Władysław Łoziński  HAZARDY  Powieść współczesna  SPUŚCIZNA SAMOBÓJCY  W teatrze było pełno .  Grano nową sztukę a grano ją na cel dobroczynny , wzięty tym razem w opiekę przez najarystokratyczniejsze koła stolicy .  Najwykwintniejsze towarzystwo zajęło loże — a demokratyczny parkiet nie dał się także zawstydzić .  Roił się od niezliczonych widzów , którzy z prawdziwie katońską wytrwałością znosili parną i duszną atmosferę sali .  Bardzo to było modnie , być tego wieczora w teatrze !  Bardziej nawet modnie niż miłosiernie .  Miłosierdzie dla ubogich było tym razem koniecznością dobrego tonu .  Tak trudno było dostać biletów !  Dwie księżny i cztery hrabiny przedawały je same przy kasie !  Obecność w teatrze nadawała patent wyższego " szyku " , a samo przedstawienie podwójnie było ciekawe !  Były bowiem tego wieczora dwa spektakle .  Jeden na scenie , drugi między widzami .  Można było podziwiać najwytworniejsze towarzystwo , najpiękniejsze damy , najprzepyszniejsze toalety — poić się widokiem ognistych oczów i błyszczących brylantów , pięście ucho fałszywą deklamacją bohaterki na scenie i słodkim szeptem bohaterek po lożach .  Pierwsza bohaterka na scenie była tego wieczora wyjątkowo ostatnią .  Nikt nie patrzył na nią , nikt nie słuchał biedaczki .  Najtragiczniejsze jej pozy i najczulsze modulacje głosu nie mogły wytrzymać rywalizacji z zajęciem , które wzbudzała widokiem swym barwnym i świetnym sama publiczność .  Było tego wieczora dużo satysfakcji dla oka , dużo przyjernności dla dobroczynnego serca i dużo dochodu dla ubogich . . .  Wśród takiej olśniewającej świetności i barwności towarzystwa trudno było tak prędko zwrócić na siebie uwagę jednostce , zwłaszcza jeżeli jednostka ta nie była dama strojna w najczarowniejsze wdzięki urody i w najbogatszy przepych stroju .  A przecież każde bystrzejsze oko , każdego widza z zmysłem spostrzegawczym musiała uderzyć twarz jedna ujęta w ramy parterowej loży .  Była to twarz tak wybitna swym wyrazem , tak jakiemś odmiennem , jaskrawem piętnem różniąca się od reszty pogodnych i uśmiechniętych albo przynajmniej spokojnych fizjognomij — że niepodobna było nie spostrzedz jej od razu , a spostrzegłszy nie obserwowaćjej dłużej .  Twarz ta była piękna , a należała do młodego mężczyzny .  Blada , ocieniona bujnym , z fantazją i w nieładzie podgarniętym włosem , więziła wyrazem przenikającym , patrzyła oczyma gorejącemi , pełnemi tajemniczej głębi i zagadki , drgała uśmiechem oryginalnym , prawie strasznym . . .  Miała w sobie coś rozpacznego i wyzywającego zarazem , urągało z niej jakieś szyderstwo , pałała gorączka , maskowana dziwna zawziętością i zuchwałą butą .  Zdawało się , że ten człowiek chciał brawować swoją twarzą publiczność całą , tak przyzwoitą , tak piękną , tak modną , tak wystrojoną i tak gładko strychulcem dobrego tonu zniwelowaną . . .  Parter nie od razu zauważał tego pięknego , młodego mężczyznę z takim oryginalnym wyrazem twarzy , ale z lóż przypatrywano mu się ciekawie .  Poznać nawet można było łatwo , że go znano , że coś o nim szczególnego wiedziano , bo mnóstwo spojrzeń , maskowanych binoklami , zwracało się ku niemu .  Na niektórych twarzach , a nawet na bardzo pięknych niewieścich , widać było przy tem wyraz pewnej sympatji , a niektóre przecudne oczka oblewały go takiem spojrzeniem współczucia , że nie jeden lew z wymuskaną grzywą pozazdrościć mu mógł tego szczęścia .  Ale to właśnie zdawało się niecierpliwić a nawet gniewać młodego mężczyznę .  Ile razy bowiem spotkał się z takiem spojrzeniem , przybierał zawsze minę jeszcze dumniejszą , jeszcze bardziej wyzywającą , stanowczo niegrzeczną i effroncka nawet .  Osobliwie uśmiechem szyderczym straszył wszystkich , tak że ukradkiem tylko na ń patrzano , aby się z nim nie spotkać .  Osobliwie w jednej z przeciwnych lóż pierwszego piętra praktykowano taką maskowaną , bojaźliwą ale uporną obserwację .  Siedziały tam dwie komtessy i jedna baronowa .  Komtessy na przodzie , baronowa z tylu , ze względów szlacheckiej rangi zapewne .  Komtessy były bardzo stare i bardzo nieładne , a baronowa była bardzo nieładna i bardzo stara , a wszystkie trzy były widocznie bardzo ciekawe i bardzo gadatliwe .  Go chwila jedna szeptała coś drugiej do ucha , a ruch ich ufontaziowanych głów przy wzajemnem nadstawianiu uszu był tak regularny i szybki , że przypominał jakąś bardzo dowcipnie skombinowaną maszynę .  Miedzy temi trzema twarzami pojawiała się z ciemnej perspektywy loży trzecia , męzka , pomarszczona , zgrzybiała i gładko ogolona , której blade , bezzębne usta poruszały się z taką szybkością , że sprawiały mały zawrót głowy , a na której najwyraźniej widać było , że jej właściciel wprosił się do loży i że był bezpłatnym widzem " dobroczynnego przedstawienia . . "  Ale za gościnność odpłacał się trzem paniom bardzo hojnie , bo opowiadał im jakieś wielce ciekawe rzeczy .  Opowiadał im coś o tym zagadkowym młodym człowieku i dla tego też i my pospieszymy podsłuchać tę rozmowę .  — Więc powiadasz pan , panie Norbercie — poczęła jedna z pań — że już po nim ! . . .  I machnęła znacząco suchą , wychudłą dłonią .  — Kompletny bankrut — pospieszył z odpowiedzią pan Norbert — przed dwoma dniami oddał cały majątek za długi , nie został mu ani szeląg . . .  — No i patrzcie — odezwała się baronowa — a taką ma dobrą minę !  — To prawdziwy skandal — rzekł na to p . Norbert — patrzcie panie , z jaką on dumą i effronterją patrzy na wszystkich !  Trzeba być bezwstydnym , aby tak fanfaronować !  Człowiek bez jutra , człowiek , co nie miał by już czem zapłacić fiakra , gdyby nie chciał wracać piechotą z teatru do domu !  To prawdziwy skandal !  — I co go tak do reszty zrujnowało ?  — Najpierw jego szaleństwo .  To waryat był zawsze .  Nie miał nigdy wielkiego majątku , a wyrzucał pieniądze jak Nabob indyjski !  Grał pierwszą rolę , dogadzał swej fantazji , która trochę za bujną była , i przyszło , co przyjść musiało !  Ale to taka familja .  A stryj jego ?  Przed dwoma miesiącami wrócił zgrany do nitki z zagranicy , przybył obszarpany , odarty i głodny jak żebrak , ale bratanek poratował go już nie wiem po raz który , nie wiedząc że sam tak rychło zmieni się w nędzarza prawie ! . . .  — Cóż on teraz pocznie !  Zapewne ma jakie talenta i będzie zarabiał . . .  — Ale on nic nie umie !  Co zarobi człowiek , qui n'est bon ,  qu'd faire des bouteilles vides avec des bouteilles pleines . . .  — Słyszała m — odezwała się jedna z pań — że jakaś awanturę zrobił tu temi dniami !  — Ale czy jedną !  hrabino — podchwycił szybko p . Norbert — to szalony człowiek , rabiat , morderca .  Kiedy był zmuszony jednem posunięciem pióra zrzec się całego majątku , została mu jeszcze jakaś sumka gotówki .  Zaraz wyprawił suta kolacyjkę kawalerską , orgię bachancką , na której . . .  — Były zapewne i kobiety !  Ach ! nie opowiadaj wszystkiego panie Norbercie — zawołała skromnie baronowa — to jakaś skandaliczna historja . . .  — Najskandaliczniejszy był koniec .  Po niewiem już ilu kieliszkach szampana począł prawić swym towarzyszom najokropniejsze impertynencje .  Każdemu palnął upokarzające kazanie i zmusił zaraz nazajutrz trzech do pojedynku : Augusta , Artura i Kamila .  — Okropnie !  — August stchórzył na placu i musi teraz biedaczysko odbywać podróż , aby zniknąć z oczów na czas jakiś , Arturowi strzaskał kulą ramię , a Kamil biedny stracił pół , ale to literalnie pół nosa od szabli tego szaleńca !  — Mógł stracić ; miał z czego ! - rzekła złośliwie baronowa — Kamil miał tyle nosa !  Pan Norbert uśmiechnął się grzecznie na ten dowcip i opowiadał dalej :  — Potem uganiał cały dzień na swym wierzchowcu , przepysznym arabie , za którego ofiarował mu był przed chwilą hrabia Seweryn dwa tysiące dukatów . . .  Gdy wracał z tej szalonej gonitwy , zlazł przed rogatka z konia , dobył rewolweru , palnął koniowi w łeb kulą i wrócił piechotą do miasta .  Po drodze obłożył szpicrutem jakiegoś majora , jak powiada za to , że miał uszy kłapiaste , których on od dzieciństwa nie lubił . . .  — A to straszny szaleniec !  — Nie do uwierzenia , co wyrabiał .  Chciał być dzisiaj koniecznie w teatrze a była tylko jedna loża , właśnie vis á vis tej , którą ma pani Sylwia . . .  — Pani Sylwia ! — szepnęły od razu wszystkie trzy emerytowane gracje — więc ona jest w teatrze !  — Jest , i dla tego tak mu chodziło o tę lożę .  Ale ten sam powód miał i książę Neron .  Poczęli się licytować o bilet , i kupił go za reńskich , bo książę stchórzył i przed wysoką sumą i przed szaloną miną tego opryszka . . .  — Dzięki Bogu — westchnęła jedna hrabina — że to wieczór dla ubogich !  — A cóż pani Sylwia ? . . . — zapytała druga .  — Pani Sylwia nie kocha go , i to go właśnie do owej furji przyprowadza .  Więc ona jest w teatrze i siedzi naprzeciw niego — szepnęły znowu chórem damy — jak też wygląda ?  I trzy chude pomarszczone szyje wyciągnęły się z loży .  Pójdziemy za kierunkiem spojrzeń ciekawych dam i zaglądniemy do wskazanej loży .  Na tle ciemnem loży rysowało się popiersie kobiety , której piękność była w całem znaczeniu tego słowa imponującą .  Kobieta ta mogła mieć lat dwadzieścia kilka , a była w owym stanie najzupełniejszego , najrozkoszniejszego rozwoju , jakie się spotyka tylko u młodych mężatek .  Twarz jej była cery wielce białej i delikatnej , ale uderzała zarazem wyrazem . zdrowia i życia .  Rysy twarzy nie były może skończenie piękne , ale niepospolite i wybitne .  Był w nich powab jakiś nie ujęty a olśniewający .  Nad czołem prześlicznie sklepionem zwijały się bogate sploty bujnych , półciemnych włosów , oczy duże pałały ogniem namiętnym , tryskały siłą temperamentu , choć je troche tłumiła .  lekka mgła marzenia i obojętności czy przesytu .  Nosek jej był wielce powabnego choć nie klasycznego zakroju , cudowne usta mówiły milcząc .  Kobieta ta rozparta niedbale w krześle patrzyła obojętnym wzrokiem na scenę lub rozmawiała z znajomymi mężczyznami , którzy ją często odwiedzali w loży .  Najczęściej oczy jej nie patrzyły nigdzie , tonęły gdzieś w próżni , w powietrzu . . . pójść za ich spojrzeniem było niepodobna .  To dodawało im osobnego uroku .  Ów młody mężczyzna z tak dziwnie wzburzoną a tak wyzywającą twarzą spoglądał ustawicznie na tę piękną kobietę .  Gdy patrzył na nią , można było widzieć , jak twarz jego bardziej jeszcze grać zaczynała wzruszeniem , namiętnością , gniewną rozpaczą nawet .  Nieraz wzrok jego przenikający , ognisty i prawie straszny tkwił całemi minutami w pięknej twarzy .  Zdawało się , że taki wzrok nieprzepartą swą magnetyczną siłą zmusi osobę , na którą patrzy , aby się zwróciła oczyma ku niemu .  Tym razem magnetyzm ten był bezsilnym .  Pani Sylwia nie widziała wcale siedzącego naprzeciw mężczyzny , nie uważała go ; oczy jej , które zdawały się być wszędzie , nie spoczęły nigdy na jego loży .  Może go widzieć nie chciała .  W tym niemem prawie , bo tylko na cichych szeptach i spojrzeniach opartem widowisku , które się odbywało w teatrze po za sceną , odgrywało rolę swoją także pewne indywiduum , oddzielone zda się całą przepaścią towarzyskiej różnicy od osób opisanych .  Do gry spojrzeń w regionie lóż wmieszała się para siwych , dużych i bystrych oczu z regionu najwyższego , z galerji .  Ta para oczów patrzyła się upornie na młodego mężczyznę w loży , z zajęciem spokojnem i pełnem pewności .  Wśród tłumu szaraczkowej publiczności na galerji wyróżniało się od razu jakieś indywiduum wysokie , krępe , brodate i po swojemu oryginalne .  Był to mężczyzna w średnim wieku , ubrany w bluzę wypłowiałą i najdziwaczniej pogięty kapelusz włoski , który z fantazją przechylał mu się na prawe ucho .  Twarz jego koścista , ogorzała , była wybitnie markowaną , tak że nawet z dołu mimo znacznej odległości galerji można było zając się jej rysami .  Bujny , zdziczały zarost ocieniał twarz tego widza , a z pod gęstej brody wyglądała naga , szeroka , po herkulesowsku muskularna szyja , ujęta tylko w szeroki , wyłożony kołnierz czerwonej koszuli .  Człowiek ten wyglądał na ujeżdżacza lub akrobatę .  Spoglądał on często na rąbek kurtyny , jakby pragnął , aby się prędko spuściła .  Nareszcie doczekał się tego , akt się skończył — a w tejże chwili zniknął brodacz w czerwonej koszuli z swego miejsca na galerji .  W kilka chwil potem można było zauważać , jak oczy prawie całej publiczności zwróciły się nagle do loży owego młodego człowieka z twarzą tak dziwnie wzburzoną i z dumna desperacką .  Posypały się spojrzenia na jego lożę — skierował się ku niej rój cały lornetek .  Bo tez istotnie można się było zdziwić .  Po za plecyma młodego człowieka pojawiła się barczysta , wysoka postać brodacza w czerwonej koszuli , który nie tylko nie zdjął kapelusza wchodząc do loży , ale go jeszcze dziwaczniej na bok zasadził .  Młody mężczyzna łowił w tej chwili tak rozpaczliwie spojrzenie pięknej kobiety z loży naprzeciw położonej , a tak był rozjątrzony i wzburzony , że nie słyszał nawet , iż ktoś wszedł do jego loży .  Człowiek w czerwonej koszuli stał chwilkę spokojnie , jakby nie chciał przeszkadzać , i spoglądnął wzrokiem śmiałym i pewnym na salę teatralną — potem postąpił bliżej i podniósłszy swą szeroką , dużą dłoń , położył ją na ramieniu młodego mężczyzny . . .  Dotknięty dłonią zwrócił się szybko i spojrzał gniewnym i zdziwionym zarazem wzrokiem na swego oryginalnego gościa . . .  Oryginał w czerwonej koszuli nie zmięszał się tem niegościnnem powitaniem , ale zmierzył spokojnym , badawczym wzrokiem młodego człowieka , który zniecierpliwiony i rozgniewany poufałością nieznajomego , chciał już wybuchnąć głośno niechęcią .  Ale właśnie owo spokojne , pełne pewności spojrzenie , z jakiem się spotkał , dziwną siłą powstrzymało go zaraz w pierwszym impecie .  — Kto pan jesteś , czego żądasz ? — zapytał łagodniej nieco niż zamierzał , ale zawsze szorstko młody człowiek .  — Omylił eś się pan zapewne . . .  — Wszakże mówię z panem Amadeuszem Ordawskim ? . . . — odpowiedział spokojnym głosem nieznajomy .  Młody człowiek skinął w odpowiedź głową a potem spojrzał niecierpliwie na swego gościa , jakby go wzywał do szybkiego usprawiedliwienia się z tak niestosownej wizyty .  Nieznajomy w czerwonej koszuli przypatrywał mu się tymczasem pilnie i z zajęciem .  — Cóż u licha ! — wybuchnął Amadeusz , bo odtąd już tak nazywać go możemy — czy mnie pan przyszedł eś oglądnąć ! . . .  — Zaczął em wprawdzie od tego — odpowiedział z lekkim uśmiechem nieznajomy — ale to nie jedyny cel mych odwiedzin , choć ciekawą jest rzeczą widzieć tak młodego człowieka . .  Amadeusz tupnął nogą o podłogę loży i mars wystąpił mu na czoło .  — Tak młodego człowieka — kończył z niewzruszoną flegmą nieznajomy — który tak prędko skwitował się ze światem i znalazł się nagle bez jutra . . .  Amadeusz osłupiał na słowa nieznajomego , który na wzrok jego rozsrożony odpowiadał ciągle spokojną miną i uśmiechem na pół żartobliwym , na pół szyderczym . . .  — Wychodź pan natychmiast ! — zawołał po chwili , tłumiąc głos i hamując oburzenie .  — Ależ powoli . . . powoli . . . panie Amadeuszu . . . — odpowiedział gość niezmięszany — zostaniesz lwem dnia , nie potrzebując expensować się na skandal w teatrze . . .  Żart na bok " mam do pana interes . . .  — Tu nie pora i nie miejsce do interesów , a pańskie natręctwo jest niesłychanem !  — Są , mój panie Amadeuszu , interesa — odpowiedział nieznajomy tonem najspokojniejszym , który najbardziej zdawał się jątrzyć młodego człowieka — są interesa , na które zawsze pora i miejsce . . .  Zresztą gdzie cię szukać i gdzie z tobą mówić , kiedy zdajesz się być na wylocie gdzieś na koniec świata . . . albo . . . albo i dalej . . .  Ostatnie te słowa wyrzekł nieznajomy z ironicznym naciskiem i spojrzał znaczącym wzrokiem na Amadeusza .  — Jesteś dzieckiem szczęścia , faworytem ślepego przypadku , pieszczoszkiem hazardu , panie Amadeuszu . . . — ciągnął dalej nieznajomy nie dając przyjść do słowa zdumionemu .  Skończył eś , a z nieba spada ci początek , przehulał eś wczoraj a ono do ciebie wraca , nie miał eś już jutra a przynoszą ci je niespodzianie . . .  Amadeusz patrzał na mówiącego jak na szaleńca .  — Dziwią cię te argumenta moje — prawił tymczasem dalej brodacz w czerwonej koszuli — mam silniejsze w kieszeni . . .  Ale patrz , jak nas obserwują zewsząd , uważam , że zaczynam ci być niebezpiecznym . . .  Moja osoba sprawia więcej senzacji niż ty . . .  Wyjdźmy chyba , nie stracisz na tem nic , moge ci zaręczyć . . .  Sztuka nudna , a publiczność jeszcze nudniejsza . . .  Chodźmy panie Amadeuszu , bo nie mam czasu , Lwów nie był mi wcale po drodze , z grzeczności podjął em się tylko polecenia do ciebie .  — Ale któż pan jesteś , powiedz nareście !  — Jestem posłannikiem człowieka , który kazał cię przeprosić , że taką dziką figurą jak ja się wyręcza , ale nie mógł zrobić inaczej , bo sobie w łeb strzelił . . .  — Mówisz pan samemi zagadkami . . .  Ta cała mistyfikacja zaczyna mnie nudzić . . .  Któż tedy do licha mógł ci dać polecenie do mnie ? . . .  — Twój stryj , panie Amadeuszu , pan Krzysztof .  Amadeusz zbladł nagle .  Wiadomość , udzielona mu  przez nieznajomego sprawiła na nim ogromne wrażenie .  — Na Boga ! — zawołał drżącym głosem — więc mój stryj odebrał sobie życie !  Nieznajomy potwierdził milczeniem .  — Jak to się stało , kiedy , dlaczego ? mów pan ! — zawołał Amadeusz z naciskiem prawdziwego uczucia .  — Opowiem ci zaraz — odrzekł nieznajomy — ale przedewszystkiem wyjdźmy z teatru . . .  Od godziny nie mieszkasz pan nigdzie , wiem o tem . . .  Ale noc jest prześliczna , jasna i ciepła , możemy pomówić pod otwartem niebem . . .  Amadeusz chwycił za kapelusz i wyszedł za nieznajomym .  Otrzymana wieść sprawiła na młodym człowieku wrażenie bolesne i głębokie .  Z twarzy jego , dotąd tak butnej a rozgorączkowanej , tak dumnej a desperackiej , znikł wyraz gwałtowności bez śladu , oczy złagodniały mu smutnem wzruszeniem . . .  Nieznajomy uważał to i zdawał się patrzyć z współczuciem i satysfakcją zarazem na swego młodego towarzysza .  Gdy się znaleźli na ulicy , Amadeusz chwycił za ramię nieznajomego .  — Mów tedy , słucham cię . . .  Niespodziewał em się , aby m dziś jeszcze doznał wrażenia , któreby kazało mi zapomnieć o wszystkiem i dowiodło , że ja , który wszystko stracił em , miał em jeszcze jedna stratę do poniesienia . . .  Ale to już strata ostatnia . . .  Biedny Krzysztof . . . on jeden mnie kochał i rozumiał , i ja go szczerze kochał em . . .  Mów , gdzie zaszła ta katastrofa i kiedy ? . . .  — Przed dwoma tygodniami , w Homburgu . . .  — W Homburgu . . . — powtórzył Amadeusz — więc skończył , jak żył , wieczna ofiara swej namiętności i hazardu . . .  — Tak jest , skończył jak żył — powtórzył nieznajomy — bo tacy ludzie nie umierają naturalną śmiercią . . .  Zabijają ich lub zabijają się sami . . .  — Przypominam sobie te słowa , mówił to sam do mnie o sobie . . .  — A do mnie mówił je także o tobie , panie Amadeuszu — dodał nieznajomy .  Amadeusz westchnął i milczał .  Po chwili przecierając dłonią swe czoło rzekł :  — Słucham cię .  — Nie dawno , przed kilku zaledwie miesiącami — począł nieznajomy — widział eś się z twym stryjem . . .  Amadeusz pochylił głową potakująco .  — Krzysztof przyszedł wtedy do ciebie jako nędzarz prawie . . .  — To nie należy do rzeczy — przerwał Amadeusz .  — Owszem należy , bądź tylko cierpliwym .  Srodze go był wtedy zmaltretował los , z którym wieczny podjazd prowadził . . .  Fortuna wyrzuciła go na bruk z swego najniegodziwszego młynka , obszarpanego , obdartego , głodnego nawet . .  Wszystko co miał , stracił i przegrał . . .  Mniej więcej znajdował się w takiej samej pozycji , jak ty dziś , panie Amadeuszu . . .  Nie było mnie wtedy przy nim , ale gdy się dowiedział em o tem , był em pewnym , że biedny Krzysztof w łeb sobie palnie . . .  Lubił em go bardzo i przyjemnie mi było , żem się omylił . . .  Krzysztof wrócił do kraju , sam nie wiem , o jakich środkach . . .  Przybył tu i odszukał ciebie . . .  — Lecz cóż dalej , cóż dalej ! . . .  — Pan znajdował eś się wówczas już sam na schyłku — ciągnął dalej spokojnie nieznajomy , nie zważając na niecierpliwość Amadeusza — ale uczynił eś dlań co mogł eś , owszem sto razy więcej niż mogł eś . . .  Wrócił napowrót z pieniądzmi za granicę i swoim zwyczajem uwijał się między bankami gier .  W tym czasie raz się z nim tylko spotkał em .  Było to w Wiesbaden .  Przypominam sobie , mówiono właśnie wiele o jakimś Niemcu , co zgrawszy się do nitki , odebrał sobie życie , zostawiając całą rodzinę swoją w najostatniejszej nędzy .  Krzysztof rzekł do mnie wówczas na pół żartobliwie — ale kiedyż on mówił serjo ? — następujące słowa :  — Jacy ci ludzie głupi . . .  Ten Niemiec gniewa mnie prawdziwie . . .  Człowiek rozumny , który się poświęcił hazardowi , nie strzela sobie wtedy w łeb , kiedy przegrał , ale wtedy , kiedy wygrał . . .  — Jestem tedy spokojny o ciebie — odparł em tym samym tonem żartobliwym .  I istotnie mogł em być spokojnym , bo grał zawsze najnieroztropniej i najnieszczęśliwiej w świecie .  Rozstał em się z nim , bo miał em inny cel podróży .  Był em właśnie w Berlinie , kiedy otrzymuję nagle list od Krzysztofa .  Mniej więcej taka była jego osnowa : Niesłychane stały się rzeczy , mój dziki oryginale !  Wystaw sobie , ten biedny markiz włoski , któremu pożyczył em przed trzema laty , gdy wszystko przegrał co miał , kilka tysięcy dukatów , pojawił się tu w Homburgu i oddał mi pieniądze !  Dodawszy je do tych , któremi poratował mnie poczciwy Amadeuszek , rozpoczął em straszliwą kampanję — i oto wygrywał em , wygrywał em bez końca .  Wygrana rosła szalenie . . . aż wczoraj , wczoraj , wyobraź sobie rozbił em bank , ale to rozbił em w puch . . .  Wierny zasadzie , nim ten list odbierzesz , strzelę sobie w łeb .  Przyjeżdżaj proszę cię natychmiast , zgłoś się do naszego wspólnego znajomego Artura , który tu bawi i bądź egzekutorem mego testamentu . .  — To były mniej więcej słowa listu — ciągnął dalej nieznajomy — wypuszczam z niego niektóre ekspektoracje , które do mnie się stosowały i mnie tylko obchodzą .  Przyjechał em zaraz do Homburga , udał em się do wskazanej osoby i dowiedział em się , że Krzysztof już nie żyje a nawet już pochowany .  Pod pozorem , że ma odbyć krótką podróż zostawił u wspomnianej osoby papiery i wszystkie pieniądze , z poleceniem , aby je mnie wydano .  Ale zaraz na drugi dzień po zniknięciu znaleziono jego ciało w okolicy .  Odebrał sobie życie wystrzał em z pistoletu .  Amadeusz słuchał opowiadania z bolesnem zajęciem .  — Go za szaleństwo , Boże mój ! . . . — szepnął drżącym i wzruszonym głosem .  — Odebrał em pieniądze i papiery i wypełniam woię mego przyjaciela — mówił dalej nieznajomy .  — Tak jest mego przyjaciela , bo kochał em go i on mnie kochał .  Zdawało się , że rozrzewnienie opanowało przy tych słowach nieznajomego .  Ale trwało to tylko jedną , przelotną chwilkę .  Głosem spokojnym , prawie chłodnym mówił dalej :  — Jakiego rodzaju były ostatnie rozporządzenia Krzysztofa , jakie mi dał informacje , jaką w ogóle zostawił spuściznę , to cię nie obchodzi , panie Amadeuszu , a choćby ś był ciekawym , na nicby ci się to nie zdało .  Jest to sprawa między mną a nieboszczykiem , i niczego się w niej nie dowiesz odemnie . . .  Amadeusz zdawał się być zatopionym w smutnych myślach i milczał ciągle .  — Ale nieboszczyk stryj twój — mówił znowu nieznajomy — zostawił także polecenie , które ciebie obchodzi .  Mam list dla ciebie . . .  — Gdzież jest , daj mi go pan natychmiast . . . — zawołał niecierpliwie Amadeusz .  — A oprócz listu mam ci wypłacić także dług , który stryj zaciągnął u ciebie , notabene z procentami , który kapitalik ten przyniósł .  Procenta te wynoszą trzydzieści razy tyle , ile wynosiła pożyczona suma .  Mam ci , panie Amadeuszu , wypłacić : trzykroć sto tysięcy — zł . reńskich gotówką . . .  Wymawiając te słowa a mianowicie sumę pieniędzy powolnie i z naciskiem , nieznajomy spoglądnął badawczo na Amadeusza .  Amadeusz miał wprawdzie minę zdziwioną , ale z twarzy jego me zniknął wyraz smutku i współczucia .  — Skończył em — odezwał się nieznajomy — a jeżeli ci to nie zrobi różnicy , skończymy natychmiast interes .  Chciał by m jutro raniutko wyjechać . . .  Amadeusz milczał i po chwili dopiero budząc się z zadumy odpowiedział :  — Wszystko , co mi pan teraz powiedział eś , jak sen wygląda . . .  Istotnie nie wiem , czy marzę czy mówię na jawie z panem , który stajesz przedemną jak w fantastycznej bajce . . . .  Mówił eś mi , że przynosisz mi niespodziewane jutro .  Nie wiem czy to jutro przyjąć moge . . . .  Jestem zanadto pod wrażeniem wiadomości , które mi pan przynosisz . . .  — Będziesz miał czas ochłonąć z tych wrażeń — odparł nieznajomy — ja nie mam dziś czasu czynić na panu obserwacji psychologicznych .  Żałuję nawet tego , bo lubię je . . . zresztą co mnie obchodzi , ie ci się całe zajście wydaje tak fantastycznem .  Widział em fantastyczniejsze . . . .  — Ale powiedzie mi pan przynajmniej — zapytał Amadeusz — jak się nazywasz , kto jesteś ? . . .  — Roch .  — To imię tylko .  — Imię albo nazwisko , jak ci się podoba . . .  — Ależ mój panie — dodał Amadeusz — uwziął eś się nielitościwie , do całego swego awanturniczego poselstwa dodawać jeszcze więcej mistycznych pozorów . . .  Wyznaj sam czy mi wystarcza . . .  — Nazwisko , które ci wymienił em ? — przerwał nieznajomy — jeżeli tylko ono mnie wystarczało i zawsze wystarcza , czemużby nie wystarczyło tobie ?  Osoba moja nie znaczy nic w tej całej dziwnej historji , jeżeli ci się ją tak nazwać podoba .  Jestem prostym pośrednikiem , spełniam ostatnią wolę mego przyjaciela , nazywam się Roch , nie mam czasu , powiedział em ci wszystko , zaczynam się nudzić i proszę za mną , bo tu mieszkam . . .  Amadeusz , który dotąd szedł machinalnie za nieznajomym , ujrzał teraz że znalazł się przed jednym z pospolitszych hotelów .  Chciał jeszcze coś mówić , ale nieznajomy wziął go pod ramię i poprowadził z sobą .  Wyszli na pierwsze piętro a nieznajomy otworzył drzwi do jednego z pokojów , i wszedłszy do środka zapalił świecę .  Na stole i na ziemi leżały skromne przybory podróżne : płaszcz , plaid , torba , rewolwer w futerale i nie duży skórzany kuferek .  Nieznajomy prosił Amadeusza , aby usiadł , a sam wydobył z zanadrza ogromny pulares .  Wyciągnął z pośród mnóstwa papierów list jeden i wręczył go Amadeuszowi .  Amadeusz szybko rozłamał pieczątkę i począł czytać .  List był krótki , dziwaczny , a nawet wesoły i jowialny , lecz nie zawierał żadnych nowych szczegółów .  Stryj Krzysztof odwoływał się w nim do swego poufnika i przyjaciela — Rocha , jak się wyrażał : " bestyi dzikiej , oryginalnej , ale poczciwej i bardzo ciekawej " .  — Czytaj pan uważnie — odezwał się Roch — przewracając między papierami olbrzymiego swego portfelu .  — Ten waryat stary umiał pisać ciekawe listy .  Mam ich całą kollekcję .  W domu odczytaj go raz jeszcze .  Krzysztof umiał pisać między wierszami .  Cóż z tego !  Był to najgłupszy rozumny człowiek , którego znał em . . .  — Proszę teraz bliżej — odezwał się po chwili milczenia Roch — masz tu pieniądze .  Zmienił em je na wexle najlepszych domów .  Jeden masz na dom bankowy tutejszy , trzy na domy zagraniczne . . .  Amadeusz wziął wexle machinalnie z rak nieznajomego .  — Tylko je oglądnij dobrze panie Amudeuszu — napominał tenże — bo podpiszesz mi kwit na odebraną sumę . . .  I podsuwając mu kartkę małą papieru , podał mu ołówek .  Amadeusz , który w całem tem dziwnem zajściu przestawał sobie już zdawać sprawę z tego , co słyszał i co mu robić kazano , podpisał rzuciwszy okiem pobieżnie na kartkę .  Nieznajomy schował kwit podpisany i rzekł do młodego człowieka :  — A teraz , panie Amadeuszu , żegnam cię . . .  — Jak to , wiec nic mi pan już nie powiesz ani o stryju , ani o sobie , ani o całej tej historji , która , powtarzam , snem mi się istnym wydaje ? . . .  — Nic .  Mógł by m ci tylko wyciągnąć z niej morał piękny . . .  Ale nie wierzę w skuteczność morałów . . .  Doświadczenia nie można antycypować . . .  Idź , śnij co chcesz i rób co chcesz . . .  Dobranoc !  — Ależ tak być nie może ! — zawołał zniecierpliwiony Amadeusz — Jesteś pan bardziej zagadkowym niż poselstwo twoje , niż los , który cię tu sprowadza , w tej chwili właśnie , kiedy ja . . .  — Ale wiem , wiem o wszystkiem , znam historję twoją dokładniej niź ty sam . . .  — To niepodobna !  — Dobranoc !  — Do jutra tedy , a jutro zobaczymy się przecież ?  — Nie .  Skoro świt wyjeżdżam .  — Gdzież pana mam szukać ?  — Po co ?  — Czyż nie spotkamy się już nigdy w życiu ?  — Może .  Odpowiadając krótko i z lekkim uśmiechem ironicznej jakiejś satysfakcji , nieznajomy wziął świecę ze stoła i stanąwszy przy drzwiach otworzył je Amadeuszowi .  Amadeusz chciał się oprzeć jeszcze , chciał co mówić , ale wzrok nieznajomego zdawał się coraz natarczywiej nalegać , aby się usunął .  Przekroczył tedy próg a nieznajomy wziął go za rękę , uścisnął ją , a potem drzwi głośno zamknął i zaryglował .  REDIVIVUS !  Wyszedłszy z hotelu , Amadeusz zatrzymał się na ulicy , przetarł dłonią czoło , jak człowiek , który goni pamięcią widziadła snu dziwnego , i usiłował wyjść z osłupienia , w które go całe to niezwyczajne zdarzenie wprawiło . . .  Począł się gniewać sam na siebie , że nie był natarczywszym , ie nie zmusił nieznajomego do bliższych wyjaśnień , że nie umiał zedrzeć tajemniczej osłony z jego zagadkowej osoby . . .  Mruknął prawie gniewnie kilka słów do siebie , zwrócił się ku hotelowi i spojrzał w okno pokoju , w którym rozmawiał z oryginałem .  W oknie było już ciemno . . .  W Amadeuszu obudziła się gwałtowna i natarczywa natura ; chciał powrócić , zbudzić nieznajomego , zmusić go po prostu do bliższych szczegółów i wyjaśnień .  Ale uniesienie to nie miało siły decyzji — Amadeusz zawahał się , i zamiast wrócić , jak zamierzał , do nieznajomego , stał nieruchomo na ulicy i patrzył w okno dalej . . .  Wszystkie okna na piętrze były oświetlone , to jedno tylko było ciemne jak zagadka . . .  Z początku zdawało się Amadeuszowi , że nic łatwiejszego , jak ochłonąwszy z pierwszego zdziwienia powrócić do nieznajomego i zażądać powtórnie informacyi , do których przecież miał najsłuszniejsze prawo , ale zadanie to na pozór tak proste i naturalne , stawało się wobec osoby z którą miał Amadeusz do czynienia , trudnem a nawet niepodobnem .  Stała mu jeszcze ciągle przed oczyma ta postać dziwaczna a imponująca .  Nieznajomy , mimo swej prostoty i tak stanowczej pogardy wszelkich form konwenansowych , niewytłumaczoną jakąś przewagą odbierał Amadeuszowi wszelka śmiałość .  Przebijały się w jego postępowaniu pewność siebie , poczucie wyższości jakiejś moralnej i stanowczość niezachwiana .  Można było od razu przekonać się , że taki człowiek nie powie nic więcej nad to , co powiedzieć mu się podoba , że równie bezskuteczną bronią były by wobec niego tak zręczny podstęp jak i otwarta natarczywość .  Chwilę stał jeszcze Amadeusz bezradny i zniecierpliwiony , raz jeszcze zwrócił przeciągłe spojrzenie ku ciemnemu oknu , i w końcu wzruszywszy ramionami począł powoli oddalać się od hotelu .  Pora nie była jeszcze późną , letni wieczór zaledwie rozsunął mrok swój po ulicach miasta .  Z pod krańców horyzontu wysuwał się księżyc w pełni , tak przyćmiony jeszcze resztkami dziennego światła w swym połysku , że nie różnił się od białych świetlanych obłoków , które rozpostarły się po pogodnym błękicie .  Amadeusz szedł dalej prawie machinalnie , bez celu .  Wrażenia których doznał w ostatnich czasach , były tak silne , tak gwałtowne , a dopełniło ich szeregu tak dziwnie całe niespodziewane zajście , które opisali śmy że umysł młodego człowieka daremnie starał się przyjść do jakiej takiej równowagi i zorjentować się w nowem położeniu rzeczy .  Z krótkiej rozmowy między owemi podeszłemi damami a panem Norbertem w teatrze dowiedzieli śmy się już o kilku szczegółach jego losu .  Los ten zmienił się nagle , cudownie prawie .  Nieznajomy wyraził się trafnie , mówiąc , że przynosi mu stracone a niespodziewane jutro .  Przed chwilą bankrut w najfatalniejszem tego słowa znaczeniu , rozbitek szalonego życia , wyrzucony z pozycji , po za którą nie widział żadnego ratunku , żadnych warunków istnienia — uczuł nagle znowu ziemię pod swemi stopami , widział się ocalonym od tej straszliwej mary , którą była dlań kwestja życia , kwestja bytu . . .  Ruina meterjalna bowiem , której ofiarą padł Amadeusz , była dla niego prawdziwą kwestją życia . . .  Amadeusz nie należał do ludzi , co umieją godzić się z losem i śmiał em spojrzeniem rezygnacji zmierzyć się ze zmianą stosunków , która wyrasta nagle jakby z pod ziemi , i staje między szczęśliwą przeszłością a zatrważającą tajemnicą jutra upiorem walki niepewnej , trosk nieskończonych , upokorzenia i głodu może . . .  U ludzi , którym za jedyną dyrektywę życia służy fantazja , których jedyną siłą jest namiętność , męztwo takie w walce z losem jest niepodobnem . . .  Tak się właśnie miało z Amadeuszem .  Fantazja i namiętność składały się na jego charakter .  To wystarcza na akt jeden zwycięzki , na tryumf jednej wygranej bitwy , ale codzienna powszednia walka z życiem , z troską , z czernią kłopotów , upokorzeń , niepowodzeń , nie rozstrzyga się jednym namiętnym wysiłkiem , jednym odważnym hazardem .  Walka to ustawiczna , drobna , nużąca .  Heroizmem tu abnegacja , żołnierską cnotą cierpliwość , rękojmią zwycięztwa najczęściej — nic . . .  W walce takiej Amadeusz uważał się za stronę nieskończenie słabszą . . .  Zresztą nie obliczał się on nawet z swemi siłami .  Fantazja źle liczy — namiętność nie liczy wcale . . .  Ostatnie chwile w życiu Amadeusza przed owem poselstwem nieznajomego wypełnione były całym szał em tej namiętności .  Koleje jego były pasmem gwałtownych wrażeń , jednym obłędem uniesień , jednym prawie snem gorączki .  Namiętność bardziej ślepą jest niż lekkomyślność ; wzrok pierwszej sięga na przestrzeń króciutką tylko , druga nie widzi wcale . . .  To też Amadeusz znalazł się nad przepaścią nagle , w szalonym pędzie stanął na krańcu , po za którym nie było już dlań ratunku . . .  Otchłani , nad którą zawisł , nie wskazywały mu ani rozwaga , ani instynkt niebezpieczeństwa , ani nawet żaden przelotny , jaśniejszy moment opamiętania .  Mogła mu ją tuż u stopy szalonej oświecić nagle chyba błyskawica piorunu , którego światło było by ostrzegło , którego grom jednak był by zabił zapaleńca . .  Na taki grom zbierało się w dusznej , ciężkiej atmosferze , w której znalazł się Amadeusz .  W piersi jego namiętność wzbierała już burzą , a ostatnim burzy tej piorunem mogła być tylko owa katastrofa , do której doprowadza namiętnych ludzi natchnienie rozpaczy . . .  — Krzysztof wyręczył mnie . . .  Ta salwa ostatnia mnie się należała ! . . . — to były pierwsze słowa , które Amadeusz szepnął sam do siebie idąc przez ulicę dalej w zamyśleniu .  I istotnie było to jedyne wyjście dla człowieka z naturą gwałtowną , dumną i do szaleństwa namiętną .  Teraz dopiero począł sobie po trosze zdawać sprawę z położenia , w jakiem się znajdował .  Gdy przelotnie objął wspomnieniem dzieje wczorajsze , gdy pomyślał o tem jutrze , na które był by nie czekał . . . dreszcz przeszedł go od stóp do głowy . . .  Przetarł czoło , jak człowiek , który odgonić chce marę senną , i zaczerpnął pełną piersią powietrze , krzepiące łagodnym chłodem wieczornym . . .  Ale chwilowe to ukojenie , którego doznawał nie bez rozkoszy , ustąpiło wkrótce innemu uczuciu .  Było to uczucie przykre i upokarzające zarazem .  Odezwało mu się ono wyrzutem , który mu rumieniec wyciskał na lica .  Ten , który go uratował , nie żył już .  Na spuściźnie , która mu się tak niespodziewanie dostała , czerwieniła się jeszcze krew samobójcy , człowieka , którego może kochał , który jego może kochał .  Mówimy " może " , bo między Amadeuszem a jego stryjem nie zachodziły nigdy bliższe i stalsze stosunki .  Widywali się rzadko bardzo , a wiązała ich nie tyle może miłość rodzinna , co sympatja dwóch charakterów o równych przymiotach .  Ale ta sympatja sama wystarczała już zupełnie , aby wzbudzić w sercu Amadeusza szczery żal za stryjem .  Przypominał sobie tę postać , przebiegał myślą te chwile , które z nim spędził razem — a reminiscencje te poczęły opromieniać mu osobę zmarłego i przepełniać pierś rozrzewnieniem .  Nie mógł sobie przebaczyć , że choć na przelotną chwilkę mógł się oddać pewnemu ukontentowaniu z doznanego ratunku .  Gorszył się i czuł się upokorzonym doświadczeniem , że egoistyczne uczucie potrafiło w nim wziąć górę .  Wyrzucał sobie podłość prawie .  — Zaprawdę ! — rzekł sam do siebie w myśli — za te nikczemną słabość należało by siebie tak ukarać : Podrzeć wexle i — pójść przeprosić Krzysztofa !  Czy szkoda było by pieniędzy ?  Czy szkoda było by życia ?  Ale czyż znał Amadeusz ich wartość , czyż cenił kiedykolwiek jedno lub drugie ? . . .  Złoto to materjał na cacka dla kapryśnej fantazji , życie to igraszka szału , namiętności , hazardów . . . .  A i biedny Krzysztof , ten najgłupszy rozumny człowiek , jak go zagadkowy Roch nazwał , nie miał o tem lepszych wyobrażeń . . .  W liście swoim wyraził się przecież , że jedyną wolą jego ostatnią jest , aby mu Amadeusz nie był wdzięcznym za schedę i nie żałował jego śmierci .  Przykro by mi było mieć spadkobiercę głupca , a głupiec ten , co ceni sobie życie i pieniądze . . .  Za pieniądze podziękuj papie Blancowi lub Benazet , a na życie moje proszę nie patrzyć z żadnego sentymentalnego stanowiska , bo nie zastrzelił em się z pretensją do czułostek , ale ot tak . . . z kaprysu , dla przyjemności , dla zadrwienia z fortuny , dla radykalnego wyleczenia podagry . . . dla wszystkiego i niczego . . . i nikomu nic do tego , a tobie najmniej !  Farewell !  Żyj wesoło i długo ou pends-toi , jak ci się podoba !  Swawolne słowa listu , tak pełne pustego humoru — nie całkiem jednak wydały się śmiesznemi Amadeuszowi .  Ten śmiech z poza grobu miał w sobie coś przenikającego do głębi .  Czy ten awanturnik Krzysztof persiflował siebie tylko , czy to było szyderstwem z losu i życia w Ogóle , czy może te słowa parodyować miały lekkomyślność jego charakteru , który tak był podobnym do charakteru Amadeusza ? . . .  Czy to farsa była czy satyra ?  Bądź co bądź Amadeusz począł się zamyślać głębiej nad tym szczególnym testamentem — którego text pusty sprawiał na nim poważniejsze wrażenie niż najwymowniejszy , najsurowszy morał .  Stanęła mu przeszłość cała przed oczyma . . .  Czy warto żyć tak dalej ?  Czy warto zmieniać życie ? . .  Zdawał się obliczać szansę obustronne . . .  Niedawno , wczoraj , przed godziną jeszcze , był nad samym krańcem przepaści , na skrzydłach ślepego przypadku przeleciał ją , hazard szczęścia przesadził go na brzeg bezpieczny — lecz w dalszej gonitwie szalonej nie otworzyż się przed nim przepaść druga , trzecia ? . . .  Może nawrócić ?  może spojrzeć w poważne oblicze nowego życia , oblicze surowe i spokojne , które nie drga wprawdzie nigdy namiętnym szał em uniesień , ale i nie zmienia się nigdy w straszliwą maskę Meduzy ! . . .  Takie i tym podobne myśli po raz pierwszy w życiu przepełniały umysł Amadeusza .  Myśli te nastroiły go na chwilę tak poważnie , ze nie poznawał prawie sam siebie . . .  Zatrzymał się pod latarnią , w której właśnie co zapłonął płomień gazowy , i wydobywszy list Krzysztofa chciał go raz jeszcze odczytać :  — Przykroby mi było mieć spadkobiercę głupca . . .  — a głupiec ten , co ceni sobie życie i pieniądze . . .  Te słowa wpadły mu najpierw w oczy .  Było to hasło , którego dotąd trzymał się Amadeusz , a przecież w jaskrawej tej formule odezwało się ono teraz jakąś niemiłą dysharmonją .  Nie czytał dalej listu , lecz zmiąwszy go schował do kieszeni i szedł dalej .  Zaledwie uszedł kilkanaście kroków , gdy go wstrzymała gromadka ludzi , stojąca na chodniku .  Amadeusz zatrzymał się także machinalnie i przyglądać się począł obojętnie scenie , która się odgrywała .  Po kamieniach chodnika czołgał się na klęczkach jakiś wyrobnik ubogi , a przekupka z pobliskiego stragana przyświecała mu latarką .  Wyrobnik ten ubrany był w nędzna płótniankę , przepasaną pękiem powrozów do dźwigania ciężarów , a twarz jego , oświetlona latarką przyświecającej mu przekupki , przedstawiała widok poruszający .  Blada była od przestrachu , z czoła sączył się pot , a oczy wydzierając się na wierzch , biegały po kamieniach . . .  — Biedak . . . — mruczano sobie w gromadce ciekawych — zgubił pieniądze . . .  Jedni patrzyli na szukającego z współczuciem , drudzy z obojętną , zimną ciekawością , byli nawet tacy , co popisywali się bezlitośnemi żartami .  Amadeusza zajął widok nieszczęśliwego i przedarł się przez gromadkę bliżej .  Nędzarz szukał coraz niecierpliwiej , czołgał się w rozmaitych kierunkach , a na twarzy jego i w oczach coraz rozpaczliwszy przebijał się wyraz .  — Zgubił eś co ? — zapytał Amadeusz .  Robotnik spojrzał tylko na pytającego okiem , które zda się nie szukało bo nie spodziewało się pomocy , i znowu zwrócił twarz ku ziemi .  — Ot nieszczęśliwy — odpowiedziała zań przekupka — wziął zapłatę za cały tydzień z fabryki i zgubił . . .  Przychodzi kupić u mnie chleba , a tu pieniędzy nie ma . . .  Bóg tam wie , gdzie mu wypadły . . .  A tu i żona i dzieci w domu czekają głodne . . .  Gały tydzień pracował i licho wzięło wszystko .  Tymczasem wyrobnik biedny stracił nadzieję odszukania swej zguby . .  Podniósł się z ziemi , obtarł dłonią czoło i westchnął ciężko .  Westchnienie to wydobyło się gdzieś z głębi piersi ściśniętej rozpaczliwą troską . . . i zdolne było wzruszyć najobojętniejszego widza tej sceny . . .  Westchnieniem tem żegnał się ten nędzarz z owocem sześciu dni długich , ciężkich , pełnych krwawej pracy i znoju , z nadzieją snu spokojnego i podzielenia się suchym kawałkiem chleba z rodziną , do której powrócić miał teraz z próżną dłonią . . .  Raz jeszcze potoczył wzrokiem ponurym po ziemi i zwrócił się milcząc , aby pójść dalej .  — Czekaj — zawołał Amadeusz — ile tam było ? . . .  — Jeden papierek panie — odrzekł suchym głosem wyrobnik — reńskowy , panie łaskawy . . . takem go schował dobrze i ot . . . przepadło . . .  Amadeusz sięgnął do kieszeni , wyciągnął banknot dziesięcioreńskowy , cały ostatek swej gotówki , i podawszy go wyrobnikowi , pospieszył dalej , jakby chciał uciec przed podziękowaniem uszczęśliwiongo nędzarza . . .  Dopiero skręciwszy szybko na boczną ulicę powstrzymał się nieco w biegu .  — To illustracja do słów Krzysztofa ! ! — zawołał do siebie pod wrażeniem tego zajścia .  Ileż takich illustracji , ileż takich komentarzy do testamentu swego stryja mógł by był znaleźć Amadeusz na przestrzeni jednej ulicy , pod gontami jednego poddasza , w obrębie czterech nagich ścian jednej izdebki !  Tym razem wystarczył mu jeden przykład , aby dać mu wątek do dalszych rozmyślań . . .  Szedł też dalej zwolna , pogrążony w zadumie o tak nowych dla niego tematach , gdy nagle uczuł na ramieniu swojem dłoń czyjąś i usłyszał głos znajomy :  — Amadyś ! . . .  Dobry wieczór !  Witający był to mężczyzna młody , z miny i stroju wyglądający na dandysa , z twarzą bez wyrazu ale uśmiechniętą i zadowoloną .  Amadeusz spojrzał na ń tak , jakby go nie poznał .  A przecie był to jeden z najbliższych jego znajomych i towarzyszy !  Ale owa krótka chwila rozmyślania , owa scena jedna z ubogim wyrobnikiem tak go była przeniosła w świat inny , że ta twarz wyjęta z wczorajszego życia , z towarzystwa , w którem przed chwilą jeszcze był jak u siebie , wydała mu się obcą prawie . . .  — Ri ! . . . — zawołał po chwili dopiero — jak się masz Ri . . . .  Młody człowiek nazywał się właściwie Henryk , ale cygańskie- imię jego było Ri , co miało być zapewne skróceniem francuzkiego Henri .  — Go tu robisz na tej ulicy ? . . .  Taki zamyślony , taki ponury ? . . .  — Uczę się arytmetyki . . . — odparł z lekkim uśmiechem Amadeusz .  — To trochę za późno — odparł Ri — tylko się nie gniewaj , mnie ci to wolno powiedzieć , bo widzisz , ja . . . ja także . . . już ! . . .  I machnął znacząco dłonią .  — Wcale nie późno — odparł Amadeusz — nauczył em się tego , o czem mi się dotąd nie śniło , a i tobie pewnie . . .  — Oho ! . . . — mruknął Ri — dawaj tu ! . . .  — Słuchaj Ri , ile lat żyjesz na świecie . . .  Trzydzieści , nie prawdaż ?  Rachować cię uczono w szkole i próbował eś przecie rachować czasami .  Powiedz mi tedy ignorancie , ile wart reński ? . . .  — Jak ? . . . — zapytał zdziwiony Ri — ile wart reński ? . . .  Sto grajcarów . . . reński ma sto grajcarów .  — Nieprawda — rzekł Amadeusz — reński jeden ma sto godzin ciężkiej pracy i krwawego znoju , ma walor stu godzin głodu i nędzy , ma w sobie kilka żołądków próżnych , łaknących najniezbędniejszej strawy , a za azio służą mu łzy i rozpacz . . .  — Brrr ! — zawołał młody człowiek — Amadyś !  Amadyś !  — Ja taki reński widział em — mówił Amadeusz — tu przed chwilą na ulicy . . .  Czy miał eś kiedy wyobrażenie o takim kursie ? . . .  Henryk spojrzał z najwyższem zdziwieniem na Amadeusza .  Gdy ujrzał wyraz twarzy jego , który wcale nie był żartobliwym , zdziwienie to zmieniło się w obawę .  — Amadyś . . . opamiętaj się — rzekł tonem uroczystym — trzeba mieć rezygnację , słowo honoru !  Z tym wyjątkiem , że mam bogatą a skąpą ciotunię , u której przy gospodarstwie pokutować będę — moje położenie , powiadam ci , zupełnie takie same , jak twoje , a przecież charakter mi został , tak charakter pełen rezygnacji . . .  Il fant , mój przyjacielu , il faut . . .  — A wiesz ty , Ri — przerwał mu nagle i niechętnie Amadeusz — żeś ty głupszy jeszcze , niż o tem kiedykolwiek myślał em . . .  Biedny Ri osłupiał , a po chwili zawołał : — Adieu !  Amadyś ! — i skręciwszy sie chciał pobiedz dalej .  — Ale poczekaj , poczekaj Ri ! — zawołał Amadeusz — mam cię się zapytać o wiele rzeczy . . .  — Dobrze — odparł poczciwy Ri — ale powiedz , czemu ja mam być głupszym niż dawniej ? . . .  Ri wyrzekł te słowa z takim naciskiem żalu i dobrodusznego wyrzutu , że Amadeusz niemógł się wstrzymać od uśmiechu .  — Dla tego , że mi dajesz nauki , których ja niepotrzebuję — odparł — bo myślisz , że desperuję za tem , co stracił em a ja tymczasem drwię z was i jutro pieniędzy ci pożyczę . . .  — Ty — y ! — rzeki przeciągając zdziwiony Henryk .  — Ja — odparł sucho Amadeusz — Ale powiedz mi mój drogi , co tam o mnie mówią ? . . .  Trzy dni nie był em w naszym świecie i zdaje mi się , że to trzy wieki ; może dla tego że nigdy do ń powrócić się nie spodziewał em . . .  — Co mówią ? — odpowiedział Ri — jedni cię żałują , drudzy się cieszą , a wszyscy zgadzają się na to , żes warjat . .  Uważają cię zresztą za człowieka pogrzebionego . . . wypisano ci epitafium . . .  Umarł em i chodzę już po śmierci w plotkach tylko . . . — dodał Amadeusz .  Tak , tak , kompletnie umarł eś , wczoraj u Gwidonów śpiewano nad tobą , jak nad nieboszczykiem , chórem De profundis . . .  — A jak nieboszczyk zmartwychwstanie ? . . . — odezwał się Amadeusz .  — Ale mów dalej Ri , mów wszystko . . . — nalegał po chwilce .  — Nie chciał by m robić komerażów . . .  — Pani Sylwia , czy wie już także ? . . .  — A ! . . . pospieszył jej opowiedzieć wszystko książe Neron , a jak się wyraziła pani Eugenja , to pani Sylwia wysłuchawszy miała oczy tak pełne żalu , że porównać je było można do lamp żałobnych , zapalonych na grobie drogiego nieboszczyka . . .  — Żart niesmaczny . . .  — rzekł Amadeusz , jakby go przykro bardzo dotknęły te słowa .  — Ale . . . ba ! nie żarty . . .  Pani Sylwia stanęła nawet w twojej obronie , słyszysz szczęśliwy śmiertelniku ! — trzepał Henryk , który rozpaplał się na dobre  — Wystaw sobie , Albin , ten Albin , gdy go zapytano , co się z tobą dzieje , powiedział , że kieszeń jego w żałobie jest po tobie . . .  — Co to miało znaczyć ?  — Tak go też zapytano . . .  W odpowiedź mówił , że niestety musiał kupić od ciebie rupiecie nazwane meblami , i całe urządzenie twego pomieszkania , za które musiał zapłacić trzy razy tyle , ile były warte , ale cóż miał robić , kiedyś potrzebował wsparcia . . . .  Kiedy więc mówił , że kieszeń jego w żałobie , podsłuchano , jak pani Sylwia rzekła do swej sąsiadki : " Naturalnie , jak po swym dobroczyńcy . . . "  Amadeusz był oburzony .  Henryk tymczasem , puściwszy raz wodze plotkarskiej żyłce , począł go obsypywać rozmaitemi wiadomostkami .  Dobre oko , lepszy słuch , i jeszcze lepszy język , to były główne i jedyne zalety jego .  Sprawozdanie , które dał Amadeuszowi , mogło istotnie przejmywać gniewem i goryczą .  Z sprawozdania tego dowiedział się Amadeusz o wszystkich potwarzach , żartach , złośliwościach , któremi na koszt jego osoby się bawiono , o wszystkich zdradach przyjacielskich , o nikczemnościach i nikczemnostkach towarzyskich , których jako zrujnowany bankrut był ofiarą . . .  Wszystko to , o czem się dowiedział , było by dla niego przed otrzymaniem niespodziewanej spuścizny po stryju prawdziwem lekarstwem , było by ulżyło mu w fatalnej sytuacji i przepoiło wstrętem do świata , w którym przebywał — teraz jednakowo , kiedy powrót do dawnych stosunków stał się dlań możliwym , plotki Henryka były prawdziwą trucizną .  Amadeusz zapomniał o wszystkiem , co przebył , z głowy wywietrzały mu w jednej chwili poważniejsze myśli — zawrzał gniewem i chęcią odwetu .  — Pięknie , bardzo pięknie ! — odezwał się z pozornym spokojem — Jestem ci mocno obowiązanym , Ri . . .  Chodź do mnie . . . .  — Dobrze , ale gdzież ty mieszkasz ?  — Tam gdzie wpierwej .  — A Albin !  Wszak Albin zajął twoje mieszkanie ?  — Wyrzucę go — odparł krótko Amadeusz i biorąc towarzysza pod ramię , poprowadził go z sobą .  Wyprzedzimy na chwilę Amadeusza i jego towarzysza i udamy się wcześniej tam , dokąd obaj zmierzali .  Na jednej z najgłówniejszych ulic stolicy , w domie okazałym , na pierwszem piętrze , bawiło się gwarnie i hucznie grono przeważnie młodych ludzi .  Pokój , w którym zastajemy to wesołe towarzystwo , był to salonik kawalerski , urządzony z bogatym , wykwintnym smakiem .  W całem urządzeniu tem łączyła sie moda z oryginalnością , elegancja z fantazją , przepych z gustem i swobodą . . .  Na szezlągach , fotelach i sofach siedziało i leżało około dziesięciu osób .  Na jednym z stołów leżały zimne zastawy , przekąski i cukry , i buchały parą samowary — obok w koszach w lód opatrzonych mroziły się butelki szampanu .  Zgromadzeni gwarzyli głośno i wesoło , wychylając podawane przez służbę kieliszki lub paląc sygara .  Na samym środku saloniku , rozparty wygodnie w fotelu głębokim , siedział młody jeszcze człowiek , ale z twarzą wybladłą i zużytą , o rysach regularnych i nie brzydkich , ale mimo to wcale nie sympatycznych , z oczyma jasnemi , wypukłemi , tlejącemi przymglonym połyskiem .  Był to gospodarz domu , a goście nazywali go Albinem .  Pan Albin wzburzył sobie fryzurę , demaskując widoczną bardzo , a pełną najpiękniejszych na- dzieję łysinę — oparł głowę o tylny poręcz fotelu i z włożonemi w kieszenie rękami rozciągnął się w całej swej długości , patrząc się zadowolonym wzrokiem na swych gości .  Zdawał się być wielce uradowanym z dobrego humoru towarzystwa i obejmywał wszystkich życzliwem spojrzeniem i swobodnym uśmiechem , ale i w spojrzeniu tym i w uśmiechu uważniejszy spostrzegacz był by dopatrzył się pewnej ironji i zdradliwego wyrazu obłudy . .  — Zygmusiu — ozwał się Albin do młodziutkiego jeszcze chłopaka , który z trochę rozpaczliwą a mocno rozognioną twarzą siedział na sofie naprzeciw niego — kieliszek próżny a mina kwaśna . . .  Mówiąc to skinął na lokaja i w tej chwili zapieniło się szlachetnym perłowym szumem wino w kieliszku .  Młody chłopak porwał go i wychylając jednym haustem , zawołał :  — Niech cię djabli porwą Albinie !  Jesteś dobry chłopiec i przyjemny gospodarz , choć przed chwilą zadał eś mi straszliwą klęskę na tem zielonem pobojowisku !  Mówiąc to wskazał Zygmuś oczyma na stół duży , stojący przy ścianie przeciwległej , na którym leżały jeszcze w nieładzie rzucone karty .  — To rzecz do odwetowania , choćby zaraz . . . — odparł Albin uśmiechając się dziwnie . . .  — Nie radzę zaraz — ozwał się głos trzeci .  — Albin zmasakrował dziś wszystkich , szczęście z nim dzisiaj w aljansie upartym .  — Niech go djabli porwą — powtórzył niepewnym głosem młodziutki Zygmuś — ale kocham go . .  Dał mi lekcję tęgą . . . ale co tam . . . panowie , niech żyje Albin , niech żyje gospodarz . . .  Ostatnie słowa wybełkotał już niezrozumiale .  Ostatni kielich wina dopełnił widocznie miarki i Zygmuś padł bezwładnie na sofę .  — Biedny dzieciuch — szepnął jeden z młodzieży — co jutro mama powie !  Otóż mamy już jednego trupa !  — A propos trupa , moi panowie — odezwał się jakiś nie pierwszej już młodości ale wygładzony i wyświeżony mężczyzna — to powiem wam otwarcie , moi panowie , że te przenosiny Albina , ten cały wieczorek dzisiejszy , przypomina mi stypę pogrzebową . . .  — A gdzież nieboszczyk ? . . . — zapytano .  — A Amadeusz ?  Zapomnieli ście już o nim ?  — Amadeusz ! — powtórzyli chórem obecni — wszakże on w tem samem pomieszkaniu przed kilku dniami był gospodarzem !  — Kto tu mówi o Amadeuszu ? — zapytał opasły jakiś mężczyzna z rzadkiemi bakenbardami i maleńkiemi zmrużonemi oczkami — kto tu wspomniał to imię ?  Sic transit gloria mundi — dodał z rozrzewnieniem komicznem — nie ma tygodnia , jak tu w tym samym pokoju , owego wieczora , kiedy to wpadł w taką furję , nazwał mnie poczciwym bałwanem . . .  Opasły mężczyzna wyrzekł to tonem tak rzewnym , lirycznym , że zgromadzeni parsknęli śmiechem .  — Go za czułe wspomnienie ! — zawołano .  — Ale to przecież był dobry chłopak !  — Wyborny , jedyny !  Nie prawdaż Albinie ?  — De mortuis nil nisi bene !  — Co to znaczy i po jakiemu to ?  — Po łacinie , i znaczy , nie wywołuj wilka z lasu ! — rzeki z uśmiechem jeden z zgromadzonych , z chudą , długą twarzą , i z złośliwym uśmiechem spojrzał na Albina .  — Choćby ś go wołał nie wyjdzie . . .  Już po nim . . .  — Radykalnie ?  — Z czubem !  — Czyż istotnie nic a nic mu nie pozostało ?  — Owszem , pozostała mu piękna alternatywa . . .  — Piękna Alternatywa . . . co to za jedna ? — zapytał naiwnie opasły młodzieniec .  Zgromadzeni wybuchnęli śmiechem .  — Jest to sobie istota , która trzyma w jednej ręce pistolet nabity , a w drugiej — przymus do pracy . . .  — Brrr !  — Co Amadeuszek wybierze ?  — Okropna baba ! . . . ta alternatywa ! — mruknął opasły młodzieniec .  — Oho ! — zawoła !  nagle jeden z gości , młody oficer — który przyglądał się figurkom ustawionym na pięknie rzeźbionym kominie — Oho !  czy i to należy do urządzenia , które nabył eś od Albina ?  Wszyscy spojrzeli w stroną mówiącego .  Oficer trzymał w podniesionej dłoni list jakiś .  — List do kogo ?  od kogo ? — zawołano zewsząd .  — Adres opiewa : Monsieur Amadée Ordawski .  Od kogo nie wiem . . .  Ale z pewnością to pismo kobiece !  — Zkąd się wziął ten list ? — zapytał Albin jednego z lokajów .  — Przyniesiono go przed kilku godzinami .  Odebrał em go , myśląc że to do pana . . . .  — Daj go tu — rzekł Albin do oficera .  — Nie dam . . to moja zdobycz !  — Ależ to moja własność . . .  — Jakim tytuł em ? . . .  Nie kupił eś go przecież razem z meblami ! . . .  Bilet dostał się tu , jak ten gap powiedział , przed kilku godzinami przez pomyłkę , i nie należał do inwentarza objętego ugodą . . .  — Oddam go Amadeuszowi ! — certował się Albin .  — I ja to potrafię , jeżeli go spotkam . . . ale toż sam mówił eś , że pożegnał eś się z Amadysiem do wiecznego niewidzenia . . . .  Albin począł się naprawdę spierać z swym gościem .  — Stójcie ! — zawołał nagle jeden z młodych ludzi — mam pomysł monumentalny , gigantyczny , piramidalny !  Słuchajcie !  Amadeusz umarł , jak powiadacie .  Ten list , który moie zawiera słodką tajemnicę , który pochodzi może z rączek cudownych , który może kluczem być do romantycznej intrygi ! . . . ten list . . . o panowie !  jest nie objętą żadnym testamentem schedą . . .  Amadeusz nie miał krewnych , spuścizna ta do nas należy !  — Więc otworzyć go i odczytać !  — Nie , tak się stać niemoże . . .  Zostawmy mu urok tajemnicy .  Nie profanujmy drogiej tej resztki .  Rzućmy go do puli i pociągnijmy karty , tak aby nienaruszony dostał się do rąk szczęśliwca , który go wygra !  — Brawo !  Bravissimo ! ! — zawołano przerażającym chórem — twój pomysł wzniosły jak obelisk , szczytny , jak Himalaja !  — Wiwat Himalaja !  Wiwat Alternatywa ! — wołał opasły młodzieniec , który podczas tego wychylił całą butelkę wina i stracił do reszty przytomność  — Przedstawcie mnie tym paniom , nie znam ich jeszcze ! . . .  Tym razem nie zważano już na ten wykrzyknik — bo wszyscy zajęci pomysłem oryginalnym rzucili się do zielonego stolika .  Albin oponował jeszcze , ale opór był bezskutecznym . . .  Rzucono karty i odkryto .  Albin i młody oficer najlepszą ale równą mieli kartę .  Przy rozgrywaniu się Albin pociągnął wyżej .  List dostał się mu jako wygrana .  — Co za bezczelne szczęście ! — zawołano .  Albin schował list do portfelu i skinął na służbę , która pospieszyła z pełnemi kieliszkami .  — Panowie !  Zdrowie korespondentki !  — Ja wnoszę zdrowie adresanta !  Wychylam ostatni toast w pamięć nieboszczyka Amadeusza !  Wszyscy podnieśli do ust kieliszki , kiedy nagle w tej samej chwili ozwał się od drzwi głos donośny :  — Dziękuję !  Wszyscy spojrzeli ku drzwiom .  Stał tam Amadeusz z twarzą uśmiechniętą szyderczo .  — Amadyś !  Naprawdę Amadyś ! — zawołało kilka głosów — Amadyś redivivus !  Witaj nam !  Wiwat Amadyś !  Amadeusz odpowiedział na to huczne powitanie lekkiem skinieniem głowy i patrzyć się zdawał z zadowoleniem na zdziwienie całego grona .  Goście poczęli się cisnąć do niego , obsypując go wybuchami swej pijanej fantazji , całując go , szarpiąc na wszystkie strony i ściskając .  Jeden tylko gospodarz , pan Albin , pozostał na dawnem swem miejscu a nawet zamiast podać dłoń Amadeuszowi , sięgnął nią niejako instynktownie do piersiowej kieszeni , w której ukrył był przed chwilą bilecik wygrany .  Na twarzy Albina znać było zdziwienie i zakłopotanie .  Amadeusz opędzał się jak mógł podochoconym gościom i zwrócił wzrok swój na Albina .  Spojrzenie to zmieszało jeszcze bardziej Albina .  Spuścił na chwilę oczy a potem postąpił bliżej ku Amadeuszowi .  Tymczasem towarzystwo całe otoczyło do koła niespodziewanego gościa , nie dając mu prawie ruszyć sięz miejsca .  — Amadyś !  zuch Amadyś ! wypływa ! — wołał jeden .  — Witajże Piotrowinie salonowy ! — wołał drugi .  — Zdejmujcie żałobę z zielonych stolików !  Wiwat Amadyś !  — Mówiono o tobie straszne rzeczy — krzyczał trzeci , usiłując przygłuszyć resztę .  — Zapewniano nas , żeś stracony dla świata , że uciekasz z stolicy , że odpływasz do Ameryki , że w łeb sobie palnął eś ! . . .  — Et caetera , et caetera . . . — odpowiedział Amadeusz , usiłując się wyrwać z tego żywego koła , którem go opasano — wiem . . . wiem wszystko , co o mnie mówiono . . .  Poczciwi jesteście chłopcy , ale raczcie mnie puścić nareszcie . . .  — A przynajmniej puśćcie mnie do gościa , jako gospodarza — ozwał się Albin .  — Jak się masz Amadeuszu ?  Nie spodziewał em się widzieć cię jeszcze , czy zapomniał eś czego , czy masz mi dać jeszcze jakie polecenie !  — Czy przychodzisz z kodycylem do swego testamentu ? . . .  My tu właśnie rozgrywali śmy się o twoje resztki ! — zawołano .  — Na miłość Boga , uciszcież się przecie ! — zawołał Albin , któremu znać nie miłą była aluzya do gry o list znaleziony .  — Na bok moi panowie , przyjaźń się już wygadała , a teraz przemawia wino !  Dajcież nam pomówić z sobą !  — Wasz Amfitryon ma rację — odezwał się Amadeusz , spoglądając pogardliwie na Albina — jesteście wszyscy pijani moi chłopcy , wszyscy z wyjątkiem jednego . . .  — Oho ! któż to ! ! — zawołało odrazu kilka głosów .  — Albin — odpowiedział z naciskiem Amadeusz .  — On jeden trzeźwy , on . . .  To wzór trzeźwego człowieka , on się nigdy nie upija , nigdy i niczem !  I mądrze robi , bardzo mądrze , on wie jak to dobrze być trzeźwym z pijanymi !  Albin skrzywił twarz do uśmiechu , spojrzał przelotnie na Amadeusza i odpowiedział :  — Mówisz zagadkowo , a było by to zanadto dla mnie silić się na rozwiązanie dwóch zagadek od razu . . .  — Więc słowa moje to już druga zagadka ? — rzekł z lekkiem szyderstwem Amadeusz — a cóż jest pierwszą ?  — Twoje zjawienie się , a właściwie cel jego . . .  — Nie będę cię narażał na trudy — odparł Amadeusz — rozwiążę ci obie . . .  — Więc służę ci — rzekł Albin — przejdźmy do drugiego pokoju , zostawmy ich tu , wszakże nie potrzeba nam świadków .  — Ale tem mniej tajemnicy . . . — odparł Amadeusz — zostaniemy tutaj .  Rzekłszy to Amadeusz usiadł sobie na krześle , rzucił kapelusz i zawołał na jednego z lokajów :  — Tomasz , wina !  Lokaj pospieszył z wypełnieniem rozkazu .  Amadeusz skosztował i skrzywił się .  — Ośle ty stary ! — zawołał — zkąd brał eś ten szampan niegodziwy !  Czy nie wiesz , gdzie i jaki zawsze kupuję ?  Fagas spojrzał zdziwiony na Amadeusza i wybąknął :  — Jaśnie pan . . . ka . . . kazał . . .  — Kto , ja ?  — Nie . . . jaśnie pan — jąkał się Tomasz wskazując okiem na Albina .  — Jak to źle , kiedy gospodarza niema w domu — rzekł Amadeusz — źle mnie zastąpił eś Albinie , skompromitował eś moje wieczorki . . .  Traktujesz gości , jak u siebie !  Przepraszam was panowie !  Albin z zdziwieniem i niepokojem spojrzał na Amadeusza .  Trzeźwiejsi gości patrzyli zdumieni na Albina i Amadeusza , nie pojmując co znaczyć ma cała ta scena .  — Jaką on ma dobrą pamięć ! — rzekł Albin rozjątrzonym głosem — Jak wybornie przypomina sobie swą rolę . . . wczorajszą . . .  I dzisiejszą potrafię odegrać doskonale ! — odparł z naciskiem silnym Amadeusz — Ale wracam do zagadki , którą ci rozwiązać przyrzekł em .  Ciekaw jesteś co tu robię ? nieprawdaż . . .  — Zdawało by się , że ciekawość to do wytłumaczenia .  — Najzupełniej .  Ot widzisz , przypomniał em sobie , że dziś wieczorek u mnie , że będzie gierka i wesołe towarzystwo .  Natura ciągnie wilka do lasu !  Przyszedł em zrobić partyjkę z tobą . . .  Albin wzruszył ramionami i niecierpliwie spojrzał na Amadeusza .  Amadeusz przysunął się z fotelem do stołu , na którym leżały karty , i wziąwszy je mięszał niedbale , spoglądając na Albina .  Albin machinalnie zbliżył się do stołu .  — Go to znaczy Amadeuszu ? — szepnął po cicho — nie rozumię cię . . .  Mów czego żądasz właściwie ? . . .  Tymczasem wszyscy ci goście , którzy jeszcze nie spoczęli snem błogim po libacjach , otoczyli stół dokoła .  — Mów głośno — rzekł spokojnie Amadeusz — To nieprzyzwoicie szeptać przy gościach . . .  Zaczynajmy !  — Niecierpliwisz mnie — odezwał się Albin , nie mogąc stłumić już gniewu  — Dość tego żartu !  Nie gram .  — Czy dla tego grać nie chcesz może , żem trzeźwy ? . . .  — Czy dla tego grać chcesz , aby sprobować , czy się nie uda szczęśliwym hazardem na mój koszt się podreparować ?  To trudno mój drogi !  — Tyś to umiał przecie — Nie równa broń !  Go ty przegrać możesz ! . . .  Graj na małą loterję , Amadeuszu , może ci sio uda ambo !  Amndeusza twarz zapłonęła rumieńcem gniewu .  Rzucił na Albina spojrzenie groźne i porwał się z fotelu .  W tej samej chwili jednak pokonał swe wzburzenie .  Usiadł z pozornym spokojem napowrót , uśmiechnął się i sięgnął do portfelu , z którego wyciągnął kilka błękitnych świstków .  — A ! pojmuję . . .  Masz rację - rzekł z szyderczym naciskiem .  Ty znasz się na wekslach , nieprawdaż . . .  Patrz , tu masz do wyboru .  Oto Rotszyld , tu Marquardt , tu Sina , tu dwie firmy berlińskie . . . a tu jeden malutki , na tutejszego bankiera , głupich kilkanaście tysięcy franków , akuratnie tyle , ile obowiązałes się zapłacić za mnie , biorąc w zamian wszystko , co mi pozostało !  Albin z najwyższem zdumieniem spojrzał na Amadeusza .  Na twarzy jego odbijał się przestrach formalny !  Amadeusz zdawał się rozkoszować wrażeniem , które sprawił na biednym Albinie .  — Brawo ! brawo ! — krzyknęli z całego gardła i chórem obecni — Amadyś nie upiór , przedkłada wymowne dowody życia !  — Rzucaj karty ! — rzekł Amadeusz nie zważając na hałas .  Albin się zawahał .  — Prędzej . . . — powtórzył Amadeusz .  Albin nie miał odwagi opierać się .  Karty padły .  — Moja — rzeki z najspokojniejszą miną Amadeusz .  Albin zbladł i zmięszał się ogromnie .  — Qnitte ou double ! — rzekł dalej Amadeusz — Trzymam Karty !  W pokoju zaległa cisza .  Albin drzą ją ręką rzucił znowu karty .  Amadeusz wygrał znowu . .  Twarz Albina przybrała kolor kredy . .  Na czoło wystąpiły mu rzęsiste kropli potu .  — Daję rewanż .  Gramy dalej ?  Albin przetarł czoło i nagłym ruchem odsunął się wraz z fotelem od stoiu .  Amadeusz patrzył na ń z nielitościwym uśmiechem .  — Uspokój się — zawołał po chwili — to żart był , panie Albinie !  Nie chcę go posuwać dalej , bo zachorujesz z przestrachu !  Albin usiłował coś odpowiedzieć , ale słów jego zrozumieć nie było można .  — Tak , to żart był tylko , biedny panie Albinie — powtórzył z wyrazem politowania Amadeusz — Uważaj to wszystko za nie byłe .  Powiem ci tylko , ie kwituję cię z zobowiązań , które na siebie przyjął eś .  Obejmując resztki po mnie miał eś natomiast spłacić niektórych wierzycieli moich . . .  Nie potrzebujesz ich spłacać , ja to sam teraz zrobię . . .  Wszakże jeszcze tego nie załatwił eś ?  — Nie . . . — szepnął Albin .  — Otóż widzisz , jak to dobrze , ze tak mam dobrą pamięć i że nie zapomniał em mojej roli wczorajszej !  Jestem więc znowu gospodarzem u siebie , nie prawdaż ?  Albin milczał w swem pomieszaniu .  — Tomasz ! — zawołał Amadeusz .  Lokaj zawołany stawił się w tej chwili .  — Podaj laskę i kapelusz temu panu !  I kłaniając się z szyderczym uśmiechem Albinowi dodał :  — Dobranoc !  — Ale poczekaj no jeszcze ! — dodał po chwili tym samym tonem - gdyby ś mi za to " Dobra noc " chciał jutro powiedzie " Dzień dobry " — rozumiesz : — gdyby ś mi chciał jutro powiedzie : " Dzień dobry ! " to udaj się do Henryka . . .  — Ri ! . . . — rzekł zwracając się do Henryka , którego znają już nasi czytelnicy — ty mi zrobisz tę przyjacielską usługę ?  Ri oświadczył gotowość swoją uściśnięciem podanej sobie dłoni .  Odprowadzony do drzwi spojrzeniami gości , którzy osłupieli pod wrażeniem całej tej sceny , Albin znikł z pokoju .  — A teraz moi panowie — zawołał Amadeusz wesoło — witajcie mi !  Wchodzę napowrót w prawo gospodarza !  Wina !  — Wiwat Amadyś ! — zawołało całe grono .  — Dziękuję moi poczciwi chłopcy — odpowiedział Amadeusz , kiedy spełniono już toast .  — Nazwali ście mnie przed chwilą jeszcze nieboszczykiem , i był em nim istotnie dla was , dla świata , w którym dotąd żyłem , dla siebie nawet !  — Ale zmartwychwstał eś szczęśliwie !  — Tak jest .  zmartwychwstał em i staję znowu w szeregi gwardji !  Ale przyniosł em z sobą trochę doświadczenia ; dwa dni wystarczyło , aby się przekonać , ile nikczemnych było między tymi , co mnie otaczali !  Nie będę korzystał z doświadczenia ; jednego winowajcę ukarał em , reszcie ogłaszam amnestję !  — Jakże tam wygląda na tamtym świecie , opowiedz co tam widział eś ? — zapytał jeden z gości żartobliwie .  — Wystawcie sobie , uczył się tam arytmetyki ! — zawołał śmiejąc się Henryk .  — Osobliwie ciekawy odkrył kurs pieniędzy i mówi , że jeden gulden ma w sobie . . .  — Dziesięć stawek na małą loterję — dla biedaka !  Nie , nie nauczył em się rachować . . .  Sztuka ta nie wynaleziona dla mnie , moi panowie .  Widzicie przed sobą spadkobiercę hazardu !  Nie sprzeniewierzę się intencjom mego legatarjusza !  HRABIA AHASWER .  Jeżeli poprzedniemu rozdziałowi uszedł nadpis Redivivus ! — to nic nie było by stosowniejszego , jak poniższy opatrzyć dewizą Moriturus !  Człowiek bowiem , którego przedstawić mamy zamiar w tym rozdziale naszym czytelnikom , odznaczał się przedewszystkiem tą właściwością , że od lat dwudziestu blizko — umierał . . .  Widzimy już z góry , jak czytelnik ramionami wzrusza a krytyk brwi marszczy groźnie na samą zapowiedź tak szczególnego rodzaju figury . . .  Człowiek , który od lat dwudziestu — umierał ! . . .  Co za dziwaczna anomalja , co za jaskrawe nieprawdopodobieństwo ! . . .  A przecież mimo to nie odstępujemy od naszego zamiaru .  Światek ów osobny , który wyroił sobie powieściopisarz w swej imaginacji , ma dlań tyle autentyczności , ze gotów zakląć się na prawdziwość każdej jego figury . . .  Owóż i my zaręczamy czytelnikom łaskawym , że tak było w istocie . . .  Mniej więcej każdy człowiek ma swoją specjalność , swój wyłączny rys charakterystyczny .  Często o specjalności tej on sam tylko wie a nie spostrzegają jej ludzie znajomi , częściej nie przeczuwa jej sam , a dobrze wiedzą o niej widzowie , a kto wie , czy najczęściej nic wie o niej ani on ani jego choćby najbliższe otoczenie . . .  Wszystkie te trzy przypadki nie zmieniają reguły — specjalność istnieje .  Taką specjalność miał także p . hrabia Daniel Zmierski — a specjalność ta polegała na tem , że , jak to już po raz trzeci powtarzamy , od lat dwudziestu prawie — umierał , i to ciągle umierał . .  Był to po prostu fach jego , w którym doprowadził do prawdziwej sztuki , do nieprześcignionej doskonałości .  O tej specjalności swojej wiedział dobrze sam hr . Daniel , wiedzieli o niej wszyscy bliżsi i dalsi znajomi .  Od lat dwudziestu on sam o sobie a inni o nim wyrażali się zwykłym frazesem : że " nie pociągnie długo . . . " Tymczasem hr . Daniel " ciągnął " i " ciągnął " — " ciągnął " przez lat dwadzieścia , " przeciągnął " wielu z swych rówieśników , a ustawicznie dzielił przekonanie krewnych , przyjaciół , znajomych i lekarzy , że " długo nie pociągnie . "  Reputacji tej odpowiadała w zupełności postać biednego hrabiego .  Miał lat zaledwie czterdzieści , ale znad było po nim doskonale , że to delinkwent nieszczęśliwy , który skazany bez apellacji na smierć , dwadzieścia lat czeka na wykonanie nieodwołalnego wyroku .  Był to nizki , niezmiernie wątłej budowy człowieczek , wiecznie otulony w szale i futra , wiecznie cierpiący , wiecznie zawieszony w oczekiwaniu , czy go lada wietrzyk , przedzierający się przez źle zamknięte okno , nie zwionie z spisu żyjących ! . . .  Kiedy tak z otulonemi w futro nogami , tonąc małym swym korpusikiem w olbrzymim poduszkowym fotelu , z wychudłemi dłońmi , złożonemi na kolanach , siedział przy ogniu palącym się na kominie — cóż to za postać była mizerna ! . . .  Twarz jego , bardzo regularna i w niepospolity sposób zarysowana , była płowoblada , i uderzała w zasmucający sposób wyrazem ogromnego znużenia i śladem cierpień — oczy pokryte zawsze do połowy powiekami , które zda się utraciły wszelką sprężystość , migotały zaledwie słabem , dogorywającem światłem , usta pobladłe , zaciśnięte bywały zazwyczaj hippokratycznie . . .  Już tedy sam widok wystarczał , aby orzec , ie ten chory człowiek znajduje się in articulo mortis .  Cóż dopiero , kiedy sam opisywać począł stan swój opłakany , kiedy jednym tchem wyliczał tuzinami całemi najrozmaitsze choroby , z których każda z osobna wystarczała na zabicie dziesięciu takich biedaków , a które przecież sprzymierzone razem , nie mogły odnieść tryumfu nad jednym !  Zazwyczaj bywało , ze kiedy kto w towarzystwie  zaczął mówić od słów :  — Hrabia Daniel . . — to natychmiast przerywano  mu pytaniem :  — Umarł już ? . . .  — Dotąd nie . . . — odpowiadał zapytany — ale dogorywa . . .  Najdalej w marcu . . .  — Biedny !  Tak piękny ma majątek ! — kończyły  czułe dusze z westchnieniem .  — W marcu ! . . . — dodawano — no proszę , i tyleby mu obiecywać nie można . . .  I tak czekano na śmierć p . Daniela od marca do marca — a marców takich nazbierało się kilkadziesiąt .  Pan Daniel jak żył , tak żył , czyli raczej jak umierał , tyk umierał — co podobno wychodzić ma na jedno .  Człowiek ten był narzędziem torturowem dla swych krewnych — a do prawdziwej desperacji doprowadzał fakultet medyczny .  Nie mówiąc już o krewnych , których spory szereg ząb śmierci przerzedził ogromnie , a z których najsłabszy kwalifikował się na przeżycie kilku takich dogorywających biedaków , jak hr . Daniel — nie mówiąc już o tych biednych , biednych krewnych , obliczono , że większa połowa tych lekarzy , którzy skazali otwarcie na smierć pacyenta , zeszła już dawno do grobu .  Kiedy hr . Daniel był dzieckiem , ubolewano , że przyszedł na świat , na którym chwilkę moie tylko zabawić , kiedy wyrósł w chłopaka , żałowano , że nieumarł niemowlęciem , kiedy zaś na przekór wróżbom i ubolewaniom doszedł lat młodzieńczych , rozpływano się już z góry w elegjach pośmiertnych nad jego jasnowłosą główką , która lada dzień ma paść pod kosą śmierci . . . .  Nawet rodzice przygotowali się na cios , któóry ich niechybnie miał spotkać .  Rodzice Zmierskiego posiadali znaczny bardzo majątek , ale oprócz Daniela mieli trzech młodszych synów , zdrowych i silnych .  Przy kombinacjach majątkowych , przy rozliczaniu schedy na głowy , nie wchodził nigdy w rachubę Daniel .  Tymczasem zmarli rodzice , zmarli trzej bracia , a Daniel został sam , i on , wydziedziczony , na śmierć skazany , został panem całej fortuny !  Tak minęło lat kilkanaście — i hr . Daniel doczekał się trzydziestego roku .  Krewni , którzy liczyli na majątek jego , jak na swój własny , tracili cierpliwość — lekarze tracili głowę .  Dodać bowiem trzeba do tego , że Dan iei sam najrozpaczliwiej przedstawiał stan swojego zdrowia , i najbardziej zatrważające dyktował lekarzom symptomata swej choroby .  Krewni , przed którymi osobliwie lubił żalić się na smutne swe przeznaczenie , słuchali go z bolesnym udziałem , lekarze , których zawsze mnóstwem pytań obsypywał , kiwali złowrogo mądremi głowami — ale ani z pierwszych ani z drugich nikt nie dostrzegł , ie z pod obwisłych , prawie martwych powiek oczy Daniela błysnęły nieraz przy takiej sposobności promieniem jakiegoś złośliwego ukontentowania , że blade jego usta krzywiły się nieznacznie uśmiechem , w którym wyczytać można było ironię i szyderstwo . . .  Szyderstwo to przebijało się najwyraźniej wtedy , gdy hr . Daniel przywołał lekarza takiego , który otwarcie jemu samemu , albo jego krewnym i przyjaciołom zapowiedział był blizki a nieochybny koniec .  Regularnie po kilku latach przywoływał takiego Eskulapa i witając go osłabionym głosem , mówił :  — Miał eś rację konsyliarzu kochany , miał eś rację , kiedyś mi przed trzema laty przepowiedział , że za dziesięć dni najdalej umrę !  I usta chorego drgały przy tych słowach zazwyczaj uśmiechem słabym , ledwie widzialnym , ale tak subtelnie szyderczym , ze biedny lekarz radby się był schować pod ziemię .  — Moi drodzy ! — mawiał do krewnych , ile razy którego z nich ujrzał u siebie — moi drodzy !  Żal mi formalnie , ie znowu muszę tego roku pojechać do kąpiel , ie w ogóle tyle pieniędzy wyrzucam na leki i lekarzy , którzy nic mi pomódz nie mogą .  Wy , których Bóg zdrowiem obdarzył , użyli by ście lepiej mego majątku a ja go uszczuplam niepotrzebnie . . .  Ale on wasz będzie jutro , po jutrze najdalej . . .  — Wszakże wiecie — ciągnął dalej rzucając złośliwe spojrzenia z pod na pół przymkniętych powiek — doktor Rabę to sławny był lekarz , a on przecież obliczył z matematyczną dokładnością , ze najdłużej rok mego mizernego istnienia na świecie . . .  Wszakże pamiętacie doktora Rabo . . . to ten sam , co umarł przed sześciu laty . . .  Szczególna miał hr . Daniel passję : nie opuścić pogrzebu żadnego z tych lekarzy , którzy go kiedykolwiek leczyli .  Wtedy nabywał w jakiś niewytłumaczony , cudowny sposób sił — i choćby to było zimą lub o jesiennej , przykrej porze , opuszczał swój fotel , ubierał się i każąc się wieźć do pomieszkania zmarłego , wysiadał z karety i z miną zasmuconą , żałobną szedł spory kawał pieszo za trumną . . .  W tej ustawicznej chorobie swojej , która nie dała się nigdy zdefiniować , a na którą składały się najrozmaitsze cierpienia , a głównie brak sił żywotnych — miewał hr . Daniel chwile takiego pogorszenia , że zdawał się być całkiem sparaliżowanym , i że każde prawie tchnienie jego było policzone .  Ale właśnie po takich przesileniach następował zwrot dziwny i niespodziewany , chory nagle wstawał z łóżka , ubierał się , chodził i z uśmiechem ironicznym na ustach , patrzył na zdumione miny lekarzy , służby i kochanych krewnych , dla których to ostatnich był zawsze nielitościwie słodkim i czułym . . .  Mimo tak opłakanego stanu zdrowia hr . Daniel był wzorem dobrego gospodarza .  Jak już wiemy , posiadał znaczny majątek , który rozsądna administracją o wiele powiększył .  Nie można go było jednak żadną miarą pomawiać o skąpstwo ; przeciwnie lubił żyć ÓW wystawnie , wydawał bardzo wiele na utrzymanie arystokratycznego splendoru i miewał nawet różnemi czasami różne szlachetne passje , które go bardzo dużo kosztowały — ale że budżet swój umiał regulować zawsze miarą rozsądną , więc nie spożywał nigdy więcej , niźli wynosiły jego czyste dochody .  W prawdziwe zdumienie wprawiał hr . Daniel wszystkich swoich znajomych tem , ie administracji majątku swego doglądał sam osobiście , że nigdy nie wyręczał się w ważniejszych sprawach zastępcami .  Nikt pojąć nie mógł , zkąd w człowieku , którego życie uważano za ustawiczne dogorywanie tylko , brały się siły do pracy , do wytrwałości żelaznej , zkąd czerpał tę bystrość myśli , którą umiał wszystko ogarnąć , wszystko przeniknąć !  Bystrością tą swoją wprawiał nieraz w paniczny przestrach officjalistów , z których niejeden licząc na jego medołęztwo fizyczne , na znękanie ogromne , usiłował z początku bogacić się nierzetelnym zyskiem i zrywkami .  Mimo że trzymał sekretarza i lektora , zawsze sam kontrolował wszelkie rachunki i raporta , a wtedy najmniejsza nawet niedokładność nie uszła jego uwadze .  Gdy przyjechał do ń kiedy officjalista z rachunkami , witał go zawsze skargą na swój stan smutny , i mawiał :  — Rachunki , raporta !  Na co mi się to zdało , kochanie !  Jestem chory , bezwładny , gdzież ja wasze rachunki skontrolować jestem w stanie ?  Spuszczam się na waszą uczciwość , kochanku , i spodziewam się ie macie wzgląd na swego pana .  Jak mnie poderw .  pan , będziesz miał grzech podwójny na sumieniu , a najmniejszej , uważasz , najmniejszej zasługi sprytu !  Słowa te mówił tonem biednej , bezsilnej ofiary , która zdaje się na łaskę lub niełaskę i do miłosierdzia tylko chrześciańskiego apeluje .  Officjalista uderzał się tez w piersi , z namaszczeniem prawił o swej sumienności , o szczęściu , jaku m go przejmuje zaufanie p . hrabiego , i uważał już sprawę za załatwioną .  — No , jak powiadani — mawiał wtedy hr . Daniel — na nic się nie zda moja kontrola , ale kiedyś już przyjechał , nie chcę , aby fatyga twoja była daremną .  Siadaj proszę i czytaj .  Oficjalista siadał i począł odczytywać specyfikację dochodów i wydatków , spiesząc się i rzucając powodzią cyfr .  — Proszę cię łaskawco — odzywał się hr . Daniel — czytaj powoli , nie dla tego aby to coś pomogło mi do objęcia raportu , ale widzisz , może zasnę , bo takie powolne czytanie usypia mnie , a sen dla mnie , to dobrodziejstwo i jedyna ulga . . . .  Mówiąc to , kazał poprawić sobie poduszkę , wyciągał się wygodnie w fotelu i głowę pochylał bezwładnie na piersi .  Tak leżał z twarzą obojętna , z oczyma zmrużonemi , od czasu tylko do czasu wydając bolesne , westchnienia — niezdolny , zda się , pochwycić choćby treści czytanej rzeczy .  Gdy officjalista skończył czytać , hr . Daniel otwierał trochę powieki , rzucał na biedaka swe zwykłe złośliwe spojrzenie , uśmiechał się z ironją i mówił :  — Pomylił eś się w rachunkach .  Skutek to zapewne nieuwagi .  Widzisz , mój kochanku , dochód z młynów wynosi o dwieście reńskich więcej .  Sągów sprzedanych niebyło sto trzydzieści pięć , ale sto pięćdziesiąt trzy .  To mała pomyłka , zamiast piątka po trójce ma być trójka po piątce .  W rubryce dochodów opuszczono podobno ostatnią odstawkę okowity .  W multiplikacji .  nie jesteś mocny , a substrakcja także się nie udała , od , to nie , braknie jeszcze !  I kiedy zdumiony do najwyższego stopnia ekonom lub rachmistrz nie mógł słowa przemówić , poczynał dopiero hr . Daniel wytykać wszystkie mimowolne : łumyślne pomyłki i omissje , i pokazywało się , że- nie Iruszła mu najdrobniejsza cyfra , że przerachował w myśli za czytającym wszystkie pozycje , że skontrował rachunek z najściślejszą dokładnością .  — Idź , moje serce — kończył hr . Daniel — idź i raz jeszcze uzupełnij raport i przelicz dobrze , aby nie było bałamuctwa , bo jak ty , zdrów i swobodnej myśli człowiek , będziesz się mylił , to jakie ja chory i znękany potrafię zrektyfikować ?  Musiał by m przyjąć kogoś , co lepiej umie liczyć .  Idź serce i przerachuj , jutro cię czekam znowu .  Słowa te mówił tonem grzecznym , słodziutkim , ale tchnęło z nich takie szyderstwo piekące , że nieszczęśliwy officjalista nie mógł wybąknąć i słowa , i w konfuzji swej macał za klamką , choć jasny dzień nie poskąpił światła .  Ale najdowcipniejszą sztuczką spłatał hr . Daniel , dobiegając czterdziestki .  Skazany z góry na śmierć przedwczesną , wiecznie chory i wiecznie opuszczany przez lekarzy , hr . Daniel zapewne nigdy nie marzył o miłości , nigdy nie oglądał się za towarzyszką życia .  Mimo słabowitości swej a właśnie może dla niej łatwo by się był mógł ożenić .  Podsuwano mu nawet partje , swatano go nieraz , spekulowano na rękę bogatego , umierającego człowieka , który miał czem pocieszyć pozostałą po sobie wdowę .  Dotąd jednakże spiski te rozbijały się o opór hrabiego , który zanadto był rozumny , zanadto bystro patrzył na świat i ludzi , aby nie zdołał przejrzeć niezgrabnie stawianych mu sideł .  Otóż przed kilku laty , licząc od czasu w którym się powieść nasza rozpoczyna , hr . Daniel bardziej chory niż kiedykolwiek wybrał się do wód za granice .  Zazwyczaj do każdej takiej podróży ofiarował mu się za towarzysza któryś z czułych krewnych , a hr . Daniel przyjmował chętnie jego propozycje , mając w tym cel swój odrębny , ironiczny .  Towarzysz taki był zazwyczaj pewnym , ze go nie dowiezie do celu podróży , lub ze stanąwszy w końcu na miejscu , będzie miał smutny obowiązek podania współspadkobiercom wesołej wieści o zgonie , tak długo przepowiadanym .  I tym razem odprowadzał go jeden z kuzynów , pomógł do ulokowania się , przeczekał czas jakiś , jak też będzie ze zdrowiem kochanego Daniela , a nareście wrócił do domu , bo życie u wód dla zdrowych kosztowniejsze jest jeszcze niż dla chorych , a hr . Daniel nie miał zwyczaju podejmować narzucającego się opiekuna własnym kosztem .  Wracając jednak do domu , uprosił kąpielowego lekarza , aby w razie niebezpieczeństwa telegrafował natychmiast do niego .  Minęło kilka tygodni — gdy naraz kuzynek otrzymał telegram , że hr . Daniel ma się źle bardzo , że blizkim jest śmierci .  Jakkolwiek wiadomość tę zatrzymał w najściślejszym sekrecie i potajemnie wybrał się w drogę ,  Przecież cudem jakimś a prawdopodobniej tą samą drogą dowiedziała się o tem i reszta krewnych , i pewnego pięknego poranku pół tuzina cioteczno - przyrodniostryjecznych podążyło z szalonym pośpiechem do umierającego .  Zjechawszy się niespodzianie razem , i równe mając powody do wstydu i pomięszania , prędko skwitowali się nawzajem z kłopotliwej sytuacji , złożyli sejmik generalny i wysłali do hr .  Daniela deputację z dwóch osób złożoną , która miała zbadać stan rzeczy .  Obaj czuli kuzynowie udali się do pomieszkania chorego , przed którem zastali drogę wyłożoną słoma , co uważali za wskazówkę , że chory ma się źle bardzo .  Na zapytanie , jak się ma hrabia ?  odpowiedział stary lokaj , wielki ulubieniec i poufnik Daniela , z uśmiechem ironicznym , którego zda się nauczył od swego pana , że chory ma się lepiej i zameldowawszy gości , prosił ich natychmiast do salonu .  Obaj kuzyni weszli , ale zastali historyczny fotel hrabiago próżny .  W salonie nie było nikogo .  Naraz drzwi od sąsiednich pokojów się otworzyły i ku nieopisanemu zdziwieniu ujrzeli krewni hr .  Daniela w stanie zdrowia , w którym dotąd nigdy go nie widzieli .  Hrabia wszedł sam , bez pomocy , opierając się tylko na lasce , do salonu i uśmiechem wesołym powitał gości .  Ubrany był elegancko , nawet z pewną młodzieńczą pretensją , włosy miał ufryzowane a w pętelce modnego surduta tkwiła kamelja .  Krokiem nieco chwiejnym , ale dość szybkim zbliżył się do krewnych , uścisnął im dłoń serdecznie i zawołał :  — Co za traf szczęśliwy was tu sprowadza , moi drodzy !  Wymarzyć niepodobna lepszego natchnienia !  Was mi tylko brakło , moi kochani , a oto i was przypadek nadnosi .  Ale poczekajcie chwile , poczekajcie , zaraz powrócę !  rzekłszy to hrabia wyszedł z salonu .  Ledwie obaj kuzynkowie mieli czas ochłonąć z pierwszego zdumienia , kiedy gospodarz powrócił .  Nie wszedł tym razem sam .  Zamiast na lasce , opierał się na ramieniu młodej , ślicznej kobiety , uśmiechniętej wdziękiem młodości i powabu .  — Moi kochani , przygotujcie się na usłyszenie dobrej wieści .  Rekomenduję wam — moją żonę . . .  — Żo . . . żonę . . . — powtórzyli przeciągłym tonem kuzynkowie i osłupieli z zdziwienia .  — Tak jest , moją żonę — potwierdził hr . Daniel tonem , który ironicznym swym akcentem budził z osłupienia obu krewnych .  — Ożenił em się . . . i proszę was dla mojej żony o tę samą życzliwość , o to same przywiązanie , którem mnie samego dotąd raczyli ście obdarzać .  Niepodobna wyobrazić sobie powszechnego zdziwienia , które wzbudziła wieść rozniesiona szybko przez kuzynów .  Najkomiczniejszą atoli była scena , która z tego powodu odegrała się w jednym z salonów stołecznych .  Jeden z kuzynów hr . Daniela , zastąpiony na owym kongresie generalnym przez swego brata , znajdował się Właśnie na wieczorze w bardzo licznem towarzystwie ,  kiedy nagle doręczono mu telegram , którego się spodziewał i który tu przynieść kazał .  Telegram pochodził od brata , a datowany był z miejsca kąpielowego , w którem właśnie znajdował się hrabia Daniel .  Z gorączkowym tedy pospiechem porwał podany telegram i rozrywając szybko kopertę , rzucił okiem na papier .  Na samym początku spostrzegł słowa : " Wielce smutna wiadomość . . . "  Odczytawszy te pierwsze słowa a nie przebiegłszy jeszcze następnych pewnym był , że telegram przynosi mu wieść o zgonie hrabiego .  W tejże chwili zapytali go najbliżej siedzący znajomi , kto i o czem mu telegrafuje ?  — Telegram od mego brata , o biednym Danielu . . . — odparł zapytany .  — Cóż tedy donosi ? — zapytano zewsząd ciekawie — Hrabia był podobno bardzo chory . . .  Czyż by zdarzyć się miało nieszczęście ?  — Niestety — odparł czuły kuzynek przybierając minę żałobną — ale nie odczytał em jeszcze całego telegramu . . .  I zbliżając się z kartką do światła począł czytać głośno i tonem wzruszonym :  — Bardzo smutna wiadomość .  Dnia bieżącego miesiąca hrabia Daniel . . .  Tu nagle przerwał czytanie i jakby z przestrachu opuścił telegram na posadzkę .  — Umarł ! . . . — dokończono w salonie — Ha , cóż robić , szkoda go , ale to była rzecz do przewidzenia . . .  Tak długo się męczył . . .  Czuły kuzynek zaprzeczył ruchem głowy i milczał chwilę jeszcze , nie mogąc przyjść do siebie z pomięszania , aż wreście zawołał w zapomnieniu :  — Ale gdzietam , moi państwo !  Wyobraźcie sobie — on się o . . . o . . . ożenił !  — Ożenił się ! — zawołało całe towarzystwo jednym chórem zdumienia .  — Ależ to niepodobna ! — wołano dalej — to chyba żart , chyba omyłka jakaś !  Jeden z gości pochylił się po telegram a podniósłszy go przebiegł okiem i czytał tonem parodjowanej uroczystości :  — Nie , moi państwo !  To nie pomyłka , telegram jest wyraźnym .  " Bardzo smutna wiadomość " : Dnia  b . m . hrabia Daniel — — — się ożenił . . .  Młoda  pani ma lat dwadzieścia i taka ładna , że aż rozpacz zbiera .  Twój Alfred . .  Nacisk tragiczny , z jakim żartowniś odczytał ten telegram , wzbudził homeryczny śmiech w całem gronie ,  Ten i ów posunął do pomięszanego i zawstydzonego kuzynka z słowami kondolencji .  Biedak bronił się słabo , silił się na dowcip , ale uśmiech zastygał mu na ustach :  — Ten paliwoda Alfred . . .  Zawsze mu pustota na myśli . . .  Dawać do takiej wieści taki wstęp . . .  Słowo honoru przestraszył em się . . .  — Jest nawet czego — szepną ?  mu złośliwie jeden z przyjaciół — teraz to już pewnie biedny Daniel pożegna się rychło ze światem .  — Wiesz co — odparł mu w konfidencji wprawdzie , ale wychodząc z kontenansu kuzyn hrabiego — niech sobie teraz żyje jak żyd wieczny ! . . .  I nie chcąc odgrywać dalej komicznej roli w salonie wybiegł do domu .  Na drugi dzień wiadomość ta gruchnęła po całem mieście .  Nikt jej zrazu wierzyć nie chciał i przypuszczano , że telegram był tylko mistyfikacją .  Ale wkrótce nadbiegły wiadomości najpewniejsze .  Powróciły osoby , które w tych samych co hrabia Daniel przebywały kąpielach , i potwierdziły pogłoskę .  Hrabia Daniel ożenił się istotnie .  Daremnie jednak dopytywano się o bliższe szczegóły .  Nikt nie umiał opowiedzieć , jak się to stało .  Cała historja zaślubin okrytą była najgłębszą tajemnicą .  Wiedziano o fakcie , ale nie znano najmniejszych nawet akcessorjów .  Nikt z najbliższych nawet znajomych i towarzyszy kąpielowych hr .  Daniela nie wiedział , gdzie poznał swoją żonę , zkąd ją przywiózł , i jakim cudem jej rękę pozyskał .  Wiedziano tylko , że hrabina była młodą i cudnie piękną .  Kiedy wiadomość ta przybyła , Amadeusza nie było w stolicy .  To też skoro się tylko zjawił , pierwsza wieść , którą go przywitał znany już naszym czytelnikom p . Henryk , była : — Amadyś , czy ty wiesz , czy ty zdołasz uwierzyć . . .  Ten hrabia Daniel . . .  — Ten hrabia Ahaswer . . . — poprawił Amadeusz z obojętnym uśmiechem .  — Ten hrabia Ahaswer . . . ożenił się !  — Z kim ?  kiedy ?  — Z prześliczną , młodą kobietą , przed miesiącem .  Ciekaw jestem go teraz widzieć , tego chorego Ahaswera . . .  — A ja panią Ahaswerową — odparł z uśmiechem Amadeusz — skoro istotnie młoda i prześliczna !  — Patrzcie Don - Żuanka ! — zawołał Ri .  — Zobaczymy ! zobaczymy !  Nie ty jeden zagniesz tu parol !  Ale słuchajże dalej .  Hrabia Ahaswer trzy głupstwa odrazu popełnił : primo ożenił się , secundo zamiast uciec z zdobyczą w ustroń najskrytszą , zjechał tu do stolicy ; tertio otwiera salony . . .  — Dużo będzie miał gości !  Przypomnij mi Ri , pójdziemy zaraz . . .  Ta kobieta musi być arcyciekawem zjawiskiem . . .  Pragnę ją widzieć jak najprędzej . . .  Rozmowa ta odbywała się na ulicy wieczorem , a właśnie kiedy Amadeusz ostatnich słów domawiał , nadjeżdżający powóz zmusił obu przyjaciół do umknięcia na stronę . . .  Przepędziła koło nich przepyszna kareta , uprzężona dzielnemi rumakami .  — To on , hrabia Daniel ! — zawołał Ri , który znał wyśmienicie każdy ekwipaz , i po koniach , po cyfrach i barwach lokajów odgadywał zaraz , do kogo należą .  — I to z nią nawet ! — dodał Amadeusz .  — Patrz , skręcają do teatru !  Chodźmy , ujrzymy ja dziś jeszcze !  Obaj udali się zaraz do teatru .  Amadeusz znalazłszy się w sali teatralnej począł ciekawie przeglądać loży , szukając hr . Daniela i jego młodej żony .  Niebawem odkrył młode małżenstwo . . .  I wówczas to po raz pierwszy ujrzał Amadeusz tę kobietę olśniewającego uroku , tę prześliczną szatenkę z namiętnym , marzącym wzrokiem i dziwnie niepospolitym wyrazem twarzy , ku której w długi czas poźniej , owego wieczora teatralnego , opisanego przez nas w pierwszym rozdziale , zwracały się ustawicznie jego oczy pałające namiętnością , gorączką i rozpaczliwą dumą zarazem . . .  Prosta ciekawość kierowała jego wzrokiem przy tem pierwszem spotkaniu , ale ciekawość ta zmieniła się rychło w żywe , głębokie nawet zajęcie . . .  Amadeusz ócz nie mógł oderwać od żony hr . Daniela .  Widok jej olśnił go formalnie — jej charakterystyczna , niepospolita piękność uwięziła go odrazu . . .  Amadeusz odniósł jedno z tych wrażeń fatalnych , błyskawicznych , decydujących w jednej chwili o całej przyszłości . . .  Kilka razy oczy pięknej kobiety spotkały się z jego wzrokiem .  Wówczas dotknięty takiem przelotnem spojrzeniem , Amadeusz doznawał takiego uczucia , jak gdyby go oblewały fale magnetyczne , jakby kąpał się w strudze magicznych blasków . . .  Ta kobieta miała oczy czarodziejskie . . .  — I ta kobieta oddala rękę Danielowi ! — rzekł w myśli do siebie Amadeusz .  — To zagadka ! . . .  To sfinx- kobieta ! . .  Zapatrzony w piękną hrabinę Amadeusz nie uważał nawet jej męża .  Biedny hrabia Daniel niknął też zupełnie wobec swej młodej żony .  Cofnięty w głąb loży , otulony w futra i szale , siedział blady , schorzały , zmęczony .  Twarz jego bardziej wydawała się cierpiącą niż zazwyczaj , tylko powieki były rozwarte i odkrywały oczy , spoglądające z złośliwą ciekawością i ukontentowaniem .  Hrabia Ahaswer zdawał się śledzić wrażenie , jakie sprawia widok jego żony , a na ustach igrał mu przy tem lekki uśmiech .  Wzrok jego padł na Amadeusza i utkwił w nim nieruchomo .  Zajęcie młodego człowieka , jego zapatrzenie się w piękną kobietę , zdawało się bawić wielce hr . Daniela .  Gdy raz przecie spojrzenie Amadeusza przebiegło przelotnie po postaci hrabiego , podchwycił je tenże skwapliwie , podniósł się nieco z krzesła i ukłonił się uprzejmie , serdecznie , ale z szyderczym uśmiechem .