SYGIETYŃSKI ANTONI  Wysadzony z Siodła  — Panie , panie ! . . .  Daj pan pokój ! . . .  Tu za płytko : kataru pan tylko dostaniesz — wołał przewoźnik , powstając nagle z miejsca , gdzie leżał był na bulwarze .  W odpowiedzi ria jego słowa dał się słyszeć plusk fali Wisły , w którą się rzucił jakiś człowiek .  — Żeby cię choroba ! — zaklął przewoźnik , i zaczął się szybko rozbierać , nie spuszczając z oka tej przestrzeni rzeki , w której zniknął nagle samobójca .  Noc była księżycowa , widna , lecz zimna , prawie przejmująca do kości , ponieważ to już było pod koniec października ; nic dziwnego zatem , iż przewoźnikowi wyrwały się słowa zaklęcia  w chwili , kiedy mu przyszła dziwna myśl do głowy — pośpieszyć tonącemu na ratunek .  Pomimo to , rozebrał się szybko do naga , aby mu koszula nawet nie zawadzała , i rzucił się w Wisłę , krzyknąwszy ochrypłym , lecz donośnym głosem w stronę jednego z szynków Solca :  — “ Józef ! . . Antek ! . . Bywaj ! . . . ”  Po niejakim czasie nad brzegiem rzeki znalazło się kilku mężczyzn , jak z miny i ubrania widać było , równie przewoźników , którzy , napróźno szukając przez chwilę oczyma kolegi , zawołali następnie prawie razem :  — Olek !  Czy to ty ?  — Toć ! — odpowiedział im głos z powierzchni fal , o jakie kilkanaście już sążni od brzegu .  I zobaczyli głowę towarzysza , która , w bla dem świetle smug księżyca , to unosiła się nad powierzchnią wody , to znowu pod nią ginęła .  — Cóż ty , psiamaćH Pchły na sobie gubisz po nocy , czy co ? !  zawołał jeden .  — Głupiś — odpowiedział tamten — pasażer chlusnął do wody !  Dawaj łódkę !  — Także ci robota , po nocy się chlapać w wodzie za jakimś niedowiarkiem , co może i tej zmokłej koszuli nie wart— mruczał któ  ryś z czerech łobuzów , kierujących się jednak w stronę łodzi , stojących nieopodal na kotwicy .  Po chwili łódź spłynęła w dół rzeki , a z niej odezwał się głos :  — Ino go na bystrz nie puść , to mu zaje dziem drogęl Tymczasem na bulwar , mimo spóźnionej pory , zbiegła się gromadka ludzi , zwabiona nawoływaniem się przewoźników .  Po chwilowej , zgiełkliwej wymianie zapytań i odpowiedzi nastąpiła grobowa cisza .  Wszyscy stali w milczeniu , z wyciągniętemi głowami , z oczami utkwionemi w ciemny punkt na stalowo świetlnej fali rzeki , gdzie rozgrywał się tajemniczy dramat .  Nikt nie śmiał przerwać ciszy , nie tylko głosem , ale nawet silniejszym oddechem .  I z całego życia słychać było na Solcu tylko głuche tętno ruchu nocnego Warszawy , który zdaleka przypominał ponury huk morza , — i miarowe , ciężkie stąpanie stójkowego , który powoli kroczył w stronę wypadku .  ‘ , Naraz łódź się zatrzymała na fali .  Widocz nem było , iż przewoźnicy natrafili na ciało samobójcy , którego prąd nie zdążył jeszcze porwać .  Wszyscy wstrzymali oddech i czekali , co powiedzą przewoźnicy .  Długa była chwila szamotania się tych kilku ludzi , stuku ich ciężkich butów o dno łodzi , leCz nareszcie odezwał się głos :  — “ A to ci jesiotr ciężki ” — i łódź zaczęła zbliż ad się do brzegu .  Kiedy topielca wyniesiono już na ląd , powstała żwawa dyskusja , jak go ratować , czy go ratować i gdzie ?  Jedni proponowali zanieść go do szynku pobliskiego , inni byli zdania , źe należy posłać po dorożkę i odwieść go do szpitala , stójkowy zaś przemawiał za cyrkuł em .  Olek tylko , który mu pierwszy rzucił się z pomocą , nie zabierał wcale głosu , gdyż , szczękając z zimna zębami , nie był w stanie przemówić słowa , wymówić nawet swego nazwiska na żądanie stójkowego .  Zanim dorożkę ktoś sprowadził , zaczęto jednak trochę ratować topielca na miejscu .  Przy rozpinaniu ubrania domacano się pasa skórzanego , widocznie trzosu , na jego brzuchu .  To wywołało sensację .  Każdy chciał być pierwszym w niesieniu pomocy , a zwłaszcza w przewiezieniu go do miasta .  Ostatecznie pojechał z nim stójkowy i Olek , trzęsący się z zimna i niezmiernego wysiłku ; inni polecieli za dorożką pieszo .  W cyrkule , po daniu mu pierwszej pomocy , zrewidowaniu ubrania i zatrzymaniu rzeczy  wraz z trzosem , spisano protokół , w którym samobójca figurował , jako Ernest Załogowski , i na pół żywy odwieziony został do szpitala Dzieciątka Jezus .  Chorował długo , parę tygodni ; przez kilka nawet dni lekarze nie rokowali nadziei życia , i córce , która , dowiedziawszy się o zamachu samobójczym z Kur jer a , przychodziła go odwiedzać w szpitalu , dawali do zrozumienia , iż prawdopodobnie nic z kuracji nie będzie .  Wszystko było zaatakowane : mózg , kiszki i płuca .  W gorączce majaczył i wciąż mówił :  — “ Sonia ! ! . .  Co ? . . Ona . . . Sonia ? . .  Niech panna Sonia skaże jemu , coby ubierał się woni . . .  Co ? ! . .  Moja córka — Sonia ? ! . . .  Ja nie mam córki ! . . .  Wyrzućcie ją ! . . .  Jestem Załogo wski — herbu Odmieńczyk — i mam córkę Zofję ! . . .  Proszę się nie zapominać ! . . .  Przede mną lasy i góry drżały ! . .  Wyrzućcie ją ! . . . ”  Lecz ostatecznie , organizacja zdrowa jeszcze i silna wzięła górę nad wszystkiemi komplikacjami .  Kiedy przyszedł o tyle już do siebie , że miał świadomość wypadków i rzeczy , zaczął . się rozpytywać siostry miłosierdzia o szczegóły : kto i jak go wyratował , kto go tu przywiózł , kto się nim opiekował , co się stało z pieniędzmi , które miał na sobie w trzosie ?  W rozmowne , pomiędzy innemi , siostra miło sierdzia powiedziała mu , iż go wciąż odwiedza córka i pewnie nawet lada chwila nadejdzie .  — Ja nie mam córki ! . . .  Nie puszczajcie jej do mnie— krzyknął krzykiem zranionej śmiertelnie duszy , i , nagle osłabiony , opadł bezwładnie na łóżko .  Od tej pory , nie rozmawiał z nikim , nie chciał patrzeć na nikogo i nie widział też nikogo .  W takiem szamotaniu przemęczył się kilka dni jeszcze , ulegając namowie lekarza , który obawiał się recydywy choroby mózgu .  Z każdym dniem jednak niecierpliwił się coraz bardziej , coraz widoczniej , coraz głośniej .  W miarę przybywania sił fizycznych przybierała w nim energija człowieka , który , nie przyzwyczajony do bezczynności , ani też do kontemplacyjnego życia , nie mógł siedzieć , czy leżeć bez żadnego zajęcia .  Był to mężczyzna jakich czterdziestu kilku lat .  Typ pospolitego szlachcica .  Wzrostu dobrego , barczysty , dość jeszcze zgrabny , zwłaszcza iż , wskutek choroby , stracił na tuszy , energiczny , a raczej popędliwy w ruchach .  Głowę miał okrągłą , twarz bez rysów , niewyraźną , oczy jasno niebieskie , prawie szare , duże , wyłupiaste i szeroko rozstawione , które patrzą wprawdzie , lecz nie widzą ; włosy ja snoblond , krótko strzyżone , lecz już wytarte nad czołem beczkowato wypukł em , które przez to wydawało się większem i bardziej inteli gientnem , niż było , — i wreszcie charakterystyczne wąsy szlachcica polskiego , które całej twarzy nadają znamię pewnej dzielności i buty , choćby ich w duszy nie było .  Poza tern żadnego wyrazu , nic , coby zdradzało jakąś energiję szczególną , jakiś charakter wyjątkowy , chyba dość częste kurczenie mięśni nad oczami , które usiłowały ściągać się ku podstawie nosa , co jednak udawało im się z trudem i w niewielkim tylko stopniu .  Kiedy był już o tyle zdrów , źe mógł opuścić szpital , zaczął w ruchach zdradzać większy jeszcze , niż zwykle , niepokój .  Mówił wciąż do siebie , zżymał się i zaciskał to jednę , to drugą pięść nerwowo .  Przed samem pójściem do kancelarji , dla uiszczenia należności za szpital i odebrania rzeczy , zwróconych przez cyrkuł , wyrwały mu się na głos słowa :  — Cieżyński zda mi rachunek ze wszystkie gol Poczekaj opiekunie ! . . .  I wkrótce potem kazał sobie sprowadzić dorożkę i zawieść się wprost na Nowolipie pod Ner .  W drodze przypatrywał się ciekawie murom stolicy ; wychylał się z dorożki , rozglądał się na wszystkie strony , kiwał gło wą , jak gdyby chciał witać po przyjacielsku gmachy i ludzi , i mówić :  — “ Więc to wy nareszcie ! .  . .  Jak się macie , po tylu latach ! ”  Kiedy jednak dorożkarz zatrzymał się przed wskazanym numerem , chwilowy spokój znikł z jego twarzy .  Zachmurzył się , zmarszczył , minę czupurnie nastroszył .  Czuć było , że jakiś wielki ból zatargał nagle jego wnętrznościami .  Wysiadł ostro z dorożki , zapłacił za kurs snać po pańsku , gdyż mu się dorożkarz ukłonił nisko , i wszedł w bramę domu szybko , jak gdyby długa choroba sił jego nie nadwerężyła wcale .  Po ruchach widać było , iż motyw dramatu , który w tej chwili rozgrywał się w jego duszy , niebawem rozwinie się w silną akcję , a może i skończy tragiedją .  W bramie , na ciężkich drzwiach dębowych , prowadzących do mieszkania parterowego , zobaczył dużą metalową tablicę , a na niej napis ze świecących żółtych liter :  | JAN CIEŻYŃSKI !  Adwokat przysięgły .  Przyjmuje od — po południu .  Nie pytając o drogę , wszedł kilka stopni po schodach i ostro pociągnął za rączkę porcelanową dzwonka .  Po chwili drzwi się otworzyły i w nich ukazał się służący , sztywny , zimny , wygolony , jak urzędnik wysokiej klasy .  — Czy pan Cieżyński w domu ?  — Jest , ale zajęty .  — Powiedz , źe ktoś zdaleka do niego przyjechał .  — Jak godność pańska ?  — Załogowski — odpowiedział mniej butnie i po chwilowem wahaniu się , jak gdyby się nagle zawstydził swego nazwiska .  Służący spojrzał na niego ciekawie , z u śmiechem wprawdzie nieznacznym , lecz wyraźnie szyderczym , i , wprowadziwszy go do dużego gabinetu , który stanowił kancelarję adwokata , poszedł zameldować .  Jeszcze Załogo wski nie zdążył rozejrzeć się po pokoju , a lokaj już wrócił i głosem monotonnym wypowiedział :  — Pan mecenas bardzo zajęty w tej chwili , ale prosi , aby pan był łaskaw zaczekać .  — Dobrze — rzucił sucho Załogowski za odchodzącym lokajem , i , usiadłszy na krzesełku , przy biurku , zaczął się rozglądać bezmyślnie po pracowni “ mecenasa .  ’*  Był to gabinet prawnika , którego dusza fi listerska przezierała z każdego przedmiotu , z każdego szczegółu umeblowania i urządzenia .  .  Oświetlenie słabe , ile go jedno okno od podwórza , zasłonięte firanką muślinową i okrajane z dwóch stron festonami ciężkiej kotary z czerwonego aksamitu , dać mogło , padało tylko na wielkie biurko ministerjalne , stojące bokiem tuż pod oknem ; reszta ginęła w po mroce półcienia .  Czuć było , źe człowiek tu nie żyje życiem naturalnem : gdyby nawet chciał , brak by mu było światła , brak powietrza .  Umeblowanie hotelowe : imitacja przepychu , imitacja sztuki , imitacja smaku .  Sześć krzeseł wyściełanych , czerwonym Utrechtem krytych , stało rzędem pod jedną ścianą , a kanapka od garnituru i dwa fotele , również u trechtem kryte , pod drugą .  Stół mahoniowy przed kanapką przykryty był ażurową , lnianą serwetą , a na nim leżały albumy z fotografiami , albumy widoków miejsc kąpielowych , kilkanaście numerów pism ilustrowanych i humorystycznych , cały stos “ Gazety Sądowej ” z nieporozcinanemi kartkami i duża patera metalowa , naśladująca średnie wieki , pełna biletów wizytowych .  W czterech rogach pokoju filarki malowane na heban , na których stały małe , nędzne , gipsowe popiersia Mickiewicza , Słowackiego , Krasińskiego , Szopę .  na .  Przy drzwiach , prowadzących do salonu , za taboretem drewnianym przed biurkiem— kasa ogniotrwała , a na niej wazon z matowego szkła malowanego , z bukietem sztucznych kwiatów .  Z boku i po drugiej stronie biurka dwa krzesła amerykańskie dla klijen tów .  Przy drzwiach , prowadzących do stołowego pokoju , wielka szafa oszklona z książkami przeważnie prawniczemi .  Na jednej ścianie wielki obraz , obramowany wąską listwą złoconą , bohomaz czarny , popękany , świecący się od werniksu , mający przedstawiać scenę “ Kuszenia Chrystusa ” — nędznie podrobiona szkoła bolońska , którą Polska jest zawalona .  Pozostałe trzy ściany barwiły się olejodruka mi : więc wisiał tu ohydny portret Sobieskiego , krzykliwe kopije Matejki , blade naśladownictwa Siemiradzkiego , neapolitańczyk Richtera , niemiecki artyzm wylizany i sentymentalny , i duża fotografija grupy studentów prawa , kończących wydział w roku .  Na biurku , zarzuconem aktami w szarych okładkach — cały sklep galanteryjny w lichym gatunku .  Wysoka lampa na postumencie z porcelany , szkaradnie malowanej , lichtarze metalowe , naśladujące grubo tureckie wyroby cyzelowane , wielki kałamarz w drewnianej rzeźbionej oprawie , jakieś dziwaczne obsadki do piór , pretensjonalne pieczątki z malachitu , lawy i alabastru , nóż do rozcinania papieru z rączką , przedstawiającą głowę i nagie popiersie kobiety , figurki porcelanowe w erotycznych pozach , naśladujące saską porcelanę , duży zegar umieszczony w wiatraku metalowym , popielniczka fajansowa , na dnie której widać było wypukłe nogi kobiety odkrytej do połowy ud , duże pudełko z papierosami , wyobrażające oprawną książkę , pudełko z papierem listowym , na wierzchu którego chromo litografija przedstawiała kobietę , przebraną za majtka , zawieszoną z cyniczną lubieżnością na linach masztu okrętowego , piękna teka czarna , skórzana , ze srebrnym zameczkiem ,— obok kodeks ; na przodzie biurka szeroka podkładka z czerwonej bibuły , a na niej zaczęty list , tom powieści Sienkiewicza i najświeższy numer “ Kurjera Porannego ” .  Załogowski siedział z boku biurka , zapatrzony machinalnie w okno , przez które światło wprost padało mu na twarz .  Był blady , zmęczony , bezwładny .  Od czasu " do czasu przypatrywał się bezmyślnie jakiemuś drobiazgowi , lub też bębnił palcami po mahoniowej listwie biurka .  Z salonu dochodziły go niekiedy urywane słowa konferencji prawniczej , cicho , dyskretnie prowadzonej pomiędzy  adwokatem a kobietą , jak to po głosie się do rozumiewał .  Naraz rozmowa ustała i usłyszał za sobą trzask drzwi , prowadzących widocznie wprost z salonu do przedpokoju , a potem słodki głos adwokata :  — “ Padam do nóg pani dobrodziejce ” .  Za chwilę temi samerai drzwiami , co Załogo wski , wszedł cichutko do gabinetu Cieźyń ski .  Załogowski drgnął , zmarszczył brwi , porwał się z krzesła i szybko odwrócił się twarzą ku drzwiom .  Oczom jego ukazał się człowiek niewielkiego wzrostu , szatyn , łysawy , z szerokiem czołem , z twarzą spiczasto ściętą ku dołowi , przypominającą głowę lisa , — bez wąsów , z ciemnemi faworytami , symetrycznie spadającemi w długich językach po obydwóch stronach brody starannie wygolonej , z czar nemi oczami , przenikliwie zezuj ącemi na wewnątrz .  Posuwał się powoli , cicho , z wyciągniętemi napół rękami , i nie czekając , zaczął pierwszy tonem pełnym słodyczy i wymuszonej czułości :  — Ernest ! . . .  Kochanego kolegę ! . . . Mój Boże ! . . .  Po tylu latach ! . .  Nareszcie . . .  — A tak : nareszcie ! . . . jestem ! — odpowiedział Załogowski sucho , opryskliwie , nie śpiesząc się z podaniem ręki .  — Jakto ! . . .  Czyżby kolega nie chciał się ze mną przywitać ? . . .  — Phi ! . .  Mogę , jeżeli o to chodzi ; ale . . .  — Ale co ?  — Ale z przymusem — odparł cierpko .  — Kolega chce mnie obrazić : rozumiem ; wkrótce jednak pokaże się , iż nie zasłużył em sobie niczem na to , ete , lekceważące zachowanie się kolegi , dla którego zrobił em wszystko , co mogł em — mówił z udanym spokojem Cie żyński .  — Być może — odparł porywczo Załogow ski—ale rachunki pomiędzy nami niejasne !  — Tylko nie tak prędko . . .  Festina lente , . . . śpieszmy się powoli ! . .  Jak widzę , gorącego temperamentu kolegi nie ochłodził mróz północy . . .  — Ani woda Wisły , w której się przez wasze gospodarstwo chciał em utopić !  — Wiem . . .  — A to skąd ?  — Z “ Kurjerka ” .  Poszedł em zaraz , poniew.aż uważał em sobie to za miły obowiązek , odwiedzić kolegę w szpitalu , i chodził em dotąd , dopóki zakonnica nie zamknęła drzwi prze demną i przed córką kochanego . . .  — Nie mam córki ! . . .  Proszę tego wyrazu nie wymawiać przedemną — zawołał stano  wczo , przyczem machnął tak silnie ręką przed nosem Cieżyńskiego , jak gdyby chciał mu usta nią zamknąć naprawdę .  — Rozumiem : kolega poznał rzecz całą zaraz na wstępie , i stąd dramat ! . .  Rozumiem ; lecz dlaczego nie mieli by śmy o faktach mówić spokojnie .  Być może zresztą , iż fakty okażą się w lepszem świetle , niż się koledze pierwotnie zdawało . . .  — Kpiny , czy co ? ! . .  Córka . . . tfu ! . , łajdaczkal a z majątku . . . figa !  — Pfe ?  któż tak rzeczy bierze ? . . .  Przede wszystkiem , i co do jednego , i co do drugiego , kolega przesadza pod wpływem pierwszego wrażenia .  Powoli wyprowadzę kochanego kolegę z podwójnego błędu .  Lecz musimy się do dzieła zabrać spokojnie .  Trochę zimnej wody . . .  — Miał em jej dosyć ! . .  Głupstwo mówię ! . .  Za mało , kiedy jakiś dureń mógł mnie z niej wyciągnąć za włosy ! . .  Bodaj mu ręka u schła !  — Ależ spokojnie ! . .  Niech kolega siada , , tu , tak , na tem krześle— mówił Cieżyński wolno , i posadził Załogowskiego prawie gwałtem na krześle , przy biurku , wprost okna , sam zaś zajął swoje zwykłe miejsce na taborecie przy oknie .  Nastąpiła chwila milczenia .  Załogowski , blady , ze zmarszczonem czołem , patrzył ponuro w lśniącą krawędź biurka ; Cieżyński , rumiany , z przekrwionemi nieco policzkami , jak to się często zdarza u ludzi nadużywających alkoholu , zapatrzony przed siebie w prze* strzeń porządkował myśli w głowie , pociągając prawą ręką po lewym bokobrodzie , przyczem lekko przechylał głowę na lewą stronę , co mu nadawało pozór człowieka , zasłuchanego w jakiś głos tajemniczy , płynący z góry .  — A więc — przerwał adwokat pierwszy — ad rem , i to do rzeczy najważniejszej .  Jestem człowiekiem— sam przócież mam już troje pod rastających dzieci — rozumiem przeto doskonale jak głęboko , jak boleśnie musiało zostać zranione serca ojca , który , po kilkunastu latach rozłąki z rodziną , dowiaduje się na samym wstępie , iż jego córka , ete , nie koniecznie dobrze się pokierowała .  Załogowski zmarszczył czoło jeszcze mocniej i wyprostował się nagle na krześle , jak gdyby go jakaś niewidzialna siła nożem przejechała po krzyżu .  — Rozumiem — ciągnął Cieżyński , z odcieniem sztucznego smutku w głosie — rozumiem doskonale ; lecz , mój Boże ! w życiu trzeba być na wszystko przygotowanym . . . .  Piorun , ete , może paść z pogodnego nieba . . .  — A ja tak to dziecko kochał em . . . tak do niego tęsknił em — mówił , jakby do siebie ,  Za łogowski z odcieniem rzewnej skargi , nie słysząc prawie słów adwokata .  — Cóż kolega chcesz ? . .  Biedna dziewczyna , zdała od dobroczynnych wpływów ogniska rodzinnego , bez matki , bez ojca , bez czułej opieki prawie od kolebki . . .  — Jakto bez opieki ? ! . .  A wy ? . . .  A siostra mojej żony ? . . .  A twój ojciec ? . . .  A ty ? ! . . .  — Kochany kolega zechce nie zapominać , iż siostra jego nieboszczki żony , zaraz po rozłączeniu się ze swoim mężem , jak to zresztą pisał em , odesłała nam Zochnę do domu , a ś . p . ojciec mój uznał za stosowne oddać ją bezzwłocznie na pensję , czemu z uwagi , iż podówczas był już wdowcem , dziwić się nie można .  — Tak : lecz ty , przyjaciel , kolega ze szkolnej ławy ? . . .  — Ja ? . .  Ja ? . .  Ja nie mogł em , ete , mieć wpływu . . .  Cóż zresztą miał em robić — bąkał Cieżyński , pociągając lewą ręką po prawym bokobrodzie , przyczem , jako uzupełnienie skomplikowanego odruchu , przechylił głowę na prawą stronę , tak , że przez to samo juź uniknął groźnego spojrzenia Załogow skiego .  — Jakto , co miał eś robić ? ! . .  Kpisz , czy o drogę pytasz ? !  —  Do kroćset dyjabłów !  mogł eś był chociaż zająć się wynalezieniem jakiejś porządnej opiekunki !  Był eś już przecie żonaty ; rozporządzał eś mojemi pieniędzmi , całym majątkiem ! . .  — Kochany kolega zechce uwzględnić , źe opiekunka za pieniądze , choćby największe , jest tylko opiekunką za pieniądze , które nie zastąpią tej serdecznej nici , jaka wiąże matkę z dzieckiem .  Zresztą częstokroć i dobroczynny wpływ matki , okazuje się za słabym , powiedział by m żadnym , jeżeli dziewczyna , przepraszam ! panna , wchodzi w zaraniu życia na pochyłą drogę juź , ete , z temperamentu . . .  — Jakto z temperamentu ? . . .  Nie rozumiem . . .  — Jest to najświeższy termin naukowy , którym filozofowie dzisiejsi określają cało , kształt natury danego osobnika , a stąd jego charakter , logikę jego postępowania .  — Ach !  Cóż mnie może obchodzić wasza filozofija !  Ja wiem tylko tyle , że wam oddał em dziecko pod opiekę , a wyście się z niej wywiązali haniebnie — wyrzucił z siebie jed nem tchem Załogowski , uderzając prżytem pięścią w stół .  Cieźyński , nie śmiąc przerywać , znowu przechylił głowę na bok , na prawą stronę i zaczął delikatnie pociągać palcami lewej ręki po prawym bokobrodzie , przyczem zrobił zeza tak silnego , źe kiedy prawe jego oko było zwrócone wprost do okna , lewem przypatrywał się porcelanowej figurce nagiej kobiety na popielniczce .  Widocznie był zmięszany : nie umiał się bronić .  — Może mi powiesz— krzyczał zapalając się Załogowski — że to nie twoja wina ? ! . .  — Ja . . .  Ja . . . Ja , ete , nie jestem niczemu winien .  Bóg świadkiem ! . .  — Nieprawda ! . . .  Tyś przecie do kroćset ' djabłó « ' był ostatecznie opiekunem ! . . .  Do ciebie należało wybić jej ten świński teatr z głowy ! . . .  Tyś winien , źe ona została . . .k . . .  — Pfe ! . . tak źle przecie nie jest — odparł słodziutkim , lecz przekonywającym tonem Cieźyński , przychodząc do równowagi umysłowej .  — Jak to ? !  — Przedewszystkiem , jest ona aktorką . . .  — Aktorka ! . , aktorka ! . . .  Co mi to za gadanie ! . .  Alboź to nie słyszał em u niej sam , na własne uszy , jak ją jakiś nazywał panną Sonią !  Zresztą widział em to po minie stróża , który mnie do jej mieszkania prowadził .  Tak jest , nie inaczej , i tyś temu winien ! . .  Pisał em  do ciebie list za listem , aby ś ją odwiódł od tego kroku , który mógł ją zaprowadzić na drogę hańbyl  — Wszakźeż kochany kolega do niej wprost pisywał i sam jej listownie zabraniał , a jednak to nie pomogło .  — Tak , ale żywe słowo więcej znaczy , niż pisane !  Powinien eś był przemówić do jej serca , wzbudzić w niej ambicję szlachetną , , poczucie godności , szacunek dla nazwiska , , którego żaden Załogowski nie splamił !  — Sam nosił em jej listy kochanego kolegi i odczytywał em odpowiednie ustępy ; lecz wszystko już było , etait spóźnione .  Rzeczy się tak złożyły , iż prawie innej drogi wyjścia nie miała .  — Jakto ! . . . .  Czyż , pozbawiona majątku , nie mogła była zostać szwaczką , guwernantką , zakonnicą , czem chcesz zresztą , byle nie ko medjantką ?  f  — Zakony zniesione— mówił zwolna Cieźyń ski , gładząc się po lewym  bokobrodzie i patrząc się jednem okiem na Załogowskiego — los szwaczki wnaszem społeczeństwie nie jest do pozazdroszczenia i nie chroni od upadku moralnego , a guwernantką zostać nie mogła , gdyż nie miała patentu rządowego .  Wszakże prywatnej nawet pensji nie skończyła .  — Nie skończyła ? . . . .  Pisał eś mi przecie , źe ' była już w piątej klasie !  — Tak , ale z piątej właśnie uciekła . . . chciał em powiedzieć . . .  — Co ? ! . . .  Uciekła ? !  — Tak jest : opuściła pensję .  Nie pisał em o tym szczególe do kochanego kolegi , aby jego serca nie ranić . . .  — Uciekła ! . .  Uciekła ! — powtarzał Załogow ski z goryczą i wyrazem przygnębienia , lecz potem zapytał porywczo : — A może jej tam dokuczali ?  Może ją głodzili ?  — Chowaj Boże ! . . .  Pensja panny Brześ kiewicz odpowiadała pod każdym względem wszelkim wymaganiom racjonalnej pedagogiki i usprawiedliwiała renomę , jaką się cieszyła w całym kraju .  Jakkolwiek więc sam wybrał em dla niej tę pensję z pomiędzy tylu innych , to jednak nie robię sobie z tego powodu żadnych , ete , wyrzutów : lepiej umieszczoną być nie mogła .  Zresztą , temperament jest w stanie wydostać się z więzów klasztornej nawet klauzuli .  — Uciekła ! . . Uciekła ! . .  Ale gdzie ? . .  Po co ? . .  Na co ? ! — mówił Załogowski , nie słuchając faryzeuszów skich słów Cieżyńskiego .  — Kochany kolega zechce sobie przypomnieć , źe podówczas miała osiemnaście lat : fizycznie była już prawie dojrzałą , a z książek i romansów wiedziała pewnie wszystko . . .  Temperament wziął górę nad rozumem jeszcze niedojrzałym , . . .  Musiała uciekać z pensji , aby nie dać zgorszenia koleżankom . . .  — Nie rozumiem !  Mów jaśniej !  — Kochany kolega przypomina sobie zapewne jeden z moich listów — ciągnął spokojnie na pozór Cieżyński — w którym donosił em , , iż rok ten rozchodami przewyższał wszystkie inne , z powodu kosztownej kuracji jego córki . . .  — Tak , pisał eś mi , iż była chorą na tyfus potem na błędnicę , i źe musiał eś ją wywieść do jakiegoś Nałęczowa . . .  — W rzeczywistości było inaczej : wywiezł em ją do małej wioski pod Nałęczowem , gdzie , ukryta przed niedyskretnemi oczyma i zło śliwemi , e te , językami , odbyła słabość .  — Moja córka ? !  — Tak jest .  — Więc ją któś uwiódł ? ! . .  — Tak .  — Kto ? !  — Ja . . .  Ja . . . Ja nie wiem . . .  — Jakto nie wiesz ? ! . ,  I cóż eś ty za opiekun ? ! . . . .  Ale to nie prawda !  . . Ty wieszl Ty musisz wiedzieć !  Mów — kto ?  — Nie wiem !  — Daj słowo honoruI  — Słowo honoru ? . .  Nie daje się , ełe , słowa honoru w rzeczach tak drażliwej natury . . .  — A widzisz , źe wiesz , tylko nie chcesz powiedzieć ! !  — Nie mogę , ech , zdradzić tajemnicy panny Zofii — odparł Cieżyński , spuszczając oczy .  — I miała dziecko ? !  — Tak jest .  — Ze swojem , z mojem nazwiskiem ? !  — Drogą wielkich wysiłków i kosztów zdołali śmy utaić wszystko .  Dziecko pod innem nazwiskiem , zostało oddane do szpitala Dzieciątka Jezus .  — Do domu podrzutków ? ! . . . .  Krew krwi mojej ? ! . .  — Tak jest — odpowiedział Cieźyński , gładząc się po prawym bokobrodzie , przyczem , dla uniknięcia wzrokuZałogowskiego , odwrócił głowę na bok .  — I ona to przeżyła ? !  — Cóż miała zrobić ? . .  Niezłomne wymagania konwenansu . . .  — A jeżeli dziecko będzie chciało kiedyś dochodzić praw do nazwiska ? . .  — Nie ma obawy : umarło w kilka tygodni po umieszczeniu w szpitalu .  — Ziemio rozstąp się pod memi nogami ! . . .  Co za hańba ! . .  Nie ! . .  Ja tego nie przeżyję !  Zabiję ją , ciebie , siebie — ryknął Załogowski , i , porwawszy się z krzesła , przyskoczył z pięściami do Cieżyńskiego .  W tej chwili drzwi się otworzyły od przedpokoju i na progu stanął służący ;  — Czego chcesz— spytał Cieżyński , nie ruszając się z miejsca .  — Pani prosi pana mecenasa .  — Zaraz— odpowiedział mecenas , dając równocześnie służącemu znak ręką , aby wyszedł .  Nastąpiła długa chwila milczenia .  Załogow ski , skamieniały w bólu , stał na środku pokoju , z głową ponuro sposzczoną na dół , z brwiami nerwowo ściągniętemi ku osadzie nosa , z oczami tępo utkwionemi w jakiś świecący przedmiot na biurku , z pięściami silnie zaci śniętemi , jakby do walki , którą wyzwał , a której jednak nie miał siły , czy odwagi prowadzić .  Cieżyński , nie patrząc na niego , gładził sobie miękko bokobrody , naprzemian : to jedną , to drugą ręką , i gryzł z odruchową bezmyślnością dolną wargę , przyczem pokazywał cały rząd białych , szerokich zębów górnej szczęki , co było oznaką pewnego zaniepokojenia z jego strony .  Z sąsiedniej jadalni do ieciał odgłos zegara , który dźwięcznie , powoli bił dziesiątą godzinę .  Równocześnie z osta tniem uderzeniem Cieźyński wstał cichutko z krzesła , i , przysuwając się ostrożnie do Za łogowskiego , rzekł prawie spokojnie , tonem słodkim , a zarazem obłudnie smutnym :  — Kolega wybaczy , że na chwilę zostawię go samego z jego myślami . . .  Potrzebuję parę słów pomówić z żoną .  Za pół minuty będę z powrotem . . .  Może kolega zechce usiąść tymczasem .  Załogowski , przebudzony z odrętwienia , spojrzał groźnie za odchodzącym Cieżyńskim , lecz w chwili , kiedy ten zamykał drzwi jadalni za sobą , jęknął boleśnie całą piersią , i , odrzuciwszy w tył głowę , padł bezwładnie na fotel przy okrągłym stole przed kanapą .  Cała jego chwilowa zdolność do działania , do czynu , zginęła odrazu , ustępując miejsca refleksji bezprzedmiotowej .  Oczy miał zamknięte ; był blady ; czoło mu się jednak pomału rozfałdo wywało i cała twarz pod wpływem ogólnego zmęczenia zaczęła nabierać wyrazu rezygnacji , prawie apatji .  Widać było , źe siły fizyczne i moralne wyczerpują się , a w duszy , po całym pierwotnym bólu , gniewie , dramacie , po całej burzy natężonych uczuć , nastaje pomroka czczego , bezwrażliwego przygnębienia .  Temperament na krótką metę , poderwany już kilkotygo dniową chorobą i gorzkiemi refleksjami nad nieudaną próbą samobójstwa , zużył się w porywczych słowach .  Po gwałtownym , nadmiernym wybuchu , nastąpiło odczulenie nerwów , któremi w tej chwili może już żądne wrażenie , żaden cios , nie były by w stanie zatargać .  Przeciągnięta struna wrażliwości przestała drgać , zdolna , co najwyżej , zamiast dźwięków jędrnych , choć przykrych , wydawać pusty szmer .  I Załogowski stracił wolę , a z nią pobudki akcji .  To też , kiedy Cieżyński wrócił po kilku minutach do gabinetu , zobaczył przed sobą na fotelu napół leżącego , bladego , zmęczonego , lecz spokojnego szlachcica , który zrezygnowany na wszystko , może przystąpić do formalnego załatwienia sprawy .  — Przepraszam kochanego kolegę — zagaił Cieżyński , z całą obłudą człowieka , przygotowanego na wszystko , siadając na fotelu z drugiej strony stołu — żem mu pozwolił dłużej* niż myślał em , czekać na siebie .  Było w tem zresztą trochę również i wyrachowania psychologa .  W bezwzględnej ciszy i w samotności łatwiej jest przyjść do pożądanej równowagi po nadmiernem wrażeniu , zwłaszcza niemiłej natury .  Czas jest i będzie zawsze naj lepszym lekarzem na rany duszy i serca .  To też , jakkolwiek rozumiem doskonale , odczuwam do głębi świętą boleść ojca , który , pokładając najpiękniejsze nadzieje na przyszłości , dziecka . . .  — Nie mam dziecka ! . .  Nie chcę o niej słyszeć ! . .  To już rzecz skończona ! . . .  Mówmy o interesach — odpowiedział Załogowski głosem złamanym , matowym , głuchym .  — Kochany kolega postąpił sobie — rzekł Cieźyński , wstając i ściskając Załogowskiego z przesadną czułością za rękę — jak na rozsądnego człowieka przystało .  Cóź po badaniu motywów czynu , kiedy on sam się przez to odstać nie może .  . Święte słowa Deotymy , naszej niezrównanej wieszczki :  “ Czynów z progów przeszłości sam Bóg nie | odwołał ”  — Przejdźmy , mówię — do interesów ! . . .  — Nic łatwiejszego ; ale to się tak na poczekaniu , stanie pede , załatwić nie da .  Wątpię zresztą , aby kochany kolega chciał rzecz całą traktować en bloc .  Ostateczny rezultat jest już kochanemu koledze wiadomy z mego ostatniego listu , przy którym , ete , załączył em tysiąc dwieście rubli , jako należność resztują cą , a powstałą z dobrowolnego przepołowienia sumy hipotecznej Werthsmana , który , dla  oszczędzenia mi kosztów stępia , zobowiązał się przez to przy licytacji Ocieszyna , nie pędzić mnie po nad sumę Towarzystwa , sub hastującego nas za zaległe raty .  Inaczej nie był by m w stanie utrzymać się przy licytacji a tem samem i przy majątku .  — JaktoL I tyle tylko mi się pozostało z pięćdziesięciu włók najpiękniejszej ziemi ?  — Jest jeszcze suma , dwa tysiące rubli , nieboszczki żony kochanego kolegi , zahipote kowana na pierwszym numerze zaraz po towarzystwie , a więc , pomimo deprecjacji majątku , dość pewna .  — Kto jest właścicielem obecnie Ocieszyna ?  — Filip Zamberski , mój szwagier , za którego pieniądze zdołał em uratować , ile się tylko dało .  — I na tem koniec ! ?  — Jak przejrzymy akty i rachunki szczegółowo , to jestem prawie pewien , że się jeszcze gdzieś jakaś sumka pokaże .  Lecz na to potrzeba dłuższego czasu .  Cały stos papierów z szesnastu lat !  Pół dnia zejdzie nam na sprawdzaniu samem cyfr , a ja dziś , ete , właśnie jestem zajęty w sądzie i nie przygotowany .  — Więc kiedyż ?  — Jeżeli kochany kolega pozwoli , to dziś wieczór uporządkuję papiery , przygotuję plan , i jutro , choćby od ósmej , weźmiemy się do roboty .  — Niech i tak będzie— odpowiedział kwaśno Załogowski , robiąc przytem minę pogardliwego zdziwienia — przyjdę jutro o ósmej .  — Ale o ósmej rano .  Zabieram sobie kochanego kolegę na cały dzień .  Po pracy będzie się należał nam wypoczynek , pogawędka  o przeszłości i projektowanie o przyszłości . . .  Gdzie kochany kolega stoi ?  — Nigdzie .  — Jakto ?  — Jadę wprost ze szpitala .  — Aha ! . .  To może by kolega stanął tu gdzie w blizkości , naprzykład w Hotelu Po skitrił  — Czy nie drogi ?  — Nie droższy od innych .  Odprowadzę kochanego kolegę i pomówię z rządcą : to mój dobry znajomy ; z pewnością coś opuści z ceny ; możemy zaraz zabrać rzeczy kochanego kolegi .  — Ja nie mam rzeczy . . .  — Jakto ?  — Zostawił em , jakem tylko przyjechał , u niej . . . u tej . . . .  — Aha . . .  No ! . .  To ja mógł by m posłać pD nie służącego .  — Nie chcę ! . . .  Obejdę się bez nich ! . . .  Z nią już rzecz skończona — odparł stanowczo Załogo w ski .  — W takim razie , jutro , po śniadaniu , zajmiemy się wyekwipowaniem kochanego kolegi .  Teraz pójdziemy do hotelu .  Człowiek musi najprzód mieszkać , a potem być ubranym odpowiednio do swego stanu ; oto moja zasada .  A może kolega jest bez pieniędzy ?  — O nie : mam jeszcze około czterystu rubli , które , dla bezpieczeństwa , zaszył em w pas skórzany i noszę na brzuchu .  — Wyborny sposób ! . . . .  Trochę to zresztą i grzeje . . .  Gdyby jednak kolega . . . tego , to bardzo proszę , otwarcie ze mną , bez ceremonji , po koleżeńsku . . .  — Na teraz dziękuję — odpowiedział cieplejszym już tonem Załogowski i podaną sobie rękę Cieżyńskiego lekko uścisnął .  — Kochany kolega wybaczy , ale “ komu w drogę , temu czas ” , a ja mam dziś ważną sprawę w sądzie . . . .  Jakkolwiek więc to niegrzecznie . . . .  — Ależ ! . . .  I w chwilę potem wyszli .  Pewnego dnia , kolo godziny dwunastej , Załogowski i Cieżyński weszli do jednego z tych licznych i charakterystycznych zakładów , zwanych handelkami , w które Warszawa obfituje .  Był to zwyczajny handel win i towarów kolonijalnych , na Długiej ulicy , tem tylko różniący się od innych zakładów tego rodzaju , iż w nim , na gorących śniadaniach i śniadankach ześrodkowywało się całe nieomal życie sądowników i aferzystów finansowo prawniczych .  W kilku pokojach , po za sklepem , w którym odbywała się najspokojniej sprzedaż detaliczna towarów kolonijalnych , wrzało życie sztucznie podnieconym humorem .  Jedni wpadali na chwilę na kieliszek wódki i  jakąś drobną zakąskę , aby się tylko pokrzepić do dalszej pracy ; inni jedli i pili z całem uroczystem namaszczeniem sybarytów , którzy umieją życia używać .  Przy stołach i stolikach , poustawianych popod ścianami wokół wszystkich pokojów , grupy i pary , giestyku lujące , krzyczące , rozmawiające z wielkiem zajęciem , lub siedzące w milczeniu , podniecały się piwem , porterem , węgrzynem , burgundem , szampanem , z całą swobodą ludzi , którym się zdaje , źe nikt ich nie słucha , że nikt na nich nie patrzy , ponieważ sami nie patrzą i sami nie słuchają .  Gwar i hałas ogólny pozwalał każdemu czuć się odosobnionym przy swoim stoliku , być jak u siebie .  Załogowski i Cieżyński zajęli ostatni pokoik , tuż przy kuchni , lecz za to nieprzechodni , gdyż Cieżyński , jak sam to mówił , nie lubił , aby mu kto , ete , patrzył jednem okiem w kieliszek a drugiem w duszę .  Był to pokój najmniejszy i najgorszy , bo ciemny , ponury , zatęchły .  Jedno okno od podwórza zaledwie tyle przepuszczało światła , że przedmioty znaj dujące się w pokoju z trudnością tylko i to dopiero po pewnej chwili rozróżniać było można .  Co prawda zresztą , nie było tak bardzo co i widzieć .  Niewielki stolik owalny , z blatem marmurowym na jednej nodze , cztery krzesła gięte dokoła stołu , stara kanapka , zniszczona , wytarta i obdarta , poprzez skórzane pokrycie której wyglądały połamane sprężyny , szaragi żelazne przybite do ściany przy drzwiach , kilka anonsów , malowanych na blasze , i olejodruk , przedstawiający na srebrnym półmisku naturę martwą : ostrygi , raki , szparagi , ryby , kalafjory , przekrajaną cytrynę , kilka gatunków winogron , słowem wszystko to , co nigdy razem na jednym półmisku się nie znajduje , — oto całe umeblowanie tego zakątka , do którego od kuchni dolatywał swąd sosów i przypalonych tłuszczów , a z dalszych pokojów hałas i krzyki przepitych gardzieli .  Na razie wszystko — powietrze , światło , temperatura , atmosfera — usposabiało źle , tak było tu jakoś zimno , nieprzyjemnie , smutno .  Naprawdę jednak , nigdzie “ śniadanka ” , tego czysto warszawskiego śniadanka , nie je się cieplej , przyjemniej , weselej , ponieważ wszystkie zmysły : wzroku , słuchu , dotyku , węchu , korzą się przed jednym , zmysłem smaku , który tu panuje niepodzielnie i rządzi .  Potrzeba tylko , aby “ śniadanko ’ się zaczęło .  Tymczasem , jak na złość , “ mały ” nie przychodził , jakkolwiek Cieżyński , coraz bardziej niecierpliwiąc się , coraz mocniej dzwonił .  — Czy ich djabli z taką usługąl . .  Nie u wierzy kochany kolega — mówił Cieżyński , gładząc się po bokobrodzie , jak mi nieraz wstyd za nichl . . .  Dziś , naprzykład , gdyby m się nie obawiał spotkania z jakimś interesantem znajomym , któryby mnie oderwał na chwilę od miłego towarzystwa kochanego , ete kolegi , poszedł by m zrobić awanturę pryncypałowi .  — Ależ śniadanie nie ucieknie — uspakajał go z rubaszną dobrodusznością Załogowski .  — To wiem ,— odpowiedział Cieżyński , dzwoniąc gwałtownie—ale mi wstyd za nich i za siebie .  Co prawda , chciał em kochanego kolegę przyjąć u siebie .  Tak by nawet się należało .  Gościnność staropolska przecie nie przestała być naszym zwyczajem , naszą cechą , naszą cnotą narodową , której , jaki wielu , ete , innych , pozbywać się nie możemy , nie powinni śmy , nie mamy prawa .  Prosił em żony , aby mi pozwoliła przedstawić sobie dawnego druha , kolegę ze szkolnej ławy , który po tylu latach tułaczki , zawinął nareszcie do portu , powrócił w rodzinne strony , do swoich .  Lecz cóż zrobić z babskiemi konwenansami ? . . .  Zona moja , zastrzegając sobie na przyszłość szczęście poznania kochanego kolegi , kazała mi przeprosić go , iż dziś , dla jakichś tam błahych powodów gospodarskich , nie może wy stąpić ze śniadaniem odpowiedniem do znaczenia gościa .  Przykro mi i wstyd !  — Ale cóż to szkodzi — tłomaczył Zało gowski .  — Szkodzi , szkodzi moralniel — wołat Cie źyński , dzwoniąc gwałtownie .  — Wszakźeż dla jakiegoś tam głupstwa , mycia podłóg , czy braku firanek w jadalni , muszę obchodzić prawo naszej , źe się tak wyrażę , rodzimej gościnności i zastępować ją urobioną .  Nie przy stole rodzinnym , jakby m tego pragnął , jak tego wymaga zwyczaj , lecz w restauracji , w obcem miejscu , wypadło mi podzielić się z kochanym kolegą kawałkiem chleba .  Mam jednak nadzieję , źe kochany kolega wybaczy mi . . .  — Z całego serca . . .  — I przyjmie , co Bóg dał , coś bardzo skromnego : według stawu grobla . . .  — Aleź ja już nie mam żadnych wymagań .  Tylem przeszedł , tak jestem zgnębiony . . .  — Tylko bez smutnych myśli ! . « Sursum corda ! . .  Nie należy się poddawać nieszczęściu , kiedy można mu stawić czoło — odparł energicznie Cieźyński , trzęsąc z wściekłością dzwonkiem .  — Jestem , jestem — zawołał piętnastoletni wyrostek , otwierając z rozmachem drzwi do pokoju i wnosząc zapaloną świecę .  — Cóż wy sobie myślicie z taką usługą — * krzyknął Cieżyński , odwracając się z krzesłem w stronę chłopca i patrząc mu groźnie w oczy .  Chłopiec , ładny blondynek z filuternemi niebieskiemi oczyma , z zadartym nosem , z cynicznym uśmiechem na ustach , z wyrazem ; obłudy na twarzy , stanął na progu sztywno , , i , udając pokorę , odpowiedział :  — A bo to , panie mecenasie , dziś tak goście dzwonią w kieliszki , że śmy wszyscy juŁ pogłuchli .  — Dawaj ucho , to ci się słuch zaraz naprawi ! . . .  — A które , panie mecenasie — odpowiedział chłopiec z udaną płaczliwością tonu .  — Obydwa , żeby ś lepiej słyszał !  — Czy to już bez apelacji ! ?  — Patrzcie go !  Już się nauczył terminów prawniczych !  — To dla przyjemności pana mecenasa . . .  — Łobuz ! . .  No ! na dziś ci przebaczam ; ale pamiętaj . . .  — Dziękuję panu mecenasowi ; pan mecenas jest taki dobry , jak nie ma drugiego na . świeciel . .  Daję słowo !  — Smarkacz ! . .  Już słowo daje ! . .  No , dosyć tego ! . .  Gadaj , co jest do jedzenia ?  — Wszystko , czego tylko dusza pana mecenasa zapragnie ! . .  — Mówię ci : bez kpin ! . . . .  Nie jestem dziś w usposobieniu ! . .  — To moźeby panu mecenasowi podać , tak naprzykład , pieczeń z  kwaśnym sosem . . . .  — Nie ! . .  Tego już zanadto — zawołał Cieżyń ski , i , porywając się z miejsca , schwycił chłopca za ucho .  — Pan mecenas się nie zna na żartach — zawołał płaczliwie chłopiec .  — Masz , na pamiątkę !  — Dziękuję panu mecenasowi .  A możeby teraz tak po kieliszeczku wódeczki ?  — Urwis ! . .  Dobrze : przynieś nam wódki .  — A co do wódeczki ?  Tuzinek ostryg , ćwiar teczka kawioru , pudełeczko sardynek , a mo leby tak sielawki , minożki , śledzik marynowany ?  — Co kochany kolega pozwoli ?  — Mnie wszystko jedno ! . .  Ja już zapomniał em , jak się je i pije . . .  Przecież to piętnaście lat przeszło !  — Pan dobrodziej w parę dni sobie przy panu mecenasie przypomni — odparł chłopiec .  — Do rozmowy , smarkaczu , się nie wtrącaj ! . . .  Przynieś dwa śledzie ; tylko powiedz kucharzowi , żeby je pokrył cebulką i obrzucił kaparkami .  — Az mięsa ? . . .  Możeby tak dwa kawałki cąberka zajęczego ? . .  Może kuropatewki , jarząbki , pulardka ? . .  Jest sarna po pańsku , sandacz po . . . . z jajami , szczupak po żydowsku . . .  Jeszcze nie dosyć ? . . .  Ah !  Boże ! . . .  To może być file saute sosmader , bjfsztyczek z rusztu , , kotleciki sossubts . . .  Ach ! na śmierć zapomniał em : są flaczki w garnuszku !  — Widzisz , smarkaczu , jaki z ciebie roztrzepaniec ! . .  I nie wytargać tu takiego za uszy ! . . . .  Przynieśże nam flaków .  — Czy już mogę odejść ?  — Idź ! . . .  Tylko nie zapomnij o parme zanie !  — Nie , nie ! . .  Niech pan mecenas będzie spokojny .  Jak Janek się tylko weźmie do usługi , to wszystko idzie , jak z płatka ! . . .  A wódeczka jaka ? . .  Czysta , słodka , gorzka , może red ^ latuka ^  — Jak kochany kolega myśli ?  — Dla mnie niech będzie “ oczyszczona ” : przyzwyczaił em się .  — Dobrze : przynieś jeden kieliszek czystej , , a drugi tej , co wiesz , mojej . . .  — Wiem , wiem : “ mecenasówki ” ; gładko się pije .  — Tylko bez kpin , bo dostaniesz jeszcze raz za uszy . . . . i spiesz się !  — Na jednej nodze— odpowiedział chłopiec , wylatując szybko z pokoju i tupiąc umyślnie obcasami tak silnie , aby go było słychać w całym zakładzie .  — Szczególna rzecz , jak ci chłopcy prędko się poufalą z publicznością .  Wystaw sobie kolega , że ten smarkacz jest może wszystkiego dwa miesiące w handlu i j uż by klepał gości po ramieniu .  Lecz cóż robić ? . . . .  Społeczeństwo się demokratyzuje z każdym dniem coraz widoczniej .  Zresztą , odwieczny to przywilej chłopców we wszystkich takich handelkach . . .  Nie są to przecie kelnerzy , garsoni , służba w właściwem tego słowa znaczeniu , ale uczniowie : nie daje się im “ na piwo ” .  Za parę lat taki smarkacz będzie już subjektem , a jak szczęście mu posłuży , to i sam może z czasem otworzyć podobny interes . . .  Mnie ta ich poufałość nie razi , chyba , że jestem pierwszy raz z kimś obcym ; ale kochanemu koledze może się to wydawać dziwnem .  — Mnie już , co prawda , wszystko wydaje się dziwnem : i ta wasza Warszawa , która się tak odmieniła , i ten wasz ruch , i te zwyczaje , i ci ludzie . . .  Widocznie , już nie jestem do tego życia !  — Za parę tygodni wszystko się ureguluje : ja już w tem jestem ; ale pierwsza rzecz , jasno patrzeć przed siebie !  — Jasno ? . .  A czyż to można , kiedy się ma zasłonę przed oczyma ?  — Odchylemy ją , odchylemy .  Tylko trochę cierpliwości — odparł Cieżyński , gładząc się po bokobrodzie i przechylając głowę na bok , jak to zwykł był czynić , ile razy nie chciał ani jednem , ani drugiem okiem patrzeć prosto w oczy swojemu interlokutorowi .  — Idzie wódeczka , idzie — mówił chłopiec , psalmodjując tony wyrazów i ustawiając butelki , kieliszki , talerze , noże i widelce na stole marmurowym .  — Ot ! i zaraz nam się jaśniej zrobi przed oczami — rzekł Cieżyński .  — Masz tobie !  Zapomniał em położyć bibuły : pan mecenas nie miał by czerń obetrzeć sobie wąsów po śledziu !  — Tylko bez kpin , smarkaczu !  — Ach ! przepraszam pana mecenasa — odpowiedział chłopiec z udaną trwogą , przemykając się poza krzesłem ostrożnie do okna , gdzie na framudze leżała cała paka szarej bi  buły—ale ja zawsze zapominam , źe pan mecenas goli sobie wąsy .  — Patrz swojego nosa i usługuj , kiedyś od tego !  — Służę : bibułka czyściutka , aż miło ! . .  Ale to zawsze dziwne , źe pan mecenas nie nosi wąsów . . .  — Jeżeli jeszcze raz otworzysz gębę , to dostaniesz po uszach !  — Brr ! ! . .  Jaki pan mecenas dzisiaj zły ! . . .  A co ma być do śniadania ? . . .  Bo Janek jednak  o wszystkiem pamięta . . . .  Piwko , porterek , może buteleczka winka reńskiego ? . . .  Zrana nie ma jak lekkie winko !  — Głupiś ! . . . .  To nie idzie do flaków .  — Przynieś nam piwa i butelkę porteru , tylko w o ryginalnej butelce , rozumiesz ? . . .  Nie lubię porteru , ściąganego u was w piwnicy . . .  A nie zapomnij o parmezanie ! *  — Każde słowo pana mecenasa dla mnie , to tak , jak z ewangielji . . .  — Tylko bez kpin i śpiesz się !  — Lecę na jednej nodze !  — Leć na złamanie karku !  — A ktoby panu mecenasowi usługiwał cichutko przy tych kolacyjkach , co to pan mecenas wie . . .  — Sroka , nie chłopak ! . . .  Wynoś się , pókiś cały !  — Poskarżę się przed panną Adelą — odpowiedział z udanem zadąsaniem i wyszedł powoli z pokoju .  — W ręce kochanego kolegi ! . . .  Nic tak nie służy , jak kieliszek wódki w porę ! . . . .  Są ludzie , gotowi jeść i pić o każdej godzinie , bez żadnego programu .  Naleciałość , mój Boże , ostatnich czasów ! . .  Ach ! jak się czasy zmieniły !  Nie uwierzy , kochany kolega , co się z tem społeczeństwem zrobiło ! . .  To już nie ta dawna , nasza , kochana Warszawka , malutka , milutka , serdeczna , pełna zwyczajów , obrządków tradycji ; ale wielkie miasto , prawie kosmopolityczne , stek różnych narodowości , bez wyraźnych cech .  Dziś szlachcic niczem się nie różni od kupca , urzędnik od uczonego , literata , czy artysty , a pani od swojej służącej lub ma* gazynierkiL .  — Patrzcie państwo ! . . .  — Ho ! hol . .  To już nie to , co było ! . .  Jedno się tylko zostało : wesołość .  Kochany kolega sam to wkrótce poczuje na sobie ; niech tylko pierwsze wrażenie minie !  A możeby tak jeszcze po jednym , zanim nam ten smarkacz flaki przyniesie ? . . .  — Wypiję , wypiję ! . .  Po tylu tygodniach postu , dwa kieliszki przecie nie powinnyby mi zaszkodzić ! . . .  — Przeciwnie : to nawet dobrze zrobi kochanemu koledze .  W tej chwili Janek otworzył drzwi nogą i wniósł wazkę blaszaną z flakami w jednej ; ręce , talerzyk z tartym parmazenem w drugiej i dwie butelki , jedną piwa , drugą porteru , pod pachą .  — Są i flaczki , jest i parmezanik — mówił , , stawiając wszystko z hałasem na stole .  — W samą porę ! . . .  Ja co prawda nie jestem tęgi do wypitki , otl zwyczajnie , brak praktyki ; lecz wódka naczczo rozwiązuje język .  Nie lubię jeść w milczeniu , a kochany kolega jakoś oszczędny na słowa !  — Położenie moje . . .  — Głupstwol . . .  W ręce kochanego kolegii  — Dziękuję ! . . . Hu ! . .  Ale też mocna ! . . .  Tam piją znacznie słabszą . . .  — A pan dobrodziej z jakich stron — spytał Janek .  — A tobie co do tego ? . . .  Zamknij gębę i wynoś się — zawołał wcale już ostro Cie źyński !  — Na rozkazy pana mecenasa . . .  Ale “ porządek przedewszystkiem ’- : najpierw zamknę gębę , potem buteleczki pootwieram , raz , dwa ! następnie spytam się , co będzie po flaczkach , i dopiero wyniosę się . . .  Co pan mecenas każe dać po flaczkach ? . . .  — Recytuj po swojemu .  — Może być kotlecik pożarski , są bitki w śmietanie , zrazy a la Nelson , sznycel po wiedeńsku , rozbratel , rumsztyk , antrykot , szaszłyk , główka cielęca . . . .  Czy jeszcze mało ?  — Nie , niel To wszystko za ciężkie na śniadanie . . .  Wiesz co ? . . . daj nam po kuropatewce , tylko powiedz kucharzowi , żeby ich nie przepiekł .  — Kuropatewki ? . . . .  Dobra myśl— odpowiedział—ale co zrobić z “ temperamentem ” pana mecenasa .  — A to znowu co za kpina ?  — Pan mecenas będzie się może niecierpliwił , źe pieczyste nie idzie , i Janek za ucho jeszcze raz dostanie .  — Nie bój się ! . . .  Dziś mi nie pilno , a i kochany kolega , mam nadzieję , czasu swego nie będzie mi żałował .  — Ależ jestem na twoje rozkazy , choćby na cały dzień — odpowiedział Załogowski z całą rubaszną otwartością .  — Na cały dzień , — podchwycił Cieżyński słodko — to zadużo .  O czwartej muszę być w domu : godzina przyjęć , obowiązki ; ale tak .  do jakiej trzeciej możemy się przecie zabawić ; wszakżeź to dziś pół święto : galówka .  — A . co ma być do kuropatewki ? . . .  Sałatka , kompucik , może śliweczki w occie — wtrącił Janek .  — Niech będzie kompucik ; ale zamów od razu do sklepu buteleczkę wytrawnego .  Nie lubię wina prosto z piwnicy : to za surowel  — Ho , ho ! . . .  Pan mecenas wie co robi . . . .  A na jaką ma być cenę ?  — Na jaką cenę ? . . .  Czekaj ! . . ;  Przyniesiesz nam literę K . . .  To będzie w sam raz do pieczystego : ani za tłuste , ani za chude . . .  — Czy mam podać zaraz ? . .  — Janek ! . , . .  Jak ty nic oleju nie masz w głowie ! . . .  Po co tyle szkła na  stole ? . . . .  Przecież musimy wpierw załatwić się z porterem !  — Co raeja , to racja ! . . .  Niech mnie pan mecenas wytarga za uszy ; tylko aby nie za bardzol  — Na teraz daruję ci ; ale zapamiętaj sobie : porządek przedewszystkiem .  Ruszaj do ku chnil  — Sługa pana mecenasa — odpowiedział chłopiec , wychodząc .  — A może kochanemu koledze flaczki restauracyjne nie smakują — spytał Cieźyński tonem niezmiernie ugrzecznionego zakłopotania .  — Ależ wyborne ! . . .  Od szesnastu lat nic równie dobrego nie jadłem ! . . .  Czuję , źe życie we mnie wstępuje— odparł Załogowski energicznie , z zapał em , i popił porterem .  — A co ! . . .  Czy nie mówił em , źe trochę alkoholu dobrze nam zrobi ? . . .  Tylko wszystko w miarę i według programu : porządek przedewszystkiem . . .  Bo to , widzi kochany kolega , u siebie , w domu , na łonie rodziny , kiedy mam głowę skłopotaną swojemi i cudzemi interesami , to jakiś szczególniejszy wykwint w jedzeniu i piciu na myśl mi nawet nie przyjdzie .  Nie jestem wybredny z natury , a ńa “ ekscesy ” nie pozwalam z zasady , dla przykładu : żona , dzieci , służba . . . .  Jem , co Bóg dał , piję sobie piwko , pół buteleczki do obiadu , wypalam papierosa , i na tem koniec .  Ale w handelku , to nie uchodzi ! . . .  Jest w tem coś odświętnego ; a przytem niepodobna żyć ciągle , jak anaclioreta ! . . . .  Zresztą , jakżeż nie miał by m sobie pozwolić maleńkiego wyskoku w dniu tak uroczystym !  Przecież godzi się powitać honeste dawnego , ete , druha , po tylu latach rozłąki . . .  — Dziękuję ! . . .  Dziękuje serdecznie— odparł Załogowski porywczo , i , wstając gwałtownie z krzesła , podał rękę Cieżyńskiemu przez stół .  — Powiedział em : trochę cierpliwości . . . . a wszystko będzie dobrze .  — Wierzę , wierzę ! . . .  Ludzie z sercem prze cież jeszcze nie wymarli , nie wytykając palcem ! . . .  Cieźyński skłonił się grzecznie głową i przeciągnął parę razy palcami delikatnie po bokobrodach , patrząc jednem okiem w okno a drugiem w szklankę z porterem .  — Jedno mnie tylko gnębi — ciągnął Zało gowski , odejmując szklankę od ust — źe nic a nic przed sobą nie widzę .  — Zawsze się coś znajdzie , i to coś niezłego , tylko nie trzeba pilić .  Przedewszyst kiem kochany kolega nie jest jeszcze w położeniu najgorszem .  Przy trzech tysiącach rubli . . . .  — I dzielnej protekcji — przerwał znacząco Załogo wski .  — Możnaby już coś zacząć . . . .  — Ale co ?  — Ha ! . . .  W tem sęk ! . . .  Bo to nie uwierzy kochany kolega , jak się czasy zmieniły , co się z tem społeczeństwem zrobiło !  Dziś trudniej  o kawałek chleba , niż dawniej o majątek !  f Wszędzie specjaliści i specjaliści !  Bez fachowego wykształcenia nigdzie człowieka nie przyjmą .  Trzeba się starać miesiące całe , i to nieraz bez skutku , o miejsce konduktora , już nie mówię , kolei , ale tramwajów .  — Czy być może ! . . .  Toż to nędza , taki , jak go tam nazywają , tramwaj ! . . .  Ja w głowę zachodzę , jak oni mogą wyjść na swojel . . .  Słyszę , źe kurs kosztuje dziesiątkę . . .  — Istotnie : pięć kopiejek druga klasa , siedem pierwsza .  — A choćby i siedem kopiejek obie , to ileż tego potrzeba , aby utrzymać tyle ludzi , koni , wagonów ?  Samo żelazo pod szyny musi chyba miljony kosztować , bo widzę , że cała Warszawa porżnięta niemi na wszystkie strony !  — Miljony kosztuje , ale też i miljony przynosi !  Ich zyskami mogli by śmy się podzielić , L wystarczyło by dla nas obu do śmierci .  — I któż to jest właścicielem tego ?  — Niestety !  Aż strach pomyśleć ! . . .  Nasze dziesiątki , ba !  co mówię , nasze miljony idą zagranicę .  Towarzystwo belgijskie sprzątnęło nam z przed nosa , nie powiem , jedno ze źródeł , ale rzekę wielkich dochodów ! . . .  Zwyczajnie : polska niezaradność , — i teraz nasi ludzie muszą pracować na panów akcjonarjuszów z Brukselli , którzy się z nas śmieją , jeżeli się upominamy przez pisma o wyzysk konduktorów , stangretów , — mówił z udanem rozrzewnieniem adwokat , nie wchodząc w to , iż towarzystwo belgijskie z tego miljonowego przedsiębiorstwa osięga mniejszy procent , niż “ niezaradny polski szlachcic ’ ’ z listów zastawnych lub likwidacyjnych .  — I ileż taki konduktor bierze ?  — Do trzydziestu rubli miesięcznie .  — Ależ to nędza !  — To też oni , dzięki publiczności , która nie w ciemię jest bita , drugie tyle wyciągają sobie z szacherki biletami , i tak pędzą nędzny żywot .  A przecież pomiędzy nimi są ludzie i z jakiem takiem wykształceniem , i z urodzeniem , urzędnicy spadli z etatu , zbankrutowana szlachta . . .  — Czy być może ? !  — Słowo honoru : sam się za kilkoma starał em .  Jeden do dziś dnia jeździ , ale inni nie mogli wytrzymać .  Za lada przewinienie—kara ; panu naczelnikowi , jakiemuś inżynierkowi , kłaniaj się w pas , a przytem praca , jakiej mało : czternaście godzin stój na platformie zimą czy latem , piątek nie świątek , i zbieraj dziesiątki od pasażerów !  — A niechże was z takiemi pomysłami ! . . .  — Ale kochany kolega jakoś zadługo pozwala wietrzeć porterkowi . . .  Czy nie dobry ?  — Wyborny , tyłkom się zapomniał , słuchając o tych cudach !  — I niech kochany kolega pomyśli , źe wszędzie trudno : na każde miejsce sto konkurentów ! . . .  Kiedym raz ogłosił , źe potrzebuję kancelisty z pensją , ete , dwunastu rubli miesięcznie , to mi ich przyszło trzydziestu siedmiu .  Drzwi się nie zamykały !  Przyjął em studenta uniwersytetu .  — Więc cóż ja z sobą pocznę ?  — Znajdzie się , znajdzie . . . .  Przede wszy st kiem z kapitalikiem trzech tysięcy rubli już można by coś założyć . . .  — Tak , ale co ? . . .  — Nol . . . jakąś naprzykład dystrybucyjkę . . . .  — Co ! ?  Co ! ?  Ja — sklepik ! ? . . .  Tfu ! na taki zarobek !  — Szlacheckie uprzedzenie — odparł spokojnie Cieżyński , pociągając palcami po boko brodzie .  — To nie uprzedzenie ! . . .  Ja wiem co han f del , a ja jestem szlachcicem ! . . .  Łokciem ani  miarką herbu nie splamię ! . . .  Tam , co prawda , zajmował em się tem paskudztwem , bo nie miał em co i robić .  Ale tu — za nic ! . . .  Nie po  tom wracał do Polski , aby m się musiał wstydzić swojego zajęcia ! . . .  — Przepraszam — przerwał Cieżyński — czem się kochany kolega pięczętuje ?  — Odmieńczyk . . . ,  Albo co ? '  — Przyszła mi doskonała myśl , a raczej dwie . . .  — Cóż takiego ?  — Zacznę od ważniejszej .  Ile kochany kolega liczy sobie wiosen ?  — Czterdzieści pięć skończonych .  — No ! . . . .  Jak na mężczyznę , to jeszcze nie tak wiele , zwłaszcza , jeżeli bóstwa “ Wenery ” ,  i “ Bachusa ” życia zaraz w młodości nie poderwały .  Zresztą kochany kolega doskonale jeszcze wygląda , i byle się pokręcić trochę w świecie , toby się nie jedna znalazła . . .  — Nie mówię , żeby m się nie ożenił , jakby mi jakaś stateczna panna w oko wpadła .  Z nieboszczką żoną żyłem wszystkiego pięć lat , to*m się przecie do małżeństwa nie miał czasu zniechęcić .  Ale ja tu nikogo nie znam ; wyszedł em ze stosunków .  — To już moja rzecz !  Mógł by m nawet zaraz jutro wprowadzić kochanego kolegę w świat .  Wyborna zresztą okazja !  Wielki raut u państwa Grosbuchów .  — Co to ? . . . żydy ? . . .  — Vła ś ci wie mówiąc : tak . . . Ale panna jest już ochrzczona . . .  — Czyś ty zwarjował ? . . .  Ja miał by m się żenić z żydówką , z przechrzcianką , żeby mi cebulą zasmrodziła mieszkanie ? . . .  — Przesądl . . .  Panna niebrzydka , powiedział by m nawet ładna , a posag wystarczy na najdroższe perfumy .  Pięćdziesiąt tysięcy rubli gotówką , a po najdłuższem życiu najukochańszego papy . . .  — A niech sobie żyje do swojego sądnego dnia , razem ze wszystkiemi żydówkami na świecie !  Nie chcę mieć syna z krzywym nosem  i odstającemi uszami !  *  — Kochany kolega za pośpiesznie się decyduje .  Panna ma dwadzieścia parę lat , a stary za “ Odmieńczyka ” da pięćdziesiąt ty sięćy , jak nic !  — Nie ! . . .  Jestem szlachcicem i herbu takim handlem nie splamię ,  — Ależ małżeństwo z żydówką , to jeszcze nie plama ! . . .  I jabym wolał , aby  małżeństwa kojarzyły się tylko z obopólnej , że tak powiem , skłonności— przez wzajemne uczucie . . .  Ale cóż kochany kolega chcesz ? . . .  Czasy się zmieniły , społeczeństwo przekształciło , warunki bytu tak się utrudniły , że dziś wszystko trzeba brać pod uwagę . . . .  — Z biedną się nie ożenię , to prawda ; ale nic by m nie pozwolił , ażeby w żyłach moich dzieci miała płynąć krew żydowska ! . . . .  Brr ! . . .  — Przestarzałe pojęcia ! . . .  Kochany kolega , oderwany od społeczeństwa  przez tyle lat , nie mógł obserwować przeobrażeń się ideji i przekonań i sam się w nich urabiać .  My , postę j powcy , co innego dziś szanujemy i czego innego w życiu szukamy .  Przedewszystkiem nauka fizjologji zaleca krzyżowanie się ras dla dalszych celów . . . .  — Krzyżujcie się po swojemu , kiedy wam się tak podoba , ale ja chcę pozostać czystym w moim krzyżu !  Herbu nie sprzedam !  — Sentymentalizm . . . .  — Jak dla kogo ! . . .  Ja swoich przekonań za nic nie zmienię .  Mów sobie , co chcesz , ale dla mnie , co żyd , to żyd , co handel , to handel ! . . .  Nie rozumiem szlachcica , który spekuluje herbem i ziemią ! . . .  — Jeżeli ją ma . . . .  — Prawda : dobrze , żeś mi to przypomniał .  Pójdę pracować ciężko na kawałek chleba ; ale ani do handlu się nie wezmę , ani z żydówką się nie ożenię !  — I gdzie kochany kolega chce pójść po ten chleb ? . . . .  — Nie wiem . . .  Jesteś nie ubłagany . . . .  — Ja taki zawsze : logika przedewszystkiem  — Więc cóż mam robić ?  — Niech kochany kolega sam w takim ra* zie coś wymyśli . . . .  — Nie umiem . . .  Jestem nieszczęśliwy . . .  Myśi za mnie !  — Postaramy się ; tylko trochę Cierpliwości i . . . . rozwagi .  Obydwaj zamilkli odrazu , jak gdyby pomiędzy nimi rozerwała się nagle nić wzajemnej sympatji , z której wywiązują się słowa .  Cięży óski , niezmieniony , spokojny , gładził sobie bokobrody , to jedną , to drugą ręką , wysączając resztę porteru drobnymi haustami z wąskiej szklaneczki .  Załogowski , mocno zaczerwieniony na policzkach od alkoholu i jakby zaperzony końcową rozmową , wychyliwszy duszkiem całą szklankę , patrzył tępym wzrokiem  W okno , przez które wpadało trochę światła , przykro zrefleksowanego białą ścianą muru sąsiedniej kamienicy .  I widać było , że ci dwaj ludzie , oprócz jakiegoś przypadkowego interesu materjalnej natury , nie mają z sobą nic wspólnego , nic , coby ich dwie dusze łączyło .  Mogli by tak siedzieć dzień cały przy jednym stole , i ani jeden , ani drugi , bez jakiegoś przymusu , bez  jakiejś sztucznej podniety , ust by nie otwo* rzył .  Na szczęście , w tej chwili drzwi się o tworzyły z hałasem i do gabinetu wszedł Janek , niosąc cynkowy półmisek , na którym leżały dwa ptaszki , odwrócone do góry łapkami , obrzucone symetrycznie listkami zielonemi sałaty .  — Idą kuropatewki , idą , idą . . .  Chwilkę cierpliwości — mówił chłopiec z łobuzowskiem lekceważeniem — a i kompucik się zjawi i buteleczka pęknie , jak nic , i humorek powróci . . .  — Janek ! . . .  Zaduźo poufałości — ofuknął Cie źyński .  — Raz zadużo , drugi raz zamało .  Alboź to panu mecenasowi można kiedy u trafić w miarę . . . .  Ale cóż robić ? . . .  To już tak w życiu — mówił Janek , z odcieniem udanej goryczy w głosie , sprzątając ze stołu brudne talerze , noże i widelce , próżne butelki i szklanki .  — Patrzcie go , co za filozof ! . . .  Przynoś wino i . . . .  — Wiem , wiem : zamknij gębę i otwórz butelkę . . . .  Znana historja ! . . . .  Już idę — mówił Janek , otwierając drzwi nogą .  — Na tego smarkacza człowiek się nawet gniewać nie może ! . . .  Kolega pozwoli sobie służyć kuropatewką . . . .  Zdaje mi się , że jest nieźle upieczona . . . .  — Może to będzie za dużo , jak na rekonwalescenta !  — Co znowu ! . . .  Taki ptaszek choremu by nie zaszkodził ! . . .  Zdaje mi się jednak , źe niesione . . . .  — Tak : trochę soli by nie zawadziło .  — Nie ! . . . ten smarkacz jest nieznośny ! . . . .  Ani soli , ani pieprzu nie podał ! . . .  Czekaj , dostaniesz zą swoje — zawołał z zaciętością Cieżyński i zaczął gwałtownie dzwonić .  — Ależ idę , idę i bez dzwonka — mówił chłopiec , wnosząc komput i wino .  — Janek ! . . .  Co ty sobie myślisz ? . . .  Jak ty usługujesz ? . . .  Gdzie sól ? . . . gdzie pieprz ? . . . gdzie karafka z wodą ? . . . .  — Panie mecenasie , łaski ! . . . Zapomniał em . . . .  Moja wina , moja wielka wina— mówił chłopiec , oburzony na siebie , i , bijąc się w piersi , wyszedł pokornie z pokoiku .  I obadwaj biesiadnicy znowu popadli w milczenie .  Za chwilę jednak wszedł Janek , wnosząc karafkę z wodą i małe podstawki z solą i pieprzem .  — Jest : jest pieprzyk . . . . jest solecz . . . sólk . . . . jest sól . . . .  Jest i wodecz . . . . wodzin . . . .  Nie ; to nie idzie— rzekł cierpko , zniechęcony , iż ma nji warszawskiej prostytuowania pieszczotliwego wyrazów nie udało się zdrobnić dwóch tak ważnych w użyciu przedmiotów , jak : sól i woda .  — Czemuż nie odkorkowujesz butelki ? . . . .  Patrz ! . . . kieliszki nie czyste ! . . .  Jak mi jeszcze raz przeskrobiesz , ty filozofje , to pójdę na skargę do gospodarza !  — Panie mecenasie , tylko aby nie przy śniadaniu ! . . .  Goście się zawsze śmieją , ile razy mam czerwone uszy ! . . .  Doprawdy , wolę dwie rozprawy ze starym pod wieczór , niż jedną rano — mówit sztucznie płaczliwym głosem , przecierając kieliszki bibułą .  — Nalej wino i wynoś się swoim kosztem — przerwał mu Cieżyński .  — Jak mamę kocham , jeszczem nie widział pana mecenasa w tak złym humorze . . . .  Pęc ! . . . Ślicznie zakorkowana ! . . . .  Nie ma , jak litera KI . »  — Wynoś się , mówię , i nie przychodź dopóki nie zadzwonię !  — To zupełnie , jak wieczorem . . . . z panną Adelą . . . .  A przecież to nie kolacyjka ! . . .  Cieżyński porwał się z miejsca , i , przyskoczywszy do chłopca , wytargał go silnie za ucho .  — Żeby pan mecenas jutro sprawę przegrał— wyjęczał Janek napół z płaczem , wychodząc powoli z pokoju .  — Będziesz ty miał za swoją poufałość , zo baczyszl Ale kochany kolega jakoś nieraź nie rozprawia się z kuropatewkąL .  Może nie dobra ? . . . .  — Wyborna ! wyborna ! . . .  Tylko coś apetytu nie mam .  — Zaraz się znajdzie !  — Porter , nawet napół z piwem , jest trunkiem ciężkim .  To nie szlachecki napój ! . . .  Nie ma , jak nasz poczciwy węgrzyn ! . . .  Kochany kolega pozwoli , źe przy tej sposobności wniosę toast , który mi na sercu leży : za zdrowie i za pomyślność mego starego druha , dzielnego , oby watela , który przez tyle lat cierpiał , ełe , za . , . .  Tu Cieźyński nagle urwał .  Słowo widocznie zamarło mu w gardle .  Wstał od stołu , otworzył po cichu drzwi , wyjrzał ostrożnie na korytarzyk , aby się przekonać , czy nikt nie podsłuchuje , następnie zamknął drzwi za sobą , i , powróciwszy na miejsce , dokończył , prawie szepcząc :  — Piję za zdrowie , a raczej na cześć człowieka , który umiał poświęcić swoje interesy dla interesów ogółu ! . . .  — Rozumiem ! . . .  Bóg ci zapłać , poczciwy Jasiu , za twoje serce , za twoją pamięć o mnie— przerwał z rozrzewnieniem Załogowsui , i , powstawszy z miejsca , wychylił kieliszek do dna .  — Tak — to aż miło — dodał Cieźyński , stawiając również pusty kieliszek na stole .  I rozmowa znowu się przerwała .  Obydwaj współbiesiadnicy ogryzali kostki kuropatwy z wrzekomem zajęciem , sżukając w głowie frazesów , któremi by mogli najzręczniej maskować swe dusze .  Załogowski krył żal do Cieźyńskiego , Cieźyński obawę przed Załogo wskim : jeden się hamował , drugi wykręcał .  — Wracając jednak do rzeczy — podjął Cieźyński pierwszy — mogli by śmy przygotować jakiś projekt . . . .  — Najchętniej — poderwał Załogowski , podnosząc głowę znad talerza .  — Herb kochanego kolegi dodaje mi otuchy do działania .  Nie zrzekając się myśli “ aliansu* nazwiska starego z nową fortuną . . . .  — Za nic z żydówką — huknął Załogowski .  — Tylko nie tak ostro . . . .  Mamy już klejnoty po wojewodach i hetmanach oprawione w złoto żydowskie ; dlaczegóżby więc . . . .  — Za nici . . .  Jakem Załogowski !  — No ! mniejsza z tem . . . .  Lecz , jeżeli nie w ten , to w inny sposób herb wyzyskać trzeba . . .  Przystępuję więc z kolei do drugiej swej myśli . . . .  — Słucham .  — Z trzech tysięcy rubli żyć niepodobna .  Tak czy owak trzeba się będzie wziąć do jakiejś pracy . . . .  — Ależ ja chcę pracować ! . . .  Postarajcie mi się tylko o pracę , a pokażę wam , co Załogow ski potrafił  — Ani na chwilę nie wątpił em o tem .  Otóż myślę , źe kochany kolega mógł by zostać rząd ' cą majątku u jakiegoś , ete , nowo . . . .  — Przecież mogę złożyć kaucję . . . .  — Ehl to za małe rzeczy : ja kroję na coś większego .  Teraz żydzi rzucili się do kupowania ziemi , a takiej nowokreowanej szlachcie stare herby imponują .  — Co ? ! . . .  Ja miał by m służyć u żyda ? . . .  Za nic w świecie .  Przyznam ci się nawet , żem ani myślał o takiej propozycji !  Daj mi miejsce u niemca , francuza , kacapa , u kogo chcesz zresztą , byle nie u parcha .  Przecież jabym go do swego pokoju nie puścił , a nie dopiero żeby m miał u niego służyć i w jego przedpokojach może jeszcze wystawać . . . .  Wstydź się Jasiu ! . . .  ,  — Nie rozumiem kochanego kolegi .  Przecież to wszystko jedno , u kogo się służy , byle służyć uczciwie .  — Wcale nie ! . . .  Szlachcic może tylko zależy ć od szlachcica !  I jeżelibym miał służyć u żyda , to by m juź wolał pójść kamienie tłuc na szosie .  — Kamienie tłuc — łatwo się to mówi .  — No ! . . .  Ale powiedz , dlaczego nie mógł by m znaleść miejsca u takiego szlachcica , jakem sam ?  — Dlaczego ? . . .  Hm ! dlatego , źe szlachcic będzie szukał człowieka fachowego , któryby posiadał kwalifikacje odpowiednie do dzisiejszych wymagań , a kochany kolega , ete , poza pięknem nazwiskiem . . .  — Czyż to mało ?  — Nie powiadam , źe mało , ale bez kwalifikacji . . . .  — Jakto ! ! . . .  Przecież musi gdzieś być jeszcze mój patent od Leszczyńskiego ! . . .  Najpierwsza niegdyś pensja w krajul  — Może była , ale nie jest . . . .  Zresztą dziś patent z gimnazjum na wiele się nie przyda : bez grubych protekcji to nawet i z dyplomem uniwersyteckim długo można ssać palce .  Mamy przecie prawników skończonych w kantorach bankierskich i medyków wykwalifikowanych , którzy zazdroszczą kawałka chleba konduktorom i maszynistom na kolejach żelaznych .  Bardzo wybrednym na początek być nie można .  Pierwsza rzecz zaczepić się o cokolwiek , a potem wznosić się coraz wyżej , wy żej . . . .  Szkoda tylko , że kolega chce utrudnić sobie życie , może karjerę nawet , starym przesądem . . . .  — To nie przesąd ! . « .  To moja wiara !  — Nie będę się sprzeczał . . .  Zobaczymy jednak , czy życie samo nie przekona kochanego kolegi . . .  — Nigdy ! . . .  Jakem Załogo wski ! — krzyknął , uderzając pięścią w stół z taką siłą , że aź kieliszki i butelki z brzękiem odskoczyły od marmurowego blatu .  — Ha ! trudno ! . . .  Trzeba będzie więc ogłosić w kurjerach , iż rządca z kaucją poszukuje miejsca , i czekać .  Może Bóg co da .  — JaktoL .  Więc nawet przy kaucji nie miało by się coś odrazu trafić ?  — Odrazu nic się nie trafi , chyba miejsce , w którem się kaucję stracić może , ale na taką tranzakcję ja nie pozwolę : mam przecież doświadczenie starego adwokata .  — Dziękuję ci .  — Nie ma jeszcze za co .  Ale widzi kocha » ny kolega , dziś do byle folwarku żądają człowieka z praktyką i wykształceniem fachowem .  Trzeba mieć już , jeżeli nie stopień któregoś z wyższych zakładów zagranicznych , to przynajmniej z Puław .  A może kochany kolega uczęszczał do Marymontu ?  — Nie , nie : tam nie był em .  — Ha ! trudno : praktyka na swojem musi wystarczyć za kwalifikację .  — I dobre imię !  — No , tak — przy wtórzył Cieżyński , przy czem miękko pogładził sobie bokobrody i odchrząknął .  — Zapomniał em ! . . .  Zapomniał em ! . . .  Nie mam już imienia ! . . .  — Tylko nie tak tragicznie — przerwał Cięży ński .  — Sam to dobrze widzisz , kiedyś zamilkł !  — Ależ nie o tem myślał em .  Przyszło mi tylko do głowy , źe trudno jest przystosować się człowiekowi do nowych warunków .  Kochany kolega pozostał szlachcicem zprzed dwudziestu lat , a społeczeństwo poszło naprzód : zdemokratyzowało się do gruntu .  Hrabiowie i książęta żenią się z żydówkami , szlachta bierze się do wszystkiego : ludzie z herbami są nie tylko w kantorach żydowskich , nie tylko na kolejach żelaznych , ale i pomiędzy konduktorami od tramwajów , dorożkarzami , posłańcami , — a kochany kolega nie chcesz zroy ' bić użytku ze swego nazwiska .  — Żadnej pracy się nie ulęknę , ale do żyda w służbę nie pójdę — zawołał Załogowski , i , podniósłszy głowę dumnie do góry , machnął ręką po wąsach , jakby dla ożywienia zamierającej w nim buty .  — Nie ma co ! » .  Będziemy się starali i będziemy czekali .  Ale jakoś kochany kolega delikatnie się z kieliszkiem obchodzi . . .  Czy może winko nie smakuje ?  — Wyborne , wyborne ! . . .  Ale odwykł em od wina ; czuję już w głowie . . . .  Jestem przścież rekonwalescentem .  — Wolne żarty !  Szlachcic polski nie potrzebuje się przyzwyczajać do wina , nie może więc i odwyknąć .  Niechże kolega weźmie się raźniej do dzieła .  Tak być nie może ; to się nie godzi !  Przecież na jednej buteleczce nie przestaniemy !  Tyle mamy jeszcze do ogada nia , do załatwienia . . . .  No ! żeby nam się dobrze działo . . . .  Za pomyślność kochanego kolegi !  — Dziękuję ! dziękuję stokrotnie !  — Ale duszkiem . . . . po staropolsku . . . . po szla checku ! . . . .  — Ha ! . . .  Kiedy pić , to pić !  Nalej !  niechże i ja za twoje zdrowie wypiję !  — Jeszcze mamy czas . . .  Teraz musimy “ tę kwestję ” wyczerpać do dna , nie wtrącając pobocznych — rzekł Cieżyński z uśmiechem , wskazując na butelkę .  — Niech i tak będzie ! . . .  Lubię cię za to , żeś do kieliszka ciekawy ! . . .  Tylko ludzie złego charakteru nie upijają się nigdy .  Co prawda i ja się nie upijam , bo mam łeb tęgi , ale pić mogę !  oo ! mogę ! . . .  Tam jak był em , to “ karafińczyk oczyszczonej ” tylko się mignął na stole ! . . .  Żeby tak co , to by m jeszcze pokazał , jak to było za czasów Ocieszynal . . .  Ja tam , co prawda , mocną głową pochwalić się nie mogę ; ale też trochę , ete , wytrzymam . . . .  — Mnie by ś rady nie dat ! . . .  Przecież na swojem weselu pił em zdrowie po  zdrowiu pół garncowym puharem , a domyślasz się , źe mój teść sikaczem nas nie częstował .  Ale cóż , kiedy ja tylko i mój ojciec zostali śmy na nogach , — reszta wszystko trupy , a z ojcem we dwóch jakoś nie wypadało : poszli śmy spać przed czasem , choć puhar się do nas uśmiechał .  Lekko licząc , w pierwszy dzień wesela wypił em na siebie ze cztery garnce . . . .  — Czy czasem kochany kolega nie przesadza z oddalenia ? . . . .  — Głupiś ! . . .  Ach , przepraszam cię ; zapomniał em się . . . .  Ale , widzisz ,  jestem rekonwalescentem . . . .  — . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  Nic nie szkodzi . . . .  Zdaje mi się jednak , źe  kochany kolega dziś by się zawahał  — Gadanie ! . . .  Żeby m się tylko nie bał recydywy , to by m ci zaraz sztukę  pokazał . . . .  Albo wiesz co ? . . .  Nalewaj kieliszki prędzej : ja ci postawię butelkę i każę przynieść puhar ! . . . .  Czuję , że krew zaczyna we mnie grać !  — Nie , nie dziś ! . . . .  Kochany kolega jest jeszcze osłabiony : wino w nadmiernej ilości mogło by zaszkodzić ; miał by m kochanego kolegę na sumieniu .  — Nie bój się o mnie i sam trzymaj się ostro ;  — Na drugi raz , na drugi raz . . . .  — Głupstwo ! . . . .  Pijmy !  — Nie ; dziś nie pozwolę ! . . « Wino na osłabiony organizm działa zabójczo , i nawet , zdaje mi się , źe kochanemu koledze krew cokolwiek zaczyna nabiegać do głowy . . . .  Ja się na tych rzeczach znam .  — Głupstwo ! . . . .  Czuję , że mi jest dobrze . . . .  Pij i każ przynieść puhar !  — Nie ; dziś nie mogę , nie mam czasu ; zresztą musimy jeszcze pomówić o interesach . . . .  Przyszłość kochanego kolegi leży mi na sercu . . . .  — Dziękuję ci ! . . .  Poczciwy z ciebie chłopak , chociażeś mnie . . . .  Ale co tam ! . . .  Piję za twoje zdrowie !  — Festina lente . . .  — Tylko nie zawrącaj mi głowy swoją łaciną !  — Jest to jednak język wielkich rzymian , którym , jak i grekom , zawdzięczamy . . . .  — Mam gdzieś rzymian i greków i żydów , i wszystkie narody na świecie ! . . .  Mów do mnie po polsku i pij po polsku !  Chcę się dziś u pić ! . . .  Takiego robaka , jaki mnie toczy , trzeba zalać ! . . . .  — Słuszna uwaga , ale , ete , nie dziś , kiedy trzeba coś na trzeźwo obmyśleć .  — Wiesz co ? . . . .  Przyszła mi w tej chwili szczęśliwa myśl ! . . .  — Słucham . . . .