po prostu w kwadrat z muślinu lub lekkiej wełny , nie miał rękawów ani żadnych ozdób , tylko pod szyją był lekko zmarszczony i cały w podłuż karbowany , tak że kobieta szła spowinięta od stóp do głowy w jeden wielki a miękki wachlarz .  Czasem , gdy płaszczyk się odchylił , można było dojrzeć jeszcze inny szczegół cechujący ubranie ówczesnej gdańszczanki ; na przykład cięgaturę , czyli ów sznur nieodstępny , jakim się okręcała w pasie , a którego jeden koniec opadał na fartuszek , podczas kiedy drugi , opatrzony całym pękiem kluczyków , igielników , nożyczek i szydełek , wpuszczony był zazwyczaj do bocznej kieszeni .  Na tym sznurze przewieszano też i facolet , czyli chustkę od nosa , gdy rączka strudziła się jej trzymaniem ; a i chustka była wzorzysta , chwaścikami u czterech rogów zakończona i rączka schludnie zawinięta w rękawicę o misternych wyszywaniach .  Panowie i panny widocznie byli zadowoleni ze swojej strojności , bo szli z piersią wydętą jak u pawia , zerkając na przyglądające im się tłumy .  Ale pan Kazimierz patrzył obojętnie ; podobnych strojów , mniej lub więcej wykwintnych , mógł co dzień widywać krocie ; podobny orszak weselny to w ludnym Gdańsku nie nowina .  Dopiero za szeregami panien dostrzegł coś takiego , co go naprawdę zadziwiło , coś tak nadzwyczajnego , że oparł obie ręce o czekanik , aby wspiąć się na palce i lepiej zobaczyć .  Szła panna młoda między dwiema druhnami .  Wszystkie trzy miały suknie z najprzedniejszej białopłowej „ pawłoki ” ( która , jak wiadomo , była uprzywilejowaną tkanką szat koronacyjnych ) , a na sukniach płaszcze okrągłe , purpurowe , z gronostajowymi wyłogami u przodu , z bogatą klamrą u spięcia .  I , o dziwo !  Płaszcze te w górze nie wywijały się żadnym kołnierzem , ale były wszyte w obramowanie złote i wycięte kołem tak szerokim , że nie tylko szyja , ale i skrawek popiersia wykwitały z nich bez osłony .  Włosy też wolne od pęt codziennych , jakby drugi płaszcz rozpuszczono , wiły się po ramionach i spływały po barkach .  Na włosach każda z nich miała koronę złotą , cudnie wyrobioną w różne liściowe przezrocza i strzeliste pąki .  Korona panny młodej była najwyższa .  Wzrostem także oblubienica górowała nad parą swoich towarzyszek i postawę miała okazałą , i w obliczu taką powagę , że ludzie przed nią się rozstępowali jakby przed urodzoną królową .  W czasach kiedy rosnąca ciągle srogość praw przeciwzbytkowych wykluczała z ubiorów mieszczańskich wszelkie cenniejsze tkaniny i futra , a zwłaszcza wszelkie drogie kruszce i kamienie , w czasach kiedy protestantyzm , coraz bardziej zacinający się i posępniejący , zaczynał narzucać już nie tylko duszom , ale i sukniom purytańską surowość — w takich czasach te łabędzie szyje , te szkarłaty i złota mogły słusznie zadziwiać na ulicach Gdańska i pan Kazimierz teraz dopiero zrozumiał , dlaczego tak wielka ciżba leciała za tym orszakiem .  Po drodze też ciągle przybywało śledzących oczu ; na wszystkich piętrach zapalały się one poza wypukłymi szybkami ; niejedno okno zabrzękło roztwierane co żywo dla przepuszczenia kilku głów natłoczonych .  Ale widowisko krótko trwało .  Trzy koronne postacie przepłynęły jakby widziadła .  Za nimi pokazali się rodzice państwa młodych otoczeni starszyzną .  Tu , między mężatkami , znowu karbowane kołnierze i płaszcze , znowu suknie sztywne , tylko już bez fartuszków , na głowach czarne bramki , ale już obszyte koronką tworzącą z nich diademowe półkornecie .  Między starszymi mężczyznami więcej biretów niżeli kapeluszy , więcej futrzanych armmantelów niżeli obcisłych kabatów .  Na koniec wysypała się ostatnia kupka ciekawych , orszak skręcił w inny poprzeczny zaułek , fletnie i stąpania powoli przycichły i pan Kazimierz znów się znalazł na pustej ulicy .  „ A to mi panna młoda ! — pomyślał .  — Ustrojona jakoby druga Ester .  Taką prowadzić do ołtarza to splendor .  Ona wszystkim królowa , a pan mąż jej król .  Niech no ja tylko stanę kiedy na ślubnym kobiercu , to moja panna musi bez pardonu mieć takowy płaszcz i koronę .  Będą ci tam , co prawda , panowie bracia u nas wydziwiali nad oną komedią , ależ morskiemu człeku wolno przecie ustroić żonę per modum Gedanensem .  Będzie tedy tak obleczona , jeno buzię musi mieć inakszą , bo ta nijak nie przypadła mi do serca ; okrutnie pyszna i na dobitkę włosy jak u kruka .  Żona kruk to i mruk .  Wedle mego widzimisię żonka powinna być nie za duża , ustrugana jako ta łątka , ze złotymi kędziorkami , z turkusikowymi oczkami , a wiecznie śmiejąca się jako ten mały ptaszek , co to zawdy podskakiwa , podśpiewywa , a jak chcesz , to z ręki je , a jak chcesz , to dzióbka daje .  Rzecze kto , że o taką łatwo , a nieprawda .  Jam już niemało świata objachał , no i jeszczem nie nalazł owej , co mi się śni ” .  Tu pan Kazimierz trochę sobie westchnął i — jak zwykle czynią ci , którzy wzdychają — podniósł w górę oczy .  Ledwie podniósł , a tu cały się wzdrygnął , złożył ręce i szepnął :  — Jezu najsłodszy !  A wszak ci to akurat ona !  Mówiąc te słowa , patrzył w najwyższe okno domu , który stał naprzeciw niego po drugiej stronie ulicy .  Okno to , wycięte w samym szczycie budynku , było zupełnie okrągłe , obrębione sznurową rzeźbą .  W tym kamiennym pierścieniu rozkwitało coś podobnego do wielkiej stokrotki ; kreza biała , przejrzysta , drobno prążkowana , wypełniała prawie całe okienko , a jak w środku białej stokrotki połyska złota kulka , tak w tym okrągłym kołnierzyku świeciła główka złotowłosa , bramką z niebieskich wstążek przepasana , bijąca słonecznym blaskiem świeżej cery , wdzięku i figlarności , z ustami jak maliny , z oczami jak turkusiki .  Oczy te były ciekawie wpatrzone w pana Kazimierza .  I miały na co patrzeć .  Już i podczas pochodu weselnego niejedna głowa zwracała się ku niemu , niejedno spojrzenie skrzyżowało się z jego wzrokiem .  Bo też imci pan Kazimierz Korycki , porucznik od Marynarki Jego Królewskiej Mości Władysława IV , był wyraźnie stworzony do dwóch rzeczy : do bicia nieprzyjaciół i podbijania serduszek .  Wysoki a smukły , mocny a zwinny , wdzięczący się a zuchowaty , lubił każdemu i każdej blisko zaglądać w oczy .  Twarz miał ogorzałą porządnie od morskich nawałności a jędrną jak spiż i przy każdym wzruszeniu buchającą rumieńcami , które przelatywały szybko niby błyśnięcie lontu .  I piwne jego źrenice były tak pełne iskier , że gdy się w kogo bystro wpatrzył , to go tymi oczyma siekł jakby rózgami płomiennymi .  Siarczysty kawaler .  Ubrany był dość osobliwie : na wpół po naszemu , a na wpół z cudzoziemska , bo też tak mniej więcej wyglądała cała flota pucka , w której urządzeniu wzorowano się z początku na marynarkach obcych , a zwłaszcza na szwedzkiej , najbliższej nam wedle sąsiedztwa i najlepiej znanej z powodu częstych zbrojnych sporów .  Miał więc pan Kazimierz obcisły kaftan , czyli tak zwany kolet z łosiej skóry , na ukos przepasany czarnym rzemiennym bandoletem , u którego wisiał obosieczny , nieco zakrzywiony kordelas .  Rajtuzy , uszyte z granatowej rasy , pod kolanem były przewiązane i wpuszczone w obuwie składające się nie ze zwykłych butów , ale ze zgrabnych półbucików bez cholew , żeglarz bowiem jak góral potrzebował nóg lekkich dla uwijania się po stromych piąterkach i oślizgłych wklęsłościach ówczesnych okrętow .  Na kolecie nosił półkopieniak z kroju dość podobny do burki , ciemny i włochaty po wierzchu , więc dobry na słotę lub wichury , ale dobry i na pogodę , bo podbity czerwonymi nicami , które w dzień jasny odrzucały się na ramiona i rozweselały ubranie .  Głowa pana Kazimierza nie była podgoloną ; mało kto jeszcze wtedy u nas oszpecał się owym dzikim , tatarskim wymysłem .  Włosy jego , drobno skędzierzawione .  przypominały ten sposób uczesania , jaki później został nazwany à la Titus , a który na ówczesnych wizerunkach już często daje się spostrzegać .  Włosy te pan Kazimierz przykrywał nie spiczastym , szwedzkim ani okrągłym , niemieckim kapeluszem , ale kosmatą , szczeropolską czapką , jedną z owych prześlicznych , fantastycznych czapek , jakie u nas kwitły za Wazów .  Brzegi jej były w górę wywinięte i przeróżnie ponacinane , a u przodu stała kitka czarna , przytwierdzona zanklem srebrnym z emalią , gdzie drobniutko wymalowany kraśniał herb marynarki puckiej , ten sam , co był wyszyty na banderze królewskiej , mianowicie : ręka po ramię obnażona , trzymająca dobyty miecz ; wszystko w polu czerwonym .  Jednak ta czapka , choć tak piękna , stała się teraz dla pana Kazimierza narzędziem niepomyślnej próby .  Ledwie bowiem spostrzegł , że panienka z okienka na niego spogląda , zerwał ową czapkę z głowy i bardzo układnie się ukłonił .  Tymczasem skutek zawiódł oczekiwanie .  Panienka nie tylko nie oddała ukłonu , ale przestraszona zaczepką nieznajomego zapłoniła się gwałtownie ( przez co — wedle uwagi pana Kazimierza — obrazek uległ takiej zmianie , jakby kto w złote serduszko stokrotki wetknął czerwony pączek róży ) , wycofała głowę z okienka i znikła w jego ciemnej głębi .  — Szkoda ! — mruknął pan Kazimierz .  — Spłoszył em oną śliczną aparycję .  Trzeba rzecz naprawić .  Czasem dobra wiolencja , a czasem pacjencja .  Zażyjmy teraz tej wtórej .  Powiedają , że kiedy diabeł nie może białogłowy na żaden lep ułowić , to zawsze w końcu weźmie ją na ciekawość .  Poczekajmyż .  Może i ta panienusia z ciekawości raz jeszcze wyściubi swój aniołkowaty pyszczek .  Dalej więc stał i wpatrywał się w kamienny pierścień .  Czasem wodził oczami po niższych trzech piętrach kamienicy dla sprawdzenia , czy panienka nie wygląda jakim innym oknem .  A tak patrząc , dziwił się i piękności domu .  — Dalibóg , nie dom , jeno templum .  Że też to ta cackana struktura nie wpadła mi jeszcze nigdy w oczy ? ! …  Rzecz łatwo się tłumaczyła .  Zajęty swoją wodną służbą , pan porucznik rzadko bywał w Gdańsku , a jeżeli się tam pokazał , to tylko na kilka godzin dla przelotnej uciechy ; wtedy chodził najczęściej po ulicy Długiej , która jest najludniejszą i najweselszą w Gdańsku , a choć czasem przeszedł się po innej , to wolał patrzeć na buziaki niżeli na domy .  Dzisiaj wszakże , nie mając nic innego przed oczami , dobrze się przypatrzył „ cackanej ” kamienicy .  Należała ona do węższych , dwuokiennych , ale do najspójniejszych .  Oko nie mogło się tam doszukać ani skrawka nagiego muru ; od góry do dołu była to jedna kaskada złoceń , rzeźb , szkiełek i malowań .  A najprzód część dolna wysuwała się do widza tarasem ( tak zwanym przez miejscowych mieszkańców beischlagiem ) , na który prowadziło pięć schodków kamiennych .  Taras był ubrany w kwitnące donice i obwiedziony kratką wykutą , a raczej wydzierganą z żelaza ; sploty jej , pogięte w zakrętne gałązki , miały nawet wiele części suto pozłacanych , zwłaszcza tam , gdzie kowacz powypuszczał z nich liście , szyszki i jabłuszka .  Pozłocił on i poręcze od schodków oparte na dwóch kamiennych kulach , owych sławnych kulach przedgankowych , które zawsze stanowiły jedną ze znamiennych cech budownictwa gdańskiego .  Na taras wychodziło dolne okno zaplecione także wyzłacaną kratą i drzwi o jednym skrzydle , dębowe , przepięte świecącymi antabami , wprawione w odrzwia kamienne , których łuk okrągły wywijał się w górę lekką igłą .  Każde z wyższych piąter przedstawiało dla oka trzy filary przedzielone dwoma wysokimi oknami .  W tych oknach już nie było zakratowań , tylko siatka z ołowianych oczek , w których szyby , drobne a wypukłe na kształt kukiełek , błyszczały pod słońcem z iście brylantową rzęsistością .  Na pierwszym piętrze do filarów grubych i bogatych przyparte były posągi trzech mężów .  Patrzący mógł dobrze się z nimi poznajomić , bo na podstawach wyrżnięto ich imiona .  W środku , między oknami , przyobleczony po cesarsku , z globusem i krzyżem w ręku , stał Carolus Magnus .  Po dwóch bokach , zbrojni w rzymskie hełmy i rynsztunki , wspierali się na włóczniach Grakchus i Machabeus Jaka myśl kierowała rzeźbiarzem , gdy zaślubiał te trzy postacie , to pozostanie jedną z tysiącznych tajemnic , które fantazja dawnych mistrzów zaklęła w stare kamienie .  Na drugim piętrze , przy filarach już dużo lżejszych i smuklejszych , bielały także trzy posągi , tu już same kobiece .  Wszystkie trzy były prześliczne , chociaż — prawdę mówiąc — nie bardzo budujące , bo tylko rozpuszczonymi włosami odziane .  Pan Kazimierz pomyślał sobie , że to jest zapewne Matka Ewa , trudno jednak przypuścić , aby artysta powtarzał aż trzy razy jeden pomysł ; musiały to być raczej gracje , tym bardziej że wszystkie trzy unosiły w rękach jedną wielką plecionkę z kwiatów , która , spuszczając się pod okna , całą tę część budowli ubierała w świąteczne wieńce .  Na trzecim piętrze już nie było posągów , tylko medaliony o tłach złotych , a na nich namalowane kosze pełne róż , winogron i dzióbiących je ptaszków .  Na koniec , nad owymi ptaszkami , wystrzelał szczyt domu , nie prosty trójkąt , jak u gockich dachów , ale rodzaj liry wygiętej we dwa esy , pochylone ku sobie i związane w górze .  Ze związania tego , niby klucz sklepieniowy , kręto wywijał się smok złoty o zielonych połyskach spiżu , wysuwający na powietrze swoje skrzelaste skrzydła i łuszczkowaną głowę , którą podejrzliwie zwracał ku domowi , jakby strzegł skarbów tam zaklętych .  Pod tymi to właśnie skrzydłami , w środku rzekomej liry , otwierało się owo tajemnicze okienko , do którego ciągle wracały oczy imci pana Kazimierza .  Oczy jego wracały , ale „ aparycja ” nie wracała .  Po kryjomu też zaglądać nie mogła , bo w pierścieniu okiennym nie było ani szybek , ani żadnych zasłon .  Raz , co prawda , wydało się patrzącemu , jakby jakiś obłoczek przepłynął po czarnym denku ; ale czy to było złudzenie strudzonego wzroku , czy panienka na widok szpiega cofnęła się po raz drugi , dość że okienko pozostało pustym , a pan Kazimierz wielce markotnym .  Na koniec złości go wzięły .  — Cóż u licha ?  Czy ja taki nieciekawy do widzenia ?  Czy ona znowu taka święta ?  Oj , będziesz ty jeszcze mi się przypatrowała , moja ty święta z fimfami !  No i to czy nie istny ferał , aby m ją dopiero dzisia zdybał , dzisia , w ostatni dzień !  A , żeby tak dostać się do tej kamienicznej fortecy ?  Dobra inspiracja , dalibóg , jeno jaki tu asumpt wziąć ?  Abo ja wiem , kto tam siedzi ?  Czy jakowe miłosierne dusze , czy srogie Menelausy ?  Gdy tak sobie rzeczy rozbierał , tymczasem w głębi ulicy ozwały się kroki nadchodzącego człowieka .  Był to pachołek miejski w ubiorze pasiastym o pręgach granatowych i brunatnych ; w ręku miał berdysz oparty na ramieniu .  Szedł dosyć ospale , nie śpiesząc się , może tylko dla pilnowania spokoju na ulicach , a może miał wypuszczać jakiego więźnia z wieży albo miejskie zegary ponakręcać , bo w drugim ręku niósł kilka dużych kluczy .  Pan Kazimierz go zaczepił .  — Chodź tu sam , drabik !  — Na usługi pana łeficerza !  — Do kogo to przynależy ta kamienica ?  — Jeśli łaska waszej wielmożności , która ?  — No ta , z figurami .  — A , ta ?  Oho !  Zara widać , jako wasza dostojność wysiada zza morza , kiej się pyta o takową rzecz , co każdy dzieciak u nas wie .  Toć to Bursztynowy Dom .  — Nie kpij , chłopie .  Nie widzę tu ni szczypty bursztynu .  Cegła i kamień jako u jenszych .  — Proszę ja waszej wielmożności , kto by to z onego kadzidła miał domy ulepiać ?  I sam król Dawid , kiedy budował swoją świętą wieżę , to urobił ją z kości , a nie z bursztynu , bo to rzecz za droga i za mało jej Pan Bóg dał na świecie , tyla jeno , co u nas rośnie wedle morza , więcej nie ma nigdzie ani krzty .  — Za cóż tedy ten dom tak zową ?  — Za to , co w nim żywie największy kupiec na bursztyny .  Drugiego takiego nie ma w całkim Gdańsku , he !  Pono i w całkiej Hanzie .  — A co to za jeden zacz ?  — Johann Schultz .  — Pfu !  Niemiec !  — Nie ze wszystkim .  Ociec jego jeszcze nie gadał , ale on już gada , i nieźle , i pono dosyć się kocha w naszych królech .  Sam też sprawuje urząd miejski .  To jeden ze stu panów rajców .  — Taki znaczny człek ?  — Oj , haniebnie znaczny !  U niego całkie komory pełne bursztynowych jasełek .  Wszystkie wójty i ławniki , ba ! i burmistrze do niego chodzom .  A temu sześć czy siedem roków to sam król nieboszczyk , pan nasz Zygmunt Trzeci , przysyłał do niego pisanie .  — Proszę !  Czego to król mógł chcieć ?  — Ludzie gadali , co chce mieć tron całki z bursztynu .  Aleć ja tego nie wiem .  To jeno wiem , że posłaniec z Warszawy był , bom ja sam drogę jemu pokazował , właśnie aż tu , do tych drzwiów .  — A ludzki też to człek ?  — Tak sobie , dosyć .  Jeno zawdy szkoda , co pół - Niemiec i pies luter .  — Aha , to on z tamtych !  No , ale ty przynajmniej nie luter ?  — A niechże Pan Bóg uchowa !  Ja Kaszuba , Jakub Grubasek , z dobrych Kaszubów , z tłustych Żuław .  — Jam też zara to poznał po twojej tłustej gębie .  — Dziękuję waszej dostojności .  U nas , chwała Bogu , chleba w bród .  Żeby jeno lutry nie bijały się z naszymi po ulicech , toby my mieli święte życie .  Tera już kęs czasu nie było bijatyki , to i cicho , i człek się wypasa .  Co jeszcze pan łeficerz każe ?  Kazimierz był by jeszcze chętnie zapytał , czy pan Schultz ma córkę lub młodziuchną żonę , ale sobie pomyślał :  „ E !  Wstyd mi wdawać się ze stróżem w takowe kordialne konfidencje ” .  Rzekł więc tylko :  — Już nic .  Bóg wam zapłać , mój Grubasku .  — Sługa pokorny — odpowiedział tamten , przy czym , zdjąwszy swój szafirowy beret , nisko się pokłonił i odszedł powoli , pobrzękując kluczami .  Pan Kazimierz klasnął w dłonie .  — Wiwat !  Jest asumpt !  Pójdziem po bursztyny .  Co prawda , mieszek już okrutnie chudy , aleć potargować zawdy wolno , za to na gardle nie karzą .  A więc do lin !  I brać karawelę .  Rzekł , przemierzył wszerz ulicę , skoczył na taras i , ująwszy pięknie rzeźbioną kołatkę , zaczął nią bić po kawalersku we drzwi Bursztynowego Domu .  Długo musiał czekać pode drzwiami .  Przynajmniej naszemu gorączce wszelkie czekanie zawsze wydawało się długim .  Na koniec z wewnętrza zaszemrały kroki dosyć lekkie .  „ Oho !  Jużem ściągnął mego ptaszka z poddaszka .  A może to i nie ptaszek .  Jakoś trocha ślamazarnie nóżki za sobą ciąga … ”  Warknął gruby rygiel i w szparze drzwi odchylonych ukazała się głowa , co prawda kobieca , dosyć nawet przyjemna , ale nic a nic niepodobna do tamtej .  Musiała to być niewiasta służebna i dobrze już wysłużona ; dobiegała co najmniej pięćdziesiątki .  Ubrana była chędogo w kołnierz z muślinu , prawda że grubego , ale suto nakarbowanego ( bo wtedy czy sługa , czy przekupka — żadna nie ruszyła się bez krezy ) , i w inderak , czyli spódnicę staroświecką , pękato wywatowaną koło bioder .  — Co to ? — zapytała .  — Czy tutaj kram na bursztyny ?  — Ja — odrzekła i rozwarła tak szeroko drzwi , że uderzenie ich o ścianę odbiło się przeciągłym echem po sieni nadzwyczaj długiej , wyłożonej piękną , polewaną cegłą .  Pod sklepieniami wisiały rogi jelenie i różne obrazy , którym jednak trudno było się przypatrzeć , bo choć owo złoto - kraciaste okno wpuszczało tam sporo światła , jednak sień była taka głęboka , że już od połowy tonęła w półcieniu .  Na samej głębi , przez inne drzwi wpółotwarte , oczy mogły rozróżnić równie długą i głęboką kuchnię , zakończoną dwoma oknami wychodzącymi na mroczny dziedzińczyk .  Że pora była poobiednia , więc wszystko tam stało we wzorowym porządku ; z półokrągłych wnęk powyżłabianych w murze jakieś brzuchate kociołki mrugały miedzianymi połyskami , a skośnie oparte na półkach misy i talerze cynowe świeciły rzędem jakby tarcze .  Drzwi te zajmowały jeden z kątów sieni .  W drugim kącie , wokoło grubego słupa , kręciły się ślimakiem schody obwite przejrzystą , z orzechowego drzewa toczoną poręczą , której tralki były powyginane w najśliczniejsze palmy i chimery .  Tam niewiasta wskazała , mówiąc :  — Na pierwszym trepie .  I znikła w głębiach kuchni .  Wszedłszy na kilka stopni , Kazimierz wydał przytłumiony wykrzyk ; o dwa zakręty wyżej , przechylona przez poręcz , zwieszała się ku niemu koronkowa stokrotka i wyglądająca z niej ciekawie złota główka .  Puścił się szybko , ażeby ją dogonić , ale ona jeszcze szybciej mknęła i tylko jej błękitna suknia przerabiana w białe floresy migała za orzechowymi floresami kraty , wydając takie sztywne chrzęsty , jak gdyby drzewo tam szumiało .  Kiedy na koniec wybiegł na korytarz przecinający pierwsze piętro , już ona śmignęła poza majaczące przezrocza innych schodów , co nowym ślimakiem wywijały się w górę .  Wielką miał ochotę i tam za nią popędzić , ale w tej chwili odemknęły się jedne ze drzwi korytarzowych i ukazała się w nich posępna głowa młodego człowieka , który spytał :  — Kto tutaj chodzi ?  — To ja .  Wedle bursztynów .  — A !  To tam , wasza dostojność , naprzeciwko .  Więc Kazimierz skierował się do drzwi z naprzeciwka , i do jakich drzwi !  Gdyby nie półciemność panująca w korytarzu , gdyby zwłaszcza nie gwałtowność , z jaką wszystko zwykł czynić , był by mógł zgubić oczy w tej wikłaninie wstęg , powojów i skrzydlatych geniuszków , co się tam roiły na tle z jasnego dębu .  Ale za otworzeniem piękność drzwi gasła jeszcze przy piękności komnaty , zatrzęsionej także dębową snycerszczyzną .  Z misternych , czworobocznych przegródek sufitu wyglądały rzeźbione głowy ( ozdoba ulubiona polskim budowniczym ) .  Przy ścianach ciągnęły się sławne gdańskie szafy o kulistych nogach , o wrotach bajecznie dłutowanych , o szeroko przysiadłych dachach , istne pałacyki dla driad i domowych larów .  Zastawiona takimi gmachami komnata wydawała się mocno ciemną , tym bardziej , że była wąska w stosunku do swojej wielkiej głębokości .  Na samym jej końcu dopiero świeciły dwa okna , te właśnie , między którymi na zewnątrz stał Carolus Magnus , a pod którymi tutaj ciągnął się stół ogromny , zarzucony mnóstwem świderków , pilników , baniek i miseczek .  Przy stole w dużym , poręczowym krześle siedział mistrz Johann Schultz .  Miał na sobie kurtę z kasztanowatego falendyszu o małym , karbowanym kołnierzu i bufiastych rękawach , szare pludry , zielone pończochy i trzewiki z pęczkami wstążek .  Na długawych , szpakowatych włosach nosił mały , czarny birecik , bo wtedy i w domu nakrywano głowę .  Siedział pochylony do światła i pulchnymi rękami urabiał maleńkiego amorka z bursztynu .  A nie tylko ręce , ale i twarz miał pulchną , i cała jego osoba jaśniała okazałą tuszą , tak że Kazimierz pomyślał sobie :  „ Jeśli ci tamten Grubasek , to ten cały grubas ” .  Ale ta grubość była przejrzystsza , wykwintniejsza .  Rysy nawet musiały być niegdyś bardzo ładne , dopóki długie lata siedzącego życia i długa zażyłość z kuflem nie zaokrągliły ich zbytecznie .  Podczas gdy Kazimierz czynił w duchu takie uwagi , mistrz Johann oddawał pięknym za nadobne .  Spostrzegłszy świetny wygląd wojskowego , pomyślał sobie :  „ Oho !  Może jakowy utracjusz ?  Będzie zeń dojny kundman ” .  Przy czym wstawszy powolutku , skłonił się z powagą i patrzył na gościa w postawie wyczekującej , bo wielcy kupcy owych czasów byli tacy , jakimi są jeszcze dziś na Wschodzie : uprzejmi , ale małomówni i nienarzucający się z towarem .  Wszelką sztukę „ reklamy ” , wszelkie przechwałki z bębnami pozostawiali krzykaczom jarmarcznym , a sami twierdzili , że czego kto naprawdę potrzebuje , to sobie zawsze znajdzie .  Nie wiedzieli , prostoduszni , że można ludzi kusić i na to , czego im nie trzeba !  Toteż i w ich składach nic nie stało na pokaz , nic się nie uśmiechało spoza szyb kryształowych .  I tutaj oto któż był by mógł odgadnąć , co ta surowa komnata ukrywa w swoich szczelnie pozamykanych tajnikach !  Kazimierz pierwszy zaczął :  — Jutro wyjeżdżam , chcę zawieźć doma gościniec , z tej racji przyszedł em do waści , panie kupiec .  — Toś wasza miłość richtig trafił .  U nas grasuje przysłowie :  Zawiózł panek do Gdańska półszkutek pszenicy ,  Za to przywiózł bernsztejnu aż pół rękawicy .  — A !  Paradnieś to waść przycytował — rzekł gość , któremu bardzo się podobała krotochwilność gospodarza .  — Obaczmyż , co ja mam nasypować do onej rękawicy , chociażby do jednego palca w gantelecie .  Kupiec tedy zaczął jedną po drugiej otwierać owe zaczarowane szafy .  Tam , na głębokich policach , stały rzędami bursztynowe posążki , czarki , kropielniczki , solniczki , ampułki .  Były i przedmioty niby innego porządku , jako to : srebrne puchary i talerze , kryształowe szklenice i nalewki , ale wszystko nasadzane maskaronami albo figurkami z bursztynu ; były i krucyfiksy hebanowe ze słonecznym Panem Jezusem , i świątyńki z kości słoniowej , gdzie bawiły się różne żółciuchne osóbki .  Potem kupiec wyciągnął płaskie szuflady , gdzie leżały rzeczy drobniejsze , ale niemniej kosztowne , bo z najbielszego bursztynu wycinane i złotymi oprawami niewidzialnie podszyte .  Spoczywały tam na czarnych aksamitach naszyjniki , krzyżyki , zausznice , alszbanty i wszelkie inne figle białogłowskie , wyrobione tak cieniuchno , jakby z wosku .  Gdzie indziej znów guzy do żupanów , spinki do kitek i kołnierzy , kule i różne wisiory do rzędów końskich , kameryzowane gdzieniegdzie upstrzeniami z pereł i drogich kamyczków .  Tu już pan Kazimierz zaczął tracić głowę .  Mieszek jego — co prawda — piszczał srodze na haniebne ceny , jakie mistrz Johann obojętnie wymieniał , ale Kazimierz nie okazywał żadnego zmieszania ani się owym cenom dziwował ; a czynił tak dla dwóch powodów : najprzód chciał koniecznie przedłużyć rozmowę , w nadziei , że panienka z okienka zajrzy na koniec do komnaty ; po wtóre , chciał się nasycić , jeżeli nie posiadaniem , to przynajmniej oglądaniem tylu przecudności , bo nasza młodzież wojenna zawsze kochała się w splendorze .  Więc wszystko po kolei brał do ręki , najdroższe rzeczy targował , a jeśli nie sypał zlotem , to sypał hojnie i szczerze pochwałami , czym niezmiernie sobie ujął gospodarza , bo majster Johann był jeszcze więcej kunsztmistrzem niż kupcem .  Widząc , że młodzieniec najpilniej ogląda figurki niewieście , odezwał się z uśmiechem :  — He , he !  Mam ja tu coś echt dla pana oficyjera , jeno tam jeszcze grubszy koszt , bo to mój Meisterstück .  Tu wysunął na środek pokoju swoje wielkie krzesło ( z dębu rzeźbione jak wszystkie inne sprzęty , a wybite skórą z Korduby , o tle dereniowym i złotych wyciskach ) .  Potem z kieszeni wyjął kluczyk , a wtedy Kazimierz spostrzegł nie bez podziwu , że pod siedzeniem jest ukryta szuflada z misternym zameczkiem .  — Przebóg !  Czego też te Niemcy nie wymyślą ? ! — zawołał .  — A to , bez urazy , można by o waści powiedzieć , co się zawdy o sknerze powiada , że „ siedzi na swoich skarbiech ” .  — Ja , ja .  Siedzi .  Czego nie ma siedzieć , kiedy skarby są ? — odparł bez urazy gospodarz i , wyciągnąwszy szufladę , zaczął przeglądać jej różne przegrody .  W jednych , na kształt kiełbasek , wiły się długie sakiewki , przez których dziergankę przeglądały rulony holenderskich dukatów .  Gdzie indziej były drobne łańcuszki i paciorki .  — To — mówił — różne andenkieny po mojej nieboszczce .  — Waść wdowiec ?  — A wdowiec .  Już dwie lecie z górą minęło , jak my ją pogrzebli .  Na koniec , z najgłębszej skrytki wyjął długie puzderko , gdzie na szafirowym atłasie ukazał się bursztynowy sztuciec .  Trzonki u wszystkich trzech narzędzi były wyrobione w kształcie mitologicznych posążków , a przy tym obmyślone z podwójnym dowcipem : i tak , po jednej stronie bożek Mars , gorejącej barwy , trzymał nad ramieniem wzniesiony mieczyk złoty , który zarazem tworzył i klingę noża .  Po drugiej stronie Neptun , trochę szarawy , trzymał trójzęb , którego złote szpikulczyki tworzyły widelec .  Najwięcej panu Kazimierzowi podobała się łyżka ; była to stubarwna , okrągło - wklęsła muszla , z której wychodziła bogini Wenus ; a bursztyn , użyty na tę postać , przeświecał taką mleczną białawością , że wydawała się naprawdę istotą z morskiej piany .  Pan Kazimierz przyglądał się tej niebiance z iście pogańskim nabożeństwem .  Niemniej pilnie jej się przyglądał i własny jej twórca , a nawet w tym jego patrzeniu była jakaś lubość , taka daleka od czystego artyzmu , że młodzieniec , spostrzegłszy jego usta lekko rozchylone jak u ryby , pomyślał sobie :  „ Ej , ty niemiecki Sylenusie !  Mimoć latek ona bogini , jak widzę , dobrze cię jeszcze za łeb dzierży ” .  Jednak uwagę tę schował dla siebie , a na głos powtarzał :  — Mirabilia !  Godne królewskiego stołu !  — A ja zawdy powiedam , że to stworzone dla was , panie oficyjerze , bo jako się widzi z moderunku , wasza miłość służysz i Marsowi , i Neptunowi , a jako się patrzy z oczu , to takoż …  — … i Wenerze — dokończył pan Kazimierz .  — Co prawda , to prawda .  Służęć ja tej bogini z ferworem i zabrał by m waszecin sztuciec jeszcze dzisia , cóż , kiedy w sepecik nie wlezie .  Mówiąc to , wziął jedną ze swoich rękawic i chciał niby wsunąć w nią puzdro , które oczywiście nie mogło się tam zmieścić .  Obaj się roześmieli , a podczas kiedy kupiec zamykał na powrót szufladę , Kazimierz mówił z niekłamanym zachwyceniem :  — Wielki z waści magister w tym rzemieśle .  Wie to cała Hanza i cała Korona .  Mnie nawet gadano , co król jegomość nieboszczyk do waści pisywał .  Czy to może być ?  — A może być , kiedy było .  Ho !  Nasz pan miłościwy to nie tylko był mądry König , ale i mądry Kunstmeister .  Inne królowie , kiedy się sfatygują , to wyprawiają sobie turniery , szlichtady i różne lusztyki .  A król Zygmunt nie — jeno siadał wonczas do warsztatu i dłubał sobie we złocie albo srybrze to kubeczki , to łańcuchy , to monstrancyje , i to nie dla żartu , ale rzeczy fein , coby się ich i prawyMeister nie powstydał .  Owóż jednego dnia przyszła mu takowa chęć , aby sobie zrobić Trinkbecher z czystego bernsztejnu , jeno nie wiedział , skąd wziąć tej substancji ani jak to się robi ?  Kazał tedy pisać do mnie , aby m ja mu przysłał kawały , jakie mam najlepsze , i takoż w piśmie zapytował o nasze niektóre majsterskie sekreta .  Jam tedy posłał i z sekretów onych się spuścił , jako wierny sługa i poddany .  — I cóż król , zrobił ten kielich ?  — Gadali mi panowie , co płynęli ode Warszawy , że zrobił i że tam wygrawował swój osobisty konterfekt .  Mówili przy tym , że i moim sekretom był rad .  — Fiu !  Fiu !  To wasze , panie konsul , w korespondencjach z królami !  Felicytuję !  I pan Kazimierz spojrzał na niego innymi oczyma , i odtąd zaczął go tytułować już nie „ panem kupcem ” ani „ majstrem ” , ale „ panem konsulem ” ( bo tak u nas niekiedy z rzymska chrzczono rajców , którzy byli niezmiernie radzi owej nazwie ) .  — Co też to tych precjozów tutaj ! — mówił , oglądając się dokoła .  — Jakem żyw , jeszczem nigdy tego cudownego electrum tyle na raz nie widział .  Czy i w tej szafie takoż ?  — Oho !  Abo to tylko w tej szafie ?  I abo to tylko w tej komorze ?  Ja na każdym sztoku mam izbę pełną tego i cały strych takoż pełen .  — Nie może być !  Nie uwierzę , chyba że obaczę .  Pokaż mi waszeć wszystko bez ekscepcyji .  Ja już może nigdy tu w Gdańsku nie będę , to niechże per omnia temporanapasę nos i oczy tą pachnącą ambrą .  — Ano , czemu nie ?  Jeśli Herr oficyjer ciekaw , to pójdziem na górę .  Będzie w czym wybierać .  Tu gospodarz zdjął ze ściany klucze i , otworzywszy drzwi komnaty , wypuścił naprzód Kazimierza , który wyszedł , tryumfując w duszy .  „ Aha !  Postawił ja ci na swoim .  Jak poczniem cały dom lustrować , toć przecie nam się ta biała myszka nie wyśliźnie ” .  Zaraz w korytarzu widząc owe drzwi , z których posępny młodzieniec wskazywał mu drogę , pan Kazimierz zapytał :  — A tu co ?  Takoż skarbczyk ?  — Nie , to warsztat .  I kupiec otworzył drzwi do izby wąskiej a głębokiej : rozciągała się ona ponad kuchnią i dwa jej okna również wychodziły na mroczny dziedzińczyk .  Ściany były nagie , pod ścianami ciągnęły się stoły z prostych desek .  Przy stołach pracowały zamorusane chłopaki .  — Oni — mówił kupiec — obrabiają z grubego ; ja dopiero potem biorę do forszneidunku .  — A oto — rzekł , wskazując na młodego człowieka o posępnej twarzy , który stał pod oknem — oto mój Altgeselle , człek tęgi , Kornelius Storm .  Z Ollendrów on , z narodu pracowitego .  Będzie to kiedyś także Meister , jeno musi jeszcze dobrze fałdów przysiedzieć .  Kornelius pokłonił się , a potem powiedział :  — Herr Meister , była tu frajlein Hedwiga i pytała o pana majstra .  — Nic pilnego .  Ta fryga musi co godzina cały dom obieżeć .  Niech sobie czeka .  Teraz mam gościa , i to rarytnego , takiego , co nie tylko na rzemieśle wojennym , ale i na wszelakim innym się zna .  Tak to nasz kawaler prędko potrafił zawojować pana rajcę .  Gdy wrócili do korytarza i zaczęli wchodzić na schody , Kazimierzowi błysnął znowu nad poręczą jakiś krążek biały , jakby kreza .  Jednakże u wierzchu nie znalazł nikogo .  Rozkład wszystkich piąter był jednakowy : wszędzie tylko dwa , niezmiernie długie , przeciwległe sobie pokoje rozdzielone korytarzem , przez który przebijała się śruba schodowa .  Korytarz taki , biegnąc w poprzek domu , nie mógł posiadać właściwych okien ; czasem jednak na wspanialszych piętrach — jak tu na przykład — był nieco rozświecony przez otwory wycięte w wewnętrznych ścianach , a które od strony pokoju zasuwano wedle woli ruchomą deszczułką .  Na drugim piętrze , w komnacie od ulicy , stały znowu szafy ogromne , ale już skromniejsze , a w nich znowu krocie przedmiotów bursztynowych , ale już mniej kosztownych .  I te jednak były prześliczne i Kazimierz zaczął już na dobre targować pewien kubeczek z godłami rycerskimi , co wedle słów jego : „ przydał by się dla pana oćca jak ulał ” .  Przed końcem targu wszakże oświadczył , że „ musi jeszcze wziąć na medytację i że tu grzech coś rezolwować , dopóki się nie zlustrowało wszystkiego ” .  Wrócili więc na korytarz , gdzie kupiec sam wskazał drzwi przeciwne , mówiąc :  — To mój Schlafzimmer .  I wprowadził gościa do komnaty cudniejszej niżeli wszystkie inne .  Wprawdzie okna jej wychodziły na dziedzińczyk , ale tu już przy większym wyniesieniu światło było mocniejsze i skrawek lazurowego nieba rysował się za szybkami .  Zresztą , kto by tu miał ochotę patrzeć na resztę świata ?  Każdy wolał patrzeć wkoło siebie .  Było na co .  Nogi grzęzły w pstrokatym smyrneńskim dywanie .  U drzwi i okien wisiały chodzące na kółkach mięsiste zapony , tak zwane huisverts , gdzie były wyszyte w tkaninie rozmaite obrazy , przeważnie zielone , bo wzięte najczęściej z życia myśliwskiego .  Na murach , w ogromnych dębowych obramowaniach , rozpinały się sztywne , flamandzkie kobierce , a na nich też ogromne wytkane obrazy z figurami rycerzy , pięknych dam i bogów .  Poniżej stały nie tylko szafy gdańskie , ale i śliczne szafeczki toruńskie wykładane mozaiką z drzewa , którego słoje tworzyły najuczeńsze rysunki .  Były i stoły , i krzesła , i półeczki o wyrzynanych brzegach , o skręcanych nogach .  A na tych stołach i półkach różne rzeczy ciekawe : tu srebrny półmisek z dzbanem , ówdzie Biblia w cudownej oprawie z emaliami , a wszędzie pełno tych pękatych fajansów delftyjskich , których tło białe jest nażyłkowane błękitnymi albo czerwonymi wzorkami .  Było też dużo i fraszek niewieścich .  Z boku , nad wszystkim królujący , piętrzył się pod ścianą wspaniały pawilon , po trzech stronach zasunięty złoto - zieloną makatą z Arrasu .  Pan Kazimierz rozglądał się , kręcił głową i mówił :  — Proszę !  Proszę !  Waszecina kamieniczka druga królowa Bona .  A toż ona sumy neapolitańskie połknęła .  Kupiec zaś powzdychiwał i powtarzał :  — Cóż , kiedy pustki .  Tu przez dwadzieścia lat gospodarowała moja biedna Dorotea .  Kazimierz , spostrzegłszy w tej chwili klęcznik z bursztynową figurą Matki Boskiej , zdziwił się i zapytał :  — A toć to chyba nie była dysydentka , kiedy widzę tu takie świętości ?  — A nie — odparł z przekąsem gospodarz .  — Katoliczka była , i zażarta .  Dobrze mi dojadła swoim wiecznym śledziem i litaniami .  — Rememoruję waści , że i ja katolik , i praw .  Gospodarz odpowiedział półszyderczo :  — Pokornie waszą miłość przepraszam .  Ale my tu we Gdańsku nie owijamy tej rzeczy w bawełnę , jako kto wierzy , tak i gada .  U nas tak .  Potem , znów nastroiwszy smutny wyraz twarzy , utyskiwał :  — Otóż ja tutaj od roków dwóch i więcej mizerny pustelnik .  Ale — dodał z tajemniczym uśmiechem — niedługo już tego będzie …  Nie ma Lei , to się znajdzie Rachelka .  Po czym wyprowadził gościa , który tymczasem klął w duchu :  „ A ty paskudny heretyku !  Nie dość , że nie respektujesz postnego śledzia , jeszcze tej panniusi chcesz napędzić macochę ?  Boć ta frajlein Hedwiga musi być jego dziewka , tak mi się precz widzi ” .  Trzecie schody były już dużo węższe i mniej ozdobne , a w korytarzu , pozbawionym ściennych wyględów , panowały takie ciemności , że Kazimierz nie mógł dopatrzyć żadnej krezy .  Zdawało mu się wprawdzie , że słyszy jakieś szmery , ale musiało się to tylko zdawać , bo na trzecim piętrze nie znalazł nikogo .  Tu kupiec pokazał mu od ulicy komorę o ścianach nagich , gdzie stały szafy ogromne , ale proste , a w nich nic , tylko tysiące i miliony bursztynowych paciorków ; jedne już nanizane w rzędy i różańce , inne luźno zsypane do szufladek ; tu grubsze , jakby przezroczyste orzeszki , tam drobne , jakby złote krupy .  Białogłowa była by godzinami całymi przebierała w tych perłach ; dla oficera niewielka była tu zabawa .  Prędko się też stąd wyniósł , a widząc , jak otwarcie gospodarz mu wszystko pokazuje , sam przystąpił do drzwi przeciwnych i już ujął za klamkę , aliści tu właśnie śmiałość jego nie w porę wypadła ; mistrz Johann przyskoczył zaperzony , przytrzymał jego rękę i zawołał :  — O , tu nie można !  Tu Frauzimmer .  Kazimierz cofnął się , z pańską uprzejmością przepraszając :  — Ekskuzuj waszeć ignorancję .  Anim wiedział , co tu za sanktuarium .  Tu pewnie żywie panna Hedwiga , waszecina dziewka ?  Mówił tak , chcąc nareszcie się dowiedzieć , kim jest naprawdę owa „ frajlein ” .  Ale jego dyplomacja na nic się nie zdała ; kupiec nachmurzony wcale nie odpowiedział .  Natomiast wskazał na nowe schody i rzekł niechętnie :  — Teraz już tylko strych .  Czy wasza miłość jeszcze ciekaw ?  Tam już nic nie trzymam , jeno bernsztejn surowy , a wysoko iść .  — Co , wysoko ?  A toć właśnie w to mi graj ! — zawołał Kazimierz .  — Jać-em jeszcze niedawno latał jak opętaniec po linach i masztach .  Bywało , nieraz pół dnia siedzę w bocianim gnieździe .  Im wyżej , tym człeku weselej .  Mówiąc to , puścił się co żywo na schody istotnie drabiniaste .  Musiał się tam w ciemnościach ktoś ukrywać , bo tuż przed nim zatupotały jakieś nóżki , a przy tym dały się słyszeć tak mocne szelesty , że nawet zasapany pan majster zaczął głowę zadzierać i pytać niespokojnie :  — Co tutaj tak fiuka ?  Czy Hedwich znowu sobie kota chowa ?  Ta dziewczyna zawdy coś musi wymyślić .  A  Kazimierz śmiał się w duchu i szeptał sobie :  „ Głupiś asan .  To nie kot umyka , jeno mysz , a jeśli kto tutaj kota personifikuje , to chyba ja , co się za nią upędzam po całej twojej chałupie ” .  Strych był także na dwie części rozgrodzony , ale tylko lekkim przepierzeniem .  Tu i tam stały ogromne skrzynie zamknięte na kłódki .  Nie wszystkie jednak znalazły się w porządku .  Gospodarz , zajrzawszy do tylnej przegrody , chwycił się za głowę i jął krzyczeć :  — Herr Jesu !  Paka roztworzona !  Już tu znowu któryś chłopak mi plądrował .  I klnąc półgłosem ( ale na ten raz już w czystej niemiecczyźnie ) , zaczął najprzód zamykać wieko , potem szukać zarzuconej kłódki .  Tymczasem pan Kazimierz zajrzał do drugiej przegrody , gdzie świeciło niewielkie , okrągłe okienko , i tam , o radości !  dostrzegł na koniec swoją „ aparycję ” .  Stała ona w najciemniejszym kąciku ; szczuplutka , niebieska i cała wystraszona , jakby chochlik domowy , którego czarnoksiężnik uwięził w zaklętym kółku .  Pan Kazimierz grzecznie się zbliżył , zdjął czapkę i z pięknym ukłonem rzekł :  — Po raz wtóry składam wacpannie moją rewerencję .  Zarumieniła się i dygnęła .  On zaś ciągnął dalej :  — A czemuś to wacpanna nie chciała mi się kłaniać , kiedym był na dole ?  Panienka , której szybko wracała przytomność , wyskoczyła z ciemnego narożnika i odparła , figlarnie przechylając główkę :  — A czemuś to wacpan kłaniał się takowej , której nie znasz ?  — Boś wacpanna patrzyła na mnie .  — Albo to prawda ?  Jam patrzyła za tym weselem , co ciągnęło mimo naszego domu .  — Teraz ja znowu powiem : abo to prawda ?  Nie mogła ś wacpanna patrzeć za tym weselem , kiedy już było na trzeciej ulicy .  — Tam z dołu już go nikt nie widział , ale jam jeszcze widziała .  Stąd widać dziesięcioro ulic .  Przyjrzyj no się jeno wacpan , a dasz wiarę .  Kazimierz wetknął głowę w okienko .  — A prawda .  Co tu tego widać !  Ulic , domostw , kieby cacek na stole .  Ale co mi tam po tym , wolę z wacpanną gadać .  Ładne było wesele ?  Co ?  — Ach !  Jam jeno sobie myślała , daj mi , Boże , nosić taką suknię na moim weselu .  — A to dziw , jak Pan Bóg te same akurat chęci nam zsyła !  Bom i ja sobie myślał : „ Niech no się tylko żenię , a moja panna musi mieć punkt w punkt podobniusieńkie obleczenie ” .  — To winszuję onej pannie .  — Czego ?  Takowego męża ?  — Nie , takowego płaszcza i ukoronowania .  Zaczęli się śmiać i było im bardzo wesoło , kiedy nagle na tę wesołość spadła chmura : mistrz Johann zajrzał do przegrody i mocno brwi naciągnął .  — Co ty tu robisz , Hedwich ?  — Ja ?  Ja tu przyszła m , aby się popatrzeć na ono przecudne wesele .  A dobrodziej widział ?  — A widział em ci ! — odrzekł z pogardliwym wzruszeniem ramion .  — Jakoż nie miał em wstać i pojrzeć , kiedy szli z takimi piszczkami , coby i umarłych pobudzili ?  Widno jakieś uparte katoliki po staremu święciły swój sakrament .  — Aha ! — rzekł Kazimierz .  — Więc to były gody wedle starego obyczaju ?  — A tak .  U nas w Gdańsku dawniej wszelka panna młoda musiała się tak wycudaczyć .  Ale jak przyszła nasza wiara , tak i zdmuchnęła te błazeństwa .  Bo i do czego to podobne przebrać jakąś Mädchen za królowę , kiedy ona właśnie ma wiedzieć , że nie będzie w domu królową , jeno pierwszą sługą swego męża ?  — A wszelako — rzekła , przymilając się panna Hedwiga — jak będzie mój szlub , to ja się tak przebiorę .  Dobrodziej pozwoli ?  Ej , pozwoli !  — Nie pozwolę — odparł twardo .  Ale widząc , jak panienka zmartwione oczy spuszcza i już do nich fartuszek przytyka , zmiękł nagle .  — No , no , nie lamentuj , Hedwich !  Obaczym jeszcze .  A teraz lepiej zejdź do kuchni , pomyśl , co już niedługo czas na mój podwieczorek .  Zastaw mi go na beischlagu .  Panienka potoczyła wkoło wzrokiem zasmuconym ; widocznie żal jej było stąd odchodzić .  Jednakże krótko się wahała ; jeden dyg , drugi dyg i zaczęła zlatywać po schodkach z takim chrzęstem sukni , jakby wicher się tam zakręcił .  — A to się Panu Bogu stworzenie udało ! — zawołał pan Kazimierz .  — Nie dziewka , jeno marcypan .  Musi w domu pana konsula być konkurentów huk ?  Pan konsul najeżył się jak puchacz i , z ukosa patrząc na młodzieńca , odpowiedział :  — U mnie w domu niepotrzebne konkurenty , bo dla Hedwigi mąż już obmyślony .  Panu Kazimierzowi nie podobała się ta wiadomość .  — Czy tak ? — rzekł z przekąsem .  — I cóż to za jeden ów obmyślony feniks ?  Czy także gatunku kupieckiego ?  — Tak , mości kawalerze , i to najlepszego , bo to ja sam .  — W imię Ojca i Syna …  Jakoż to może być ?  A mnie się przywidziało , że to waścina córka ?  — No , niby tak …  Ona respektuje mnie jak oćca , ale ja nie żaden dla niej ociec ani ona mi żadna córka .  To dziecko wzięte z litości na wychówek .  Pan Kazimierz krzywo się spojrzał i przez zęby wycedził :  — Hm !  Piękny to chrześcijański uczynek , jeno go sobie waść sowicie własnymi rękoma płacisz .  — Co chcesz , mości oficyjerze ?  Odbierać swoje długi nie żaden kryminał .  Wychowała się ta dziewka moim sumptem i fatygą , niechże mi za to wszystko jako żona odsłuży .  No i co jej za krzywda ?  Będzie panią , jakich niewiele w Gdańsku .  — Prawda i to … in articulo fortuny jest racja , ale zresztą …  Ha , może jej właśnie te luksusy do gustu ?  Pewnie to jaka mizerna sierotka ?  Tu kupiec odparł dość wyniośle :  — Nie wiem ja , czy mizerna , i nie wiem , czy sierota .  Może jaka wojewodzianka ?  Może jest u was jakowyś wielki pan , co by oddał całe swoje senatorstwo za odzyskanie tej dziewki ?  Jeno nie wie , że ona u mnie , a ja nie wiem , gdzie jego szukać .  — Co waść gadasz ?  Jak Boga kocham , nic a nic nie rozumiem .  — A bo to cała historia …  To jest dziewczynina odbita z jasyru .  Naszli my ją na rynku lwowskim .  — Jezus Maria !  Józefie święty !  I kiedyż to było ?  Temu lat piętnaście ?  Po wiktorii pana Koniecpolskiego pod Martynowem ?  — A tak !  Właśnie wonczas .  Ale jakżeś to waszmość utrafił tak richtig w datę ?  — Abo i ja wtedy był em , jako małe chłopię , zabrany w ten jasyr !  I to jeszcze z siostrą niedużą .  I mnie ojciec i matka naleźli na rynku lwowskim , ale onej siostrzyczki już nie odnaleźli .  Przepadła jak kamień w wodę !  A może ta panna Hedwiga to akurat ona ?  Co my jej się naszukali po świecie !  Co my przetrzęśli miast i wsiów !  I nic ! …  A teraz oto …  Ach , może to sam Pan Bóg mnie tu nagnał ?  A toż by się pan ociec radował !  Oj , czemu też to pani matka nie doczekała tej godziny !  I chwycił się za skronie .  A tymczasem kupiec zdumiały podnosił ręce i powtarzał :  — Herr Gott ! Herr Gott !  A to naprawdę był by cudowny casus .  Obaj od wzruszenia zamilkli .  Nagle Kazimierz zaczął go trząść za ramię .  — Ależ gadaj waść wszystko , co wiesz o tej dziewce !  Niechże ja wysonduję , czy to Krysia , czy nie Krysia ?  Gadaj , bo mnie już emocja zadławia .  — Za pozwoleniem … — stęknął kupiec , wysuwając się spod żelaznej ręki wojskowego .  — Zaraz … opowiem wszystko dokumentnie , jeno tu na strychu jakoś nam nieglaźno .  Może zejdziemy do komory ?  Albo jeszcze lepiej na beischlag ?  Już dzień roboczy skończony , ja zawdy sobie wieczorem na chłodku siaduję , tam będzie nam najlepiej poszprechować .  — Gdzie chcesz , panie radny , chociaby i w lochu , jeno mi zdejm ten kamień z serca .  I zaczęli co prędzej schodzić .  Kupiec jednak , mimo „ emocji ” , zajrzał jeszcze do każdej komnaty , aby się przekonać , czy wszystkie szafy dobrze pozamykane , a potem wpadł i do warsztatu dla sprawdzenia roboty dziennej .  Tymczasem pan Kazimierz zbiegał .  Już ledwie kilka stopni miał do zejścia , gdy spostrzegł w sieni brzeg niebieskiej sukni wystający z otwartych drzwi kuchennych i usłyszał głos panny Hedwigi , która mówiła z uniesieniem :  — Ach , Mina !  Mina !  Co to za kawaler !  Jeszczem jak żyję takiego nie widziała !  A toć to anioł z nieba !  — E !  Co mi za anioł z wąsami ? — sarknęła w głębi kuchni Wilhelmina .  — I taki na gębie osmalony , jakby z diabłami w piekle przy smole kucharował .  — Ach , nie gadaj tak , Mina …  Powiadam ci , anioł .  A jaki galant w dyskursie !  Bo przyszło i do dyskursu .  Ja chciała m jeno mu się przypatrzeć , więc wyleciała m na schody .  A tu on z dobrodziejem zaczyna iść na górę .  Więc ja , hyc , uciekam .  A oni precz coraz wyżej , aż pod dach .  Jak mnie tam przyparli do ściany , tak już i nie było gdzie uciekać .  Ale się fortunnie stało .  Gadał mi takie śliczne rzeczy … na ten przykład , że jak ja co pomyślę , to zaraz i on musi to samo pomyślić .  Tu Wilhelmina zaśmiała się i rzekła :  — Ej , żeby to tak był Freibitter , a porwał na swoją freigatkę , toby panienka z nim pojachała na morze , co ?  — Ojoj !  Na koniec świata !  Do Indyjanów , do Ameryków , gdzie by jeno chciał .  Tu okręciła się na wysokim trzewiczku i nagle , spostrzegłszy Kazimierza schodzącego z ostatnich stopni , cała stanęła w ogniu .  On wpatrywał się w nią dość długo , ale tym razem poważnie i ująwszy jej rękę , zapytał :  — Powiedz mi , wacpanna , ile tobie latek ?  — Na siedemnasty .  Uderzył się w czoło , szepnął :  — Owóż tedy , nie !  Po czym rękę jej przycisnął do piersi i znowuż owinął ją spojrzeniem , ale na ten raz już ognistym .  W tej chwili załopotało po schodach ciężkie zstępowanie pana majstra .  Panienka furknęła do kuchni .  Kazimierz zaś raz jeszcze przeciągnął ręką po czole i szepnął :  — Nie , to nie Krysia .  Krysia miała cztery lata , jak nas wzięli , toby już teraz miała kole dwudziestki .  A może ta dziewka kłamie ?  Ej , chyba nie .  Młodziusie to .  Ja by m na oko i piętnastki jej nie dał .  A przy tym i włos jenszy , i buzia .  Tamta była kieby Cyganeczka .  Ach nie , to nie Krysia .  Już ona nigdy się nie najdzie !  I westchnął .  Jednak smętność nie przylegała na długo do jego zuchowatej duszy .  Więc zaraz się uśmiechnął i dokończył :  — Że nie siostra , to nie .  Ale staremu się nie przyznam .  Niech sobie myśli , że siostra .  Łacniej mnie będzie w domu cierpiał .  I ona łacniej przyjdzie do konfidencji .  Właśnie majster Johann go zachodził i , drzwi otworzywszy , z pięknym ukłonem przeprowadzał .  — Proszę waszą miłość na beischlag .  Hej ! Słyszysz tam , Hedwich ?  Przynaszaj nam tu kufle !  Na tarasie , wzdłuż kraty , pomiędzy zielenią biegły dębowe ławy o rzezanych oparciach .  W pośrodku wznosił się stół okrągły , raz na zawsze już wmurowany i wyrżnięty z tegoż samego szarego granitu , co i olbrzymie przedgankowe kule .  Gdy siedli , majster Johann obejrzał się po ziółkach , które dokoła pachniały z doniczek , urwał listek i , ssąc go w miękkich wargach , zaczął powoli mówić :  — Niewieleć ja wiem , ale i to jest coś .  Owóż trzeba zacząć od tej biednej Dorotei .  Moja żona była spod Przemyśla …  — A !  To z moich stron — podchwycił pan Kazimierz .  — Ale , cóż u Boga , na jakiż manier nasza przemyślanka tutaj się waszeci napatoczyła ?  — Nie tu , jeno tam .  Trza wiedzieć waszmości , że my , wielkie kupce gdańskie , mamy dużo konszachtów z Leopolem , bo tamtędy droga na handel z Lewantem .  Ja teraz to tam tylko wyprawuję agenty , ale za młodych lat nieraz , bywało , jadę sam .  Tam właśnie wlazła mi Dorotea w oczy .  — A gładka była ?  — A juści , to już keine gadanie .  A po co by ja ją wziął ?  Jam tu mógł dostać bogatej , ho , ho !  I jak jeszcze !  Ale dla mnie zawdy co schöne , to kunsztem pachniało .  Gładka była .  To jedno też tylko miała .  Ha no , była i dosyć dobra , acz — jak to zawdy wasze niewiasty — trocha za harda .  Przy tym nie dała mi nijakiej konsolacji .  Ale była uczona ; czytać , pisać ani się zająknęła , powiedam waszmości , moje standbuchy to tak trzymała jakoby rathauzowysecretarius .  Cóż , kiedy w domu Deserta Arabia !  Mnie to było ciężko , a już ona to dzień i noc lamentowała za kinderkiem .  Tak zeszło z jakie pięć lat .  A właśnie umarł jej Vater .  Dużo to narobiło nam gomonu .  Dorotea nie wychodziła ze łzów , a jam był zły , bo miała dwie sióstr za mężami , a te miłe szwagry chciały nas okpić .  Fortunka po tym oćcu i tak mała na śmiech , a oni jeszcze chcą i to rozdrapać .  Żona precz gadała : „ Oj , żeby m ja tam była , to by m nie dała ciebie skrzywdzić ” .  A jam widział , że jej się chce w swoje strony i że jej się chce jeszcze starą matkę obaczyć i w tym frasunku ją zrekonfortować .  A sam wonczas nie mogł em jachać .  Ale właśnie tam jachał mój brat Michael .  Możeś wasza miłość słyszał o Michaelu Schultzu ?  — Tak , coś …  To był morski człek ?  — Ale gdzież tam !  Nigdy .  To był sławny majster od zegarów ; taki sławny , co nie tylko w całej Hanzie miał reputację , ale i cesarz Rudolf bierał od niego horologia , i z Paryża o nie pisano .  — Więc ten brat miał jachać do Lwowa ?  — Ja .  Teraz ja mówię : „ Dorotea , pojedź ty z Michaelem , obaczysz jeszcze starą matkę i siostrom się nie dasz odrwić ” .  A ona całuje mię po rękach .  Tandem pojachali .  A tu w jaki miesiąc potem straszne rzeczy gadają ludzie : jako tam wpadli Tatarowie i pod Leopolem już plądrują .  Tedy ja drżę o brata i także też o moją Doroteą .  A tu po jakich dwóch miesiącach są !  Wracają zdrowi , żona przywozi trochę geldu po oćcu i w dodatku co jeszcze ?  Małego kinderka .  — O !  Proszę !  — Cóż , kiedy nie swoje to było dziecko , jeno znajdek .  A w takich okrutnych imprezach nalezione , co i trudno uwierzyć , i ja też babskiemu gadaniu mało by m dał wiary , ale Michael tam był okulatem , a ten zawdy prawdę mawiał .  Owóż tedy prawili tak we dwoje , co Tatarowie , rozlatawszy się po kraju , nie łapali prawie nijakiego niewolnika , jeno samych dzieciów .  — A tak , prawdę wam brat powiedział , oni na to najbardziej łase , bo to ze starego już niełacno uczynić poganina , a z dzieci to zaraz narobią sobie Turków i Tatarów i jeszcze potem to biedactwo bije się za wiarę Mahometa , i to z takim zawziątkiem , jak żaden rodzony Turczyn .  Zwyczajnie , zaprzaniec .  Niechże będzie pochwalony Majestat Boski , że mnie na podobną infamię nie przyszło , a już mi było bliziusio , boć ja już piszczał em w ich ręku i nigdy pono jeszcze tyle tego maleństwa nie trzymali w garści .  — Otóż to właśnie i mnie tak prawił Michael , co jeszcze , póka świat światem , nie nabrano tyle dzieciarni w jasyr ; to — prawił — nie na sta ni na tysiączki , ale na dziesiątki tysiąców ; jak fury z onymi jeńczykami zaczęły ciągnąć za ordą , to ciągnęły całkie trzy mile niemieckie .  — To — prawił — była czysta wojna antykinderna .  Owóż kiedy ten wielki generalissimus Koniecpolski rozbił ich na trzaski , tak tedy po wiktorii patrzy , a tu owe trzy mile pełne fur z dzieciaszkami .  Co tu z tym robić ?  Jedne zaraz na miejscu pobrały to oćce , to bracia , co kto swego znalazł .  A resztę zawieźli do Leopola i tam na rynku tak wystawili jakoby w jarmarcznej budzie .  Tam tedy zjeżdżały się matki różne , każda swego maleństwa szukała , a co nie nalazło ni matki , ni oćca , to poczciwe mieszczki leopolskie rozebrały pomiędzy siebie .  A co to tam były za lamenty i jubilacje , ci się po znają , owi swego nie znajdują — tu się ściskają , tam płaczą — to jakoby Sądny Dzień .  — Komu to waszeć mówisz ?  Wszak ci ja tam był — i sprawiedliwie gadacie , co Sądny Dzień , bo iście wszyscy my zmartwychwstawali i jedni szli do raju , do rodziców , a drudzy niekoniecznie do raju , boć to tam niejedno pańskie dziecko poszło na nędzę do chałupy abo i z ran zmarniało , nim je swoi odszukali .  — A tak , właśnie ; i wiele było i takich , co się nikt o nich nie spytał , nie wiem , z jakowej tam racji , czy że im Tatarowie ubili familię , czy że na czas nie zdążyła z szukaniem .  Owóż tedy moja Dorotea , słysząc wielkie cuda o tej niesłychanej tragedii , wybrała się takoż z Michaelem na rynek .  Poszli jeno tak , byle się napatrzeć , aleć jak obaczyła tyle tego maleństwa , ona , co się kochała w dzieciach , tak zara serce jej spłynęło dezolacją i afektem , a kiedy jeszcze widziała , jak mieszczki leopolskie rozbierają między siebie sierotki , tak sobie — powieda — zara pomyślała : „ A toć mię Pan Bóg na to właśnie tu przysłał , aby m i ja tu sobie wybrała pociechę ” .  A było w czym wybierać , jeno kłopot , co brać ?  Bo i to ładne , i to gładkie , a wszystko nieszczęśliwe .  Wszelako najbardziej wpadło jej w oko to , co było najmniejsze , niemowlę malusie , co piszczało tam na słomie — tak powieda — jakby ten vogelek , co go złe chłopcy z gniazda precz wytrzęsły .  Niewiasty po kolei to lulały , przynosiły temu trochę mleka , ale wziąć nikt nie śmiał ; każdy wolał brać starsze , bo to już łatwiejszy odchówek , a to było takie subtelne , że i dotknąć strach , i szatki były na tym bardzo pańskie .  Dorotea tedy czekała jeden dzień i drugi dzień , i trzeci , aż obaczy , że ani żadna matka do tej odrobiny się nie przypytuje , ani żadna inna nie przygarnia , tak czwartego dnia zabrała jakby swoje i mnie tu przywiezła .  — I cóż waszeć , ucieszył eś się ?  — Bogać ja się tam ucieszył !  Żeby jeszcze chłopiec , to nie powiem , ale żona mi gadała tak : „ Jakby m ja wzięła chłopca , toby ś ty go wychowywał na lutra , a jak dziewczynę , to będzie moja dziewka i zrobię z niej dobrą katoliczkę ” .  I prawda , zrobiła z niej taką zelantkę , jak i sama była .  A kiedym jej mówił : „ A kto wie , czy i ona nie luterka ?  Małoż to w Polsce dysydentów ?  A może nawet z aryjanów ” .  To ona mi pokazała szkaplerz , co znalazła na szyi dziecka , i to już keine gadanie była racja , bo żaden z naszych nie zawiesi dziecku na szyi takiego bałwochwalskiego amuletu .  Nie marszcz się , wasza miłość , każdy gada wedle swojej perswazji .  Owóż chciała bardzo , aby m i ja miłował tę dziewkę , i nazwała ją Hedwich , że to niby ta święta była Niemka , a swoją drogą jest patronką polskiego narodu .  Alem ja długo nie mógł cierpieć owej dziewczyny : bo jak się Dorotea w niej rozpasjonowała , tak już i handbuchy w kąt , i gospodarstwo w kąt , i pan mąż w kąt , nic , tylko Hedwich i Hedwich .  A jak dziewka podrosła , tak jeszcze gorzej , bo com ja miał jedną katoliczkę w domu , to teraz dwie , a nie wiadomo , która większa zelantka .  A jak mi zaczęły sprowadzać a to dominikanów , a to takich , a to siakich mnichów , tak i minister już nie chciał do mnie przychodzić na kunsztyczekbieru .  Fukał em , krzyczał em , aleć one zawsze postawiły na swoim , bo to były obie takie łasiwe , że i diabeł dał by się zawojować .  Zwyczajnie , polnische Frau .  — I kiedyż to waszeć postrzegł eś , że jednak ta panna Hedwiga warta miłowania ?  — Póki Dorotea żyła , tom ja ją zawdy miał za małe i liche dziecko ; dopiero jak żony zabrakło , jak ta zaczęła mi usługować a nadskakować jak rodzonemu oćcu , tak na koniec i postrzegł em , że to bestyjka cudna , bo i buzia gładka , i włos jakby z bernsztejnu , i pańska maniera , i serce pełne rekognoscencji , zgoła gdyby nie ta żarliwość wedle wiary , toby na świecie nie było lepszej dla mnie żony .  — I nie boisz się wasze owej żarliwości ?  — Ba !  Poradził em z jedną , poradzę i z drugą .  A to tym łacniej , że tu mam niby i ojcowską władzę .  Kto to wie jeszcze , jak to tam dalej będzie ?  Abom to ja raz widział największe fanatyczki , co jak poszły za lutrów , tak się i nawróciły ?  — O !  Tego by m nie radził waszeci , bo nużby się znalazła jej familia , toby z waści duszę wywlekła .  — Ja też nie myślę gwałtów robić , jeno tak sobie mówię : będzie chciała do nas przystać , ano to chwała Bogu — a nie będzie chciała , to i bez tego gładka .  Co mi tam u niewiasty doktorskie dysputy ?  Byle ją na gębie Pan Bóg pobłogosławił , to już i dość dla niej mądrości .  W tej chwili drzwi domu z wewnątrz się rozwarły i wyszedł z nich nieśmiało Kornelius już bez czeladniczego fartucha , z holenderska ciemno przybrany , z czystą krezą i włosem porządnie przygładzonym .  Stanąwszy bokiem na progu , ręką przytrzymywał za sobą drzwi rozwarte dla przepuszczenia Hedwigi , która z głębi sieni nadchodziła czy raczej nadpływała , z tą wyprostowaną , niby łabędzią postawą , jaką przybiera osoba niosąca w obu rękach coś ciężkiego .  Hedwiga niosła tacę krągławą , z hebanu kunsztownie wytoczoną , a na niej dzban i kilka wysokich szklenic .  Wszystkie te naczynia , opatrzone srebrnymi pokrywami , były ze szkła ciemnozielonego ; na tym tle krotochwilny jakiś artysta pomalował figurki osobliwych garbusków o czapkach uszatych , o strojach pstrokatych , jakoweś karły , koboldy czy też błazny , którym z ust wywijały się wstęgi zapisane niemieckimi konceptami .  Wyżej garbuski zupełnie takież same , tylko już ze srebra wyrobione , goniły się w pociesznych skokach , tworząc przy kuflach srebrne ucha i kłębiąc się na pokrywach jak gdyby w poplątane guzy .  Oprócz dzbanka i kufli był jeszcze i chiński talerzyk , a na nim , w małą szychtę ułożone , majaczyły złotawe krajanki toruńskiego piernika .  Na ten widok pan Kazimierz zerwał się i skoczył po rycersku , ażeby z rąk panieńskich odebrać tak niewygodny ciężar , na co znów panienka nie chciała pozwolić .  W tym certowaniu się wzajemnym szklenice już zaczęły dzwonić i tylko dzięki obustronnej zgrabności taca bez szwanku dojechała do stołu .  Mistrz Johann ruszał nieznacznie ramionami , na koniec ozwał się :  — Po co też to wasza miłość czynisz sobie subiekcję ?  Dziewki rzecz usługować mężom .  — A jakże waszeć chcesz , aby m nie ulżył fatygi mojej pannie siostrze ?  — A co ?  Jak ona się uciesznie patrzy ? ! — zawołał majster , widząc zdumienie , z jakim Hedwiga spojrzała na pana Kazimierza .  — Słyszysz , Hedwich ?  Ten kawaler mi tu właśnie rozpowiada , że i on także był w tym samym kinderkowym jasyrze , co i ty , i że tam zgubił jakąś małą siostrzyczkę , i że całe życie jej szuka , i że to może ty właśnie jesteś oną siostrą ?  — Jezu miłosierny ! — zawołała , składając ręce jakby do modlitwy .  — Więc na koniec końców mogła by m wiedzieć , co ja za jedna , i to właśnie waszmość …  Tu nie dokończyła i tylko ze złożonymi wciąż rękoma podniosła oczy na młodzieńca .  On wpatrzył się w nią przenikliwie , chcąc wyczytać z jej twarzy , jakie wrażenie ta wiadomość na niej uczyni .  W pierwszej chwili nic nie dostrzegł oprócz dziecięcego zdumienia .  Ale co dostrzegł wyraźnie , to ponure oczy Korneliusa , które spoza ramienia Hedwigi strzeliły ku niemu niechętnie i podejrzliwie .  Nie podobało mu się to spojrzenie i odpowiedział na nie wzrokiem pełnym wzgardy , która wyraźnie mówiła :  „ A ty jakiś mizerny czeladniku , co tobie do mnie , porucznika jego królewskiej mości ? ”  Hedwiga , wciąż trzymając ręce złożone , zapytała :  — I waszmość masz rodzice ?  Oćca ?  Matkę ?  — Ach , matki już nie .  Ale pan ociec żyw .  Przez ten czas gospodarz nalewał piwo do kufli .  Jeden dla gościa , drugi dla siebie , trzeci podał Korneliusowi .  — No , teraz — rzekł — kiedyś już wasza miłość ze mną zatrinkował , raczże nam powiedzieć , jak mamy waszmość tytułować ?  — A prawda ! — odrzekł , śmiejąc się młodzieniec .  — Jam zapomniał się sprezentować z godności , a waszecina dyskrecja wielce , jak widzę , cierpliwa .  Owóż tedy jestem Kazimierz Korycki herbu Prus Primo .  Po twarzy pana rajcy przeleciał maleńki cień rozczarowania .  Zapewnie spodziewał się jakiegoś słynniejszego nazwiska .  Ale Hedwiga powtarzała z radością :  — Korycki !  Korycki !  Jak to się wdzięcznie wymawia !  Może ja panna Korycka ?  No , a ten erb , jak on wygląda ?  Pan Kazimierz zdjął z palca krwawnikowy sygnet i podając go panience , mówił :  — Patrz wacpanna , tu jest półtora krzyża .  — Aż półtora ?  Jezu Chryste !  Dlaczego ?  — Dlatego , że nasze dziady zawdy się za krzyż biły i nieraz też za to krzyż Pański znosiły .  Exemplum : święty Stanisław ze Szczepanowa , który tegoż klejnotu , co i my , zażywał .  — Tegoż samego ?  Czy to może być ?  — A tak , nie inaczej .  Potem niektóre jeszcze familie pododawały tu kupę różnych emblematów , jakieś kosy , jakieś podkowy , z czego sobie porobiły Prusy Drugie i Trzecie , ale my trzymamy się starego , najlepszego , bo , jak powieda pan miecznik , mój ociec :  Dla żołnirza  Dość jest krzyża .  Panna Hedwiga tymczasem , obracając sygnet na wszystkie strony , mówiła :  — O Jezu kochany !  Jakież to nabożne !  I jak rychtownie wyrzezane !  Aż nagle posmutniała .  — Wszystko to dobre — rzekła — jeno kto i jako to zweryfikuje , czy ja naprawdę siostra waszmościna ?  — Sprawiedliwie wacpanna prawisz .  Niełacna to rzecz będzie .  Wacpanna nic nie pamiętasz ?  Nic nam nie przycytujesz ?  — O Boże , jakoż ja mam pamiętać , kiedy ze mnie było niemowlę ?  Aniby ja wiedziała o tej mojej niewoli , żeby pani Dorota i starszy pan Schultz nie byli mi o niej gadali .  Kiedym ja słuchała , to jakby gadali nie o mnie , ale o inszej personie .  — A dokumentów też nie macie , wacpaństwo , nijakich ?  — A jakoweż dokumenta mogą być ? — odparł majster .  — Chyba one szatki , co je miała na leopolskim rynku .  Chcesz waszmość , to choć to pokażę .  Wołać mi tu Minę !  I przywołanej Minie rozkazał , aby przyniosła „ kinderkowe ” szatki .  — Jest ci — dorzuciła Hedwiga — i ten kochany szkaplirzyk , aleć on nic nie powie .  To mówiąc , spod krezy wyciągnęła szkaplerz mocno już znoszony .  Pan Kazimierz pochwycił skwapliwie ten przedmiot , co przed chwilą spoczywał na jej łonie , i ucałował go z podwojonym nabożeństwem .  — I wacpanna zawdy to nosisz ?  — O , zawdy !  Już się sznurek przetarł , że ledwie dyszy , ale ja nie kładę nowego , bo to ten sam , uważże wasza miłość , ten sam , co mi tam kładły rodzice pewnie dufający , jako mię ta świętość zasalwuje .  — Aha !  I pięknie zasalwowała ! — podchwycił szyderczo pan Schultz .  — Aj , nie gadajcie tak , dobrodzieju .  Zasalwowała , i jak jeszcze !  Wszak cim ja nie ostała u Tatarów , jeno u dobrodzieja chowam się po chrześcijańsku .  Tu pochyliła się do kolan rajcy , a ten , głaszcząc ją po głowie , mówił :  — Ej ty , ty , łasico , ty zawdy umiesz wszystko miodem posmarować !  Widząc tę pieszczotę , chociaż zupełnie ojcowską , pan Kazimierz zacisnął pięści pod stołem i miał ochotę powiedzieć panu majstrowi coś przykrego .  Na szczęście w tejże chwili powróciła Mina niosąca piękną szkatułę z drewnianej mozaiki o brązowych listwach i antabach .  — Widzisz waszmość — rzekł gospodarz — jako to moja Dorotea miłowała naszą Hedwich , te nawet oto jej gałganki chowała , niby jakie świętości , w swoim najlepszym sepeciku .  Tu podniósł wieko i pan Kazimierz zobaczył najprzód sukienkę z niebieskiego teletu , naszywaną drabinkami ze złotych pasamonków , obrzeżoną u dołu i u góry sutym namarszczeniem ze złotych koronek , czyli , jak wówczas nazywano , forbotów .  Sukienka była długa niby worek , ale maleńkie rozmiary staniczka , drobniutkie otwory na szyjkę i rączki dowodziły , że nosząca je dziecina nie mogła mieć więcej nad sześć do ośmiu miesięcy .  Pod sukienką leżała koszulka jeszcze drobniejsza , cała zahaftowana mnóstwem flamandzkich wszywek i obszywek , niegdyś białych , dziś od zleżenia mocno zżółkłych .  Pan Kazimierz , patrząc na te ubiorki , pomyślał sobie :  „ No , już teraz wiem dokumentnie , jako to nie jest Krysia , a to dla dwóch racji .  Pierwsza racja , że Krysia nigdy by w to nie była wlazła , kiedy już miała w one czasy kole czterech latek .  Druga racja , że w naszym szaraczkowym domu nigdy takowych luksusów nie znano .  Pani matka sama nie nosiła nijakich forbotów , ni białych , ni złotych , a jeszcze by miała dzieciaki nimi pstrzyć ?  A toć by jej pan ociec , Boże odpuść , był na skórce forboty wydeseniował .  Nie , to nie Krysia , i basta ” .  Jednakże pan Kazimierz nie zdradził się z żadnym z tych spostrzeżeń i ani zmrużył oczu , gdy pan rajca , wytrząsając sukienkę , mówił :  — Zbrukana ci ona i nie dziw , przeszła bez łapy tatarskie i bez rynki leopolskie , aleć zawdy widno , jako to z pańskiego domu dziecko , z takiego jak waszmościny , nieprawdaż ?  Zagadnięty wywinął się uwagą :  — Ale jakożeś to wacpanna robiła , aby się zmieścić w takowy łątkowy przyodziewek ?  A gdy Hedwiga zapytała :  — Powiedz mi waszmość , czy ta siostrzyczka była wonczas taka malutka jak i ja ?  A może wasza miłość sobie przypomnisz , czy miała takowy przyodziewek ?  Odpowiedział wymijająco :  — Juścić , że mała była , to wiem .  Ale czy miała takową sukienkę , tego ja wiedzieć nie mogę .  Takie kuse chłopię , jakom ja był wonczas , nie baczy na żadne białogłowskie ochędóstwa , jeno za batem i konikiem się ugania .  Ale ja powiem wacpaństwu tak : jutro wracam doma .  Tedy opowiem wszystko panu miecznikowi …  — Co to za miecznik ? — spytał majster .  — Ano mój ociec .  Tedy powiem wiernie panu oćcu , a juści on będzie wiedział najlepiej , czy Krysia miała takowe przyodzianie i czy nosiła szkaplirzyk , co jest u dziecka rzecz niebywała i może stanąć za „ lico ” .  Tedy wacpaństwu napiszę , co pan ociec powiedział , a może i sam przywiozę tę odpowieść .  Nie miał ci ja już , co prawda , tu powracać , ale dla panny siostry warto jachać i do morza , i nawet za morza .  — Rozumnieś wasza miłość zakonkludował .  Tedy , Hedwich , nie masz tu już co robić .  Odnieś ten sepecik do Miny i ostań się tam w kuchni , a dopilnuj dla mnie kolacji .  Ale pan Kazimierz okrzyknął się gwałtownie :  — A nie rób że mi waszeć tak okrutnej krzywdy !  Wszak ci ja wciąż gadam , jako jutro jadę , niechże dzisia jeszcze nacieszę się panną siostrą .  Hedwiga także , składając ręce , mówiła z przymileniem :  — Ach , dobrodzieju !  Tam w kuchni takowy skwar !  Jużem ja do kolacji wszyściutko wydysponowała .  Pozwól mi tu ostać …  Majster w końcu przystał , choć niechętnie .  — Ha no , to już i ostań , jeno weźże się do roboty , aby ś nie siedziała jako ten szyld malowany , co to mówi : „ A patrzajcież na mnie ! ”  Panienka , ucieszona , pobiegła do sieni , skąd wytoczyła na ganek leciuchny , misternie rzeźbiony kołowrotek , a Kornelius przyniósł dla niej zydelek z białego jaworowego drzewa ; śliczny to był sprzęcik : na trzech skośnych , kręconych nóżkach , miał deszczułkę z brzegiem wyrzynanym w liście jakby wianek , a z tyłu oparcie wąskie w obsadzie , coraz szersze w górze , całe wzorzysto pokłute w przezrocza , niby wachlarz ze słoniowej kości .  Na tej filigranowej podstawie panienka przysiadła lekko jak ptaszę na gałązce i , błękitnym trzewiczkiem wprawiwszy w ruch warczące koło , zaczęła skręcać długie nitki lnu bladożółtego jak jej włosy .  Przy tej robocie tak cudnie wyglądała , że pan Kazimierz zapatrzył się w nią całymi oczami , całą duszą i zapamiętał się zupełnie .  Już nie wiedział ani gdzie jest , ani kto na niego patrzy , tylko sam patrzył , patrzył i w duszy sobie powtarzał :  „ Aparycjo ze złotą nitką , bądźże parką mojego żywota ! ”  Nagle przypomniał sobie , gdzie i u kogo bawi , odchrząknął , zwrócił głowę do pana rajcy i mówił :  — Przypatrowam się bacznie pannie siostrze , bo chcę sobie zrememorować , do kogo z naszej familii ona posiadła podobieństwo .  Tu z kąta głos Korneliusa odezwał się przekąśliwie :  — Juści nie do waszej miłości .  Majster spojrzał w tamten kąt zdziwiony , chwilkę pomyślał , potem dobrodusznie się roześmiał i mówił :  — Ollender rzadko powie , ale już jak powie , to richtig .  Waszmość — bez urazy — wyglądasz jak kruk , a oko waszmościne to jak ten Pharus , co w ciemną noc nad portem dygota .  No , a Hedwich to bielusia jakby jagniątko , a oczko jej Vergissmeinnicht .  Gdzież tu familia ?  — O , za pozwoleniem ! — zaprzeczył z wielką powagą pan Kazimierz .  — Abo to raz bywa rodzeństwo cale od siebie różne ?  A wszelako każde z nich podobne do kogoś z antecesorów .  Tak i panna Hedwiga …  Czekajcie , wacpaństwo , do kogo to ona podobna ?  A ! Już wiem .  Jakem był mały , przychadzała do nas jedna moja ciotka .  Nie była ci ona już taka młodziusia , ale włos miała żółtawy i oczy jako dwa modre kwiatuszki .  Owóż panna Hedwiga kubek w kubek do niej podobniusieńka .  O … im więcej patrzę , tym więcej to dopatrowam .  I na rachunek owej żółtowłosej ciotki zaczął znowu i coraz to już śmielej przyglądać się pannie siostrze .  Ta z początku rada była uwadze braterskiej , przy tym i podchlebiał jej taki hołd milczący , bo dobrze czuła , że w tych oczach pała nieopisany zachwyt .  Niedługo jednak rotowy ich ogień zaczął ją niepokoić i mieszać ; po kilku chwilach myślała , że się skręci .  Chcąc przerwać ten urok , co stawał się cierpieniem , sama wróciła do rozmowy .  Uśmiechnęła się i rzekła :  — Kto by to myślał , że my już raz tak bliziusio kole siebie byli i może na się patrzali i bez tyle lat nic o tym nie wiedzieli !  — Kędyż to było ? — pytał zdziwiony pan Kazimierz .  — Ano tam , na leopolskim rynku .  Przypomnij sobie waszmość dobrze , czyś tam nie widział wonczas takiej małej bzdury w niebieskiej szatce i złotych forbotkach ?  — Wstydno mi wyznać , aleć takowej panienki nie pamiętam , acz pamiętam wiele innych rzeczy .  — Na ten przykład co ?  — Na ten przykład , kiedy nas wieźli , to pamiętam , jako mię jeden Tatarzyn chciał na wozie związać , a jam się mu nie dawał i takem się małymi rękami i nogami bronił , i takem się wściekał , że aż pomogło ; bo właśnie tamtędy jechał sam ich wódz , on sławny Kantemir , a obaczywszy , jako się dzieciak broni , zaczął się śmiać , że aż się za boki brał , i coś gadał do mego stróża , a ten zaraz dał mi pokój .  Widno , że mu się ten animusz w dziecku podobał , chciał sobie może ze mnie zrobić tęgiego Tatarzyna .  Aleć ja , leżąc na wozie , takem sobie medytował : „ Kiedy się mnie sam wódz pogański przeląkł , to ja w nocy wstanę i tego Kantemira i wszystkich jego regimentarzy wyduszę , za co mię nasi zara hetmanem okrzykną ” .  — A to piękna rzecz , kiedy chłopiec tak eroicznie roi — zauważyła z wysokim zajęciem Hedwiga .  — Był by ja też pewnie w nocy wylazł i byli by mię jak szczenię ubili , jeno że właśnie tegoż dnia , jeszcze przed nocą , pan Koniecpolski nadciągnął i wszystkich nas wyzwolił , z czego ja nie był bardzo rad , bo już cały mój eroizm na nic się nie przydał .  Potem znowu pamiętam , że na onym rynku jakieś tłuste białogłowy posadziły mię na ziemi pod skarpą jakiegoś ogromnego domostwa i kazały mi na głos wywoływać moją godność , aby mię familia łacniej odszukała .  Ale wnet pożałowały , bo jakem zaczął krzyczeć : „ Jam jest Kazio Korycki !  Kazio Korycki ! ” , tak na całym rynku nikogo jenszego już nie było słychać , jeno Kazia .  Tedy mię znów prosiły , aby m przycichł , gębę mi łakociami zatykały , a ja nic , jeno się drę i drę , i takem się darł bez calutki dzień , aż mię i znalazło moje biedne matczysko , co już się też wyrwało z pogańskich łyków .  — Jakoż to ?  Więc i matka była w jasyr wzięta ?  No , a ta siostrzyczka , kiedyż ją z waszmością rozłączono ?  — Od samego początku .  Jeden porwał matkę , drugi siostrę , trzeci mnie i wszyscy się rozlecieli na trzy strony , tak że ja z matką dopierom się tam na rynku nalazł , a siostrzyczki już nikt nigdy nie widział ani na pobojowisku , ani na woziech , ani w mieście .  Nieraz my tak myśleli , że ją może Tatarzyn , uciekając , ubił , bo to nieraz oni wolą dziecko zarżnąć niżeli żywcem ostawić .  A może ten , co ją wiózł , potrafił uciec aż na Krym , boć i tacy byli , co się przed nami salwowali .  A może to po prostu jesteś wacpanna ?  Tu pan majster , nalewając sobie po raz drugi kufel , otrząsnął się jak po zimnej kąpieli .  — Brrr …  Co to za szczęście , że oni tu nie dojeżdżają !  Paskudna rzecz taka wojna .  Dobrześ waszmość uczynił , kiedyś wybrał służbę na wodzie .  — A ja właśniem się już odprawił od Wodnej Armaty .  — O , szkoda ! — zawołała Hedwiga i , oczami zmierzywszy jego postać , mówiła : — Szkoda !  Taki śliczny munderunek !  — I ja powiedam : szkoda !  Ha no , co robić , kiedy pan ociec każe ?  — Dlaczego to ?  — Dlatego : było nas trzech braci …  — O !  Niceś waszmość nie mówił .  To i oni poszli w on jasyr ?  — Nie .  Oni , jako starsze , już byli żakami u księży we Lwowie .  To ich salwowało .  Tedy potem jeden poszedł pod chorągiew pancerną , a drugi do haltylierów .  Tedy ja widzę , że już mi wzięli i ziemię , i ogień , tedy proszę się pana oćca , aby mi dał iść na wodę , bo to wonczas wszyscy gadali , co to będzie za flota , jakiej świat nie widział , i że król buduje ono warowne miejsce Władysławów .  Jam zawdy miłował awantury i takem sobie myślał : „ Niech jeno dostanę się na morze , będzie ich w bród ” .  Pan ociec długo się wzbraniał , aż mię i odpuścił tutaj .  Najprzód więc jachał em na okręciech kupieckich ; było się tam i siam , widziało się świata kawał , ale awantur mało .  Tedy przystał em do Wodnej Armaty .  A tu jeszcze gorzej .  O batalie niełacno , jeśli się trafi , to jak ślepej kurze ziarno , a służba żmudna i sroga .  Już ja tedy myślał wrócić pod flagę kupiecką i jachać do Indiów albo do Ameryki za onym panem Arciszewskim , co tyle o nim gadania , aż tu przychodzi wiadomość , że starszy brat zginął w potrzebie , a w rok później znowu wiadomość : drugi brat ubity — a tu pan ociec pisze do mnie : „ Wracajże , mój ty beniaminie , boś mi już jeden ostał się na świecie .  Służ , jako chcesz , jeno już na lądzie , aby ś choć czasami przyjachał do mnie i w gospodarce był mi sukursem ” .  Jakoż to nie posłuchać oćca , staruszka samotnego ?  Wszystkich potracił , naprzód oną Krysię , potem panią matkę , potem dwóch starszych , już nikogo nie ma , jeno mnie .  — I gdzież waszmość się zaciągniesz , do pancernych ?  — Owóż nie .  Na wodzie człek odwykł od konia , lepiej mi pójść do infanterii .  Hetman Zamoyski zawdy kawalerów tak namawiał i gadał , jako to teraz największa siła będzie w infanterzach .  Tak to różnie ja się już przegryzował przez życie i , jako widzę , jeszcze przyjdzie przegryzować się na inny manier , a zawdy awantur mało , chyba to może ja dzisia na nią się natknął , daj Boże szczęśliwie .  W tej chwili pan majster , który już sobie nalewał trzeci kufel piwa , chciał i gościowi napełnić szklenicę , ale spostrzegł , że jest ledwie troszkę napoczęta .  — O ! — zawołał ze zgorszeniem .  — Jaki to waszmość niełaskaw na mój Bier .  A paradny Bier , keine gadanie , paradny .  Czy nieprawda ?  Pan Kazimierz zakłopotany odpowiedział :  — Ano tak … dobry … jeno my na wodzie skąpo zażywamy piwa …  to człek i nie przywykł .  Gdy kończył te słowa , Hedwiga się zerwała jakby wicher i wpadłszy do sieni , drzwi za sobą zaparła .  — Co się stało ? — zapytał pan Kazimierz .  — A kto ją wie ? — odrzekł majster .  — Ona nigdy nie może na miejscu spokojnie usiedzieć .  A i ty , Kornelius , czego tak stoisz jak ten słup , co drzwi podpiera ?  Siadajże na swoim Ruhe , Trzeba wiedzieć waszej miłości , jako my tu mamy nasze miejsca na zawdy nominowane .  Ja siaduję tu pod złotym oknem i ten kąt zwie się : Vaterstuhl .  Moja Dorotea siadywała tuż kole drzwi , aby łacno mogła dopaść kuchni , to my zwali jej ławę „ na tymczasem ” .  Hedwich na swoim zydelku — my gadamy „ na skrzydełku ” , bo wiecznie lata .  No , a tam , po drugiej stronie drzwiów , ten drugi kąt ławy — to Kornelius Ruhe , bo Kornelius tam nic nie gada , jeno siedzi jak mruk i wzdycha za swoim Amsterdamem .  A grzeszy chłopak ; dziękował by Panu Bogu , że jest w mieście tak zacnym i sławnym jak nasz Dantzig .  Gadaj no , Kornelius , u was tam nie ma takich złoconych i rzezanych domów ani takich beischlagów , co ?  — Prawda , panie majster , beischlagów nie ma , aleć za to u nas w Amsterdamie niech jeno człowiek wsadzi w okno głowę , a już cały dycha słonością wiatrów morskich , a tu co ?  Ani wie , że jest kole morza .  — Gadaj , co chcesz , już ja tam wolę nie mieć słoności w gębie , a dychać naszą aurą , co jest mocna i słodka jakoby Goldwasser .  On mi się zawdy chwali ze swymi Amsterdamami , Rotterdamami , Harlemami , a ja powiedam : pierwsze miasto w świecie — Dantzig .  Czy nieprawda , powiedz sam waszmość ?  Kazimierz się uśmiechnął .  — Żeby nie Kraków , to by m dał waszeci rację .  — Wasza miłość nie był eś w Amsterdamie ? — zapytał Kornelius .  — A był em .  Gdzieżem ci ja nie był ?  Ze mnie wielki nawigant .  Jeno powiedam : „ Wszędzie dobrze , ale w domu najlepiej ” .