Jerzy Żuławski  Trylogia księżycowa  Zwycięzca  Malahuda drgnął i obrócił się w karle gwałtownie .  Szelest był wprawdzie tak lekki , lżejszy , niż wydać mogła opadająca karta w pożółkłej księdze , którą czytał , ale ucho starca pochwyciło go natychmiast w tej bezdennej ciszy świętego miejsca .  Osłonił oczy dłonią przed światłem rozjarzonego do połowy pająka , który zwisał u sklepionego stropu , i spojrzał ku drzwiom .  Były otwarte , a w nich — zstępując właśnie z ostatniego stopnia , z jedną nogą w powietrzu jeszcze zawieszoną — stała młoda dziewczyna .  Była naga , jak kobiety niezamężne zwykły w noc chodzić po domu , z ramion tylko zwisało jej puszyste białe futro , z zewnątrz i wewnątrz jednakowym miękkim włosem pokryte .  Zupełnie z przodu rozwarte i mające jeno szerokie otwory na ręce w miejsce rękawów , spływało miękką falą po jej młodym ciele aż po drobne kostki stóp , w płytkie białe ciżmy futrzane obutych .  Włosy jej złotorude zwinięte były ponad uszyma w dwa ogromne węzły , z których jeszcze wolno puszczone końce kos opadały na ramiona , rozsypując złote iskry po śnieżnej bieli futra .  Na szyi miała sznur bezcennych purpurowych bursztynów , które według podania należały przed wiekami do świętej kapłanki Ady — i z pokolenia w pokolenie przechowywane były jako klejnot najdroższy w rodzinie arcykapłana Malahudy .  — Ihezal !  — Tak , to ja , dziadku .  Stała wciąż we drzwiach , biała na tle ciemnej , zionącej czeluści wiodących gdzieś w górę schodów , z ręką na kutej klamce , patrząc ogromnymi czarnymi oczyma na starca .  Malahuda powstał .  Drżącymi rękoma zgarniał leżące przed nim księgi na marmurowym stole , jak gdyby je chciał ukryć , nierad i pomieszany …  Mamrotał coś do siebie , poruszając szybko wargami , brał ciężkie foliały i przekładał je bez celu na drugą stronę , aż naraz zwrócił się ku przybyłej :  — Czy nie wiesz , że oprócz mnie nikomu tutaj wchodzić nie wolno ? — rzekł niemal gniewnie .  — Tak … ale … — urwała , jakby szukając słów .  Duże oczy jej , jak dwa ptaki szybkie i ciekawe , przeleciały po tajemniczej komnacie , muskając olbrzymie , bogato rzezane i złotem nabite skrzynie , w których księgi święte chowano , zatrzymały się chwilę na dziwnych ozdobach czy znakach tajemnych z kości i złota na wykładanych gładzoną lawą ścianach — i powróciły znów na twarz starca .  — Wszakże teraz już wolno — rzekła z naciskiem .  Malahuda w milczeniu odwrócił się i poszedł w głąb ku wielkiemu zegarowi , który całą wysokość ściany zajmował .  Przeliczył spadłe już kule w miedzianej misie i spojrzał na wskazówki .  — Jeszcze trzydzieści dziewięć godzin do wschodu słońca — rzekł twardo — idź i śpij , jeśli nie masz co robić …  Ihezal nie poruszyła się .  Patrzyła na dziadka , podobnie jak ona w domowy strój odzianego , jeno że futro miał na sobie lśniące , czarne i pod nim kaftan i spodnie z miękko wyprawnej , czerwono barwionej psiej skóry , a na siwych włosach złotą obręcz , bez której nie wolno było nawet arcykapłanom wchodzić do miejsca świętego .  — Dziadku …  — Idź spać ! — powtórzył stanowczo .  Ale ona nagłym ruchem przypadła mu do kolan .  — On przyszedł ! — krzyknęła z radosnym , przemocą dotychczas powstrzymywanym wybuchem — dziadku , on przyszedł !  Malahuda cofnął rękę i usiadł z wolna w karle , spuszczając na pierś bujną , siwą brodę .  Dziewczyna patrzyła na niego teraz z niewysłowionym zdumieniem .  — Dziadku , dlaczego nie odpowiadasz ?  Od dziecka , ledwo mówić zaczęła m , uczył eś mnie , jako pierwszego słowa , tego pozdrowienia odwiecznego , które nas , ludzi , odróżnia od zwierząt i podlejszych od nich szernów , i gorszych , bo postać ludzką noszących , morców — i witała m cię zawsze , jak należy , słowami : „ On przyjdzie ! ” — a ty zawsze odpowiadał eś , jako należy : „ Przyjdzie zaprawdę ! ”  — Dlaczegóż teraz , kiedy ten wielki , szczęśliwy dzień nam zawitał , że mogę zawołać do ciebie : „ On przyszedł ” — ty mi nie odpowiadasz „ Przyszedł , zaprawdę ! ” ?  Mówiła szybko , zapalczywie , z dziwnym gorączkowym błyskiem w oczach , chwytając oddech białą piersią , po której falowały , skrząc się w odbitych miedzianymi zwierciadłami światłach , bezcenne purpurowe bursztyny świętej kapłanki Ady …  — Dziadku ! prorok Tuheja , którego pono starcem znali jeszcze pradziadowie twoi , napisał był ongi : „ Przyjdzie w dniu największego uciśnienia i lud swój wybawi .  A jako odszedł był od nas starcem w on dzień , bo nigdy młodym nie był , tak powróci po dopełnieniu czasów młodzieńcem światłym i promiennym , albowiem nigdy już starym nie będzie ! ” .  Dziadku ! on jest tam !  On idzie !  Powrócił z Ziemi , na którą odszedł był przed wiekami , aby wypełnił , co przyobiecał przez usta pierwszej swej prorokini Ady — idzie w glorii i majestacie , młody , zwycięski , piękny !  O ! kiedyż ten świt nadejdzie !  kiedyż go będę mogła ujrzeć i pod nogi jego błogosławione rzucić te włosy !  To mówiąc , szybkim , prawie nieświadomym ruchem — u nóg starca schylona — rozerwała węzły kos ponad uszyma , zalewając posadzkę malachitową wonnym , miałkim , złotym potopem .  Malahuda milczał wciąż .  Zdawać się mogło , że nie widzi nawet klęczącej przed nim dziewczyny ani nie słyszy potoku jej słów .  Oczy przygasłe i zamyślone zwrócił w głąb komnaty — przez przyzwyczajenie może ? — gdzie w mroku błyszczał na ścianie odblaskami świecznika złoty znak święty , wyobrażać mający wychyloną zza widnokręgu Ziemię ze stojącym nad nią Słońcem , tak jak są widywane każdej północy przez Braci Wyczekujących w Kraju Biegunowym …  Malahuda powtórzył jak echo :  — Tak będzie , zaprawdę …  — Jakiś spazm gorzkiego bólu czy ironii zdławił mu ostatnie słowo w gardle .  Ihezal spojrzała mu w twarz .  Milczała przez chwilę , a potem nagle , uderzona snadź czymś niezwykłym , a dopiero teraz w obliczu starca spostrzeżonym , odskoczyła w tył , krzyżując ręce na nagiej , spod rozwartego futra wychylającej się piersi .  — Dziadku ! …  — Cicho , dziecko , cicho .  Powstał i chciał ją ująć za dłoń , ale ona mu się usunęła .  A potem krzyk :  — Dziadku ! ty … nie wierzysz , że to …  On ? !  Stała o parę kroków przed nim , z naprzód wyciągniętą szyją , z szeroko rozwartymi oczyma i rozchylonymi usty , wyczekująca odpowiedzi , jakby życie jej od słów , które miała usłyszeć , zawisło .  Arcykapłan spojrzał na wnuczkę i zawahał się .  — Proroctwa się wszystkie zgadzają i jeżeli kiedykolwiek miał przyjść Zwycięzca …  Urwał i zamilkł .  Miałże powiedzieć tej tak wierzącej dziewczynie o tym , do czego po długiej walce zaledwie sam się śmiał przyznać przed sobą i co jeszcze od starego serca wszelkimi siłami odpychał ?  Miałże jej powiedzieć , że on , arcykapłan , stróż Prawdy i Tajemnicy , ostatni z odwiecznego i wygasającego już na nim kapłanów rodu , on — przodownik wszystkiego ludu , mieszkającego na północnym brzegu Wielkiego Morza , hen daleko na wschód poza śnieżnym szczytem zionącego ogniem Otamora , przy Ciepłych Stawach , najstarszej księżycowej osadzie , i dalej poza Przesmykiem na zachód i na północ , aż po Stare Źródła , którędy droga w Kraj Biegunowy wiedzie i kędy przed wiekami pono pierwszy raz błogosławioną naftę odkryto — miałże powiedzieć on , który całe długie życie szanował i przykazywał wierzyć w przyjście Zwycięzcy : że teraz , kiedy doniesiono mu , iż przyszedł zaprawdę , on przestał wierzyć , że miał przyjść w ogóle ?  Sam nie umiał dobrze zdać sobie sprawy z tego , co w nim zaszło , czy też snadź wydobyło się na wierzch z nieświadomej jakiej głębi wobec tej wstrząsającej wiadomości .  Przed zachodem słońca odbywał jeszcze zwykłe z ludem modlitwy i kazał , cytując słowa ostatniego proroka Tuhei , właśnie teraz przez tę dziewczynę mu odrzucone …  Czynił tak co dzień , przez długi ciąg swego żywota , od kiedy został kapłanem — i wierzył tak od dziecka , przez ojca swego , arcykapłana Bormitę , nauczony , że Stary Człowiek ongi żył między swoim ludem i odszedł na Ziemię przed wiekami , i powróci znów młodzieńcem , aby lud swój wybawić .  Ta wiara była dla niego tak jasna i tak prosta .  Nawet nie zastanawiał się nad nią głębiej , nie zwracał nawet nigdy uwagi na dowodzenie „ uczonych ” , którzy utrzymywali , że historia o ziemskim pochodzeniu ludzi na Księżycu jest zwykłą , w ciągu wieków powstałą legendą , że żaden „ Stary Człowiek ” nigdy nie istniał ani też nigdy żaden „ Zwycięzca ” z międzygwiezdnych przestrzeni nie zejdzie …  Nauk takich on nie zwalczał nawet , odstępując pod tym względem od starego zwyczaju , który i ojciec jego , arcykapłan Bormita , jeszcze zachowywał , od zwyczaju , co kazał kacerzy do słupa przywiązanych na morskim wybrzeżu kamienować .  Kiedy kapłani , jego podwładni , domagali się tej kary , kiedy wołali o nią na bluźnierców , zwłaszcza zaciekli Bracia Wyczekujący , on wzruszał tylko ramionami ze spokojem i wielką pogardą w duszy — zarówno dla tych , co kamieniami chcieli wiarę umacniać , jak i dla owych , litości godnych szaleńców , którzy ludzkim słabym rozumem dociekać usiłowali rzeczy niedocieczonych , zamiast wierzyć z błogą radością w gwiezdne swoje pochodzenie i w Obietnicę , która się kiedyś spełni …  Nie w mocy Malahudy było zakazać tych pielgrzymek , tradycją wieków uświęconych , choć niechętnym na nie patrzył okiem , widząc , jak Bracia lud demoralizują i odciągają od zadań życia realnych , obiecując mu rychłe już przyjście Zwycięzcy …  Zapewne , i on — Malahuda — w przyjście Zwycięzcy wierzył niezłomnie , ale zdawało mu się to zawsze czymś tak odległym , czymś , co jest prawie że tylko obiecanym , tak że gdyby go był kto zapytał : czy przypuszcza możliwość doczekania się za swego żywota owego Przyjścia ? — był by z pewnością odczuł takie pytanie jako naruszenie dogmatu , orzekającego , iż Przyjście w przyszłości nastąpi …  Wszakże prorok Ramido powiedział był wyraźnie : „ Nie nasze oczy i nie oczy synów naszych ujrzą Zwycięzcę — ale przyjdą po nas ci , którzy go twarzą w twarz oglądać będą ” .  A cóż , że prorok Ramido przed stu kilkudziesięciu laty umarł ? …  Tak było aż do wczorajszego dnia wieczorem .  Skończył był właśnie modły z ludem i stał jeszcze na szerokim tarasie przed świątynią , tyłem do zachodzącego słońca i morza odwrócony — i ręce do ostatniego wieczornego podnosząc błogosławieństwa , odwieczne wymawiał pozdrowienie : „ On przyjdzie ! ” — kiedy wśród ludu zgromadzonego ruch się wszczął jakiś i niepokój .  Bliżej stojący odpowiedzieli mu jeszcze zwykłymi słowy : „ Przyjdzie zaprawdę … ” , ale ci , którzy dalej stali , odwracali się już poza siebie , wskazując dłońmi dziwną grupę , która się szybko ku świątyni zbliżała .  — On przyszedł !  On przyszedł !  Nie rozumiał i długo jeszcze pojąć nie mógł , choć Bracia opowiadali mu , że spełniona jest wielka obietnica i dokonany czas przez proroków naznaczon , bo oto poprzedniego dnia o godzinie , kiedy w Kraju Biegunowym słońce staje nad zaćmioną Ziemią , powrócił po wiekach do ludu swego On , Stary Człowiek — odmłodzony i promienny , Zwycięzca i wybawiciel ! …  „ Bracia Wyczekujący ” przestali już istnieć — są oni teraz „ Braćmi Radosnymi ” — po dwóch rozesłani idą z dobrą nowiną do wszystkich plemion księżycowych , nad brzegiem Wielkiego Morza i w głębi lądu nad strumieniami zamieszkałych , wieścić przyjście Zwycięzcy , koniec złu wszelakiemu i wybawienie z ręki szernów i morców !  A oto za nimi , razem z Elemem i kilku dla towarzystwa pozostałymi Braćmi , idzie On sam , Zwycięzca — i kiedy świt nowy wzejdzie , zjawi się ludowi tutaj , nad brzegiem Morza Wielkiego …  Tak mówili Bracia — wyczekujący niegdyś , a dzisiaj już radośni , a lud cały przed arcykapłanem śmiał się i płakał , i w pląsach a okrzykach sławił Najwyższego , który dopełnił danych prorokom obietnic .  Malahuda wzniósł ręce .  Szał radosny jak fala ogarnął w pierwszej chwili i jego .  Stara pierś wzdęła mu się uczuciem niewysłowionej , rzewnej wdzięczności , że teraz właśnie , w porze ucisku srogiego i w dniu gorzkiej niedoli , Zwycięzca przychodzi — oczy zaszły mu łzami , a gardło ścisnął spazm serdeczny , dławiąc w nim okrzyk weselny , który się już z głębi duszy dobywał …  Zakrył oczy dłońmi i rozpłakał się wobec ludu na stopniach świątyni .  Lud patrzył z szacunkiem na łzy arcykapłana , a on trwał tak długo z zakrytą twarzą i głową na pierś pochyloną …  I przyszło mu na myśl całe życie jego , wszystkie tęsknoty i uniesienia — i wszystko , na co patrzył oczyma swoimi : klęski ludu i nieszczęścia , i pognębienie , które on koił , powtarzając wciąż świętą , a spełnioną już dziś Obietnicę …  Tęskność jakaś rozlewna zajęła teraz w sercu jego miejsce poprzedniej radości .  — Bracia moi ! bracia … — zaczął , wyciągając drżące od starości i wzruszenia ręce ponad falującym tłumem …  I nagle spostrzegł , że nie wie , co ma powiedzieć .  Zawrót jakiś , tak niesłychanie do lęku podobny , spadł mu na głowę i pierś .  Westchnął głęboko , chwytając oddech kurczowo , i zakrył znów oczy .  Pod czaszką zahuczał mu dziwny , opętany wir , z którego tylko jedna uporczywa myśl jasno się wyłaniała , ta myśl : „ Odtąd będzie inaczej ! ” .  Uczuł , że odtąd będzie inaczej , że cała wiara , oparta na Obietnicy i oczekiwaniu , przestaje po prostu istnieć z tą chwilą , a na jej miejsce przychodzi coś nowego , coś nieznanego …  Lud tańczył wokoło i wznosił pomieszane , weselne okrzyki , a jemu , arcykapłanowi , w tej wielkiej i radosnej chwili dziwny , bolesny żal wszedł do serca za tym wszystkim , co było : za tymi modłami o zachodzie słońca , którym on przewodniczył , za tą wiarą , za oczekiwaniem , że przyjdzie dzień nareszcie , że dzień zaświta …  I nie wiadomo dlaczego , pomyślał nagle , że Bracia Wyczekujący kłamią .  Przeląkł się zrazu tej myśli , gdyż spostrzegł , iż łączy się z nią prawie że nadzieja , prawie życzenie , aby tak było .  Przycisnął pierś rękoma i pochylił głowę , kajając się w duchu niedowiarstwa swego , ale myśl pierwsza wracała ciągle , szepcąc mu natarczywie w ucho , że przecież on , arcykapłan , jest stróżem wiary i nie wolno mu tak na słowo przyjmować za prawdę wieści , podstawami jej wstrząsających …  Świadomość obowiązku uderzyła mu nagle do głowy i zapanowawszy nad innym uczuciem , przywróciła równowagę wewnętrzną .  Zmarszczył brwi i spojrzał bystro na wysłanników .  Ci jednak , ludzie prości , skromni i nieuczeni , siedzieli teraz na stopniach u jego nóg , podróżą i krzykiem radosnym znużeni — i tylko z fanatycznie wciąż rozpłomienionymi oczyma mruczeli zachrypłym głosem , odpowiadając sobie na przemian , pieśń jakąś starą , ze spełnionych już dzisiaj proroctw złożoną …  Serca ich czyste i jasne , wielką radością rozpalone , nie przeczuwały nawet rozterki , jaka się w duszy zwierzchnika ludu toczyła .  „ Z gwiazd przyszli ludzie ! tak rzekł Stary Człowiek ! ” — śpiewał Abelar , wiekiem i trudami zakonnego czuwania pochylony .  „ I na gwiazdy kiedyś powrócą !  tak rzekł Stary Człowiek ! ” — odpowiadał mu młody , radosny głos Renoda .  „ Albowiem przyjdzie Zwycięzca i lud swój wybawi ! ”  „ Przyjdzie zaprawdę !  Radujmy się ! ”  Lud tymczasem parł się już na stopnie świątyni i wołał arcykapłana po imieniu , z długiego jego milczenia niezadowolony .  Zmieszane bezładne głosy wyzywały go do jakichś nieokreślonych czynów , to znowu żądały od niego potwierdzenia radosnej nowiny albo też wołały , aby drzwi świątyni otworzył i zebrane wiekami skarby rozdał ludowi w tym dniu na znak , iż wypełniona jest Obietnica i wesele odtąd na całym Księżycu ma panować .  Chłop jakiś stary podszedł ku niemu i targnął za szeroki rękaw czerwonej kapłańskiej szaty , kilka kobiet i niedorostków wyminęło go , przekraczając niedostępny o zwykłej porze próg świątyni — ciżba i nieporządek rosły dokoła .  Malahuda wzniósł głowę .  Za bliski już i zbyt poufały był mu ten tłum …  Po chwili zmieszania i słabości uczuł się znowu panem i przewodnikiem .  Skinął ręką na znak , że chce mówić i powiedział krótko , spokojnie , że przyszła wprawdzie wieść , jakoby spełniona już była Obietnica , ale on , arcykapłan , zbadać wpierw wszystko musi , nim razem z ludem szaty radosne przywdzieje , i przeto chce , aby go zostawiono w pokoju razem z wysłannikami .  Ale tłum , posłuszny zazwyczaj na pierwsze skinienie , tym razem zdawał się słów naczelnika swego nie słyszeć .  Wołano dalej i rozprawiano żywo .  Byli tacy , którzy krzyczeli , że Malahuda utracił już władzę i nie powinien rozkazywać , kiedy przyszedł Zwycięzca , oczekiwany i jedyny na Księżycu pan .  Inni nie chcieli iść do domów , utrzymując , iż dnia tego słońce nie zajdzie , aby się wypełniły dość niejasne słowa proroka Rochy , który powiedział był : „ A kiedy przyjdzie On , dzień już nastanie wieczny ” …  Nie wiadomo , kto pierwszy zwrócił w ten wieczór oczy na owo zamczysko , ale nim Malahuda spostrzegł , co się dzieje , wszystkie twarze — groźne — patrzyły już w tamtą stronę i podniosły się w górę ręce , uzbrojone naprędce w kije i kamienie .  A przed tłumem , na przydrożnym głazie , stał w łunie zachodzącego słońca młody , czarnowłosy Jeret , daleki krewny arcykapłana , i wołał :  — Czyż nie jest obowiązkiem naszym oczyścić dom na przyjęcie Zwycięzcy ?  Wszakże pogardził by nami i jako niegodnych od oblicza swego odtrącił , gdyby śmy jego tylko dłońmi chcieli zwyciężać !  A tłum ryczał za nim :  — Na hak Awija !  Śmierć szernom !  śmierć morcom ! … — i walił się już ławą ku czarnej wieży w oddali .  Malahuda pobladł .  Wiedział , że załoga w zamku nie jest zbyt liczna i że tłum rozżarty może roznieść dziś całą twierdzę , tak iż nie pozostanie kamień na kamieniu , ale wiedział też , że za Awijem i jego garstką stoi cała straszliwa i zgubna potęga szernów — i że jedno ścięgno zerwane w skrzydle obrzydłego namiestnika znaczy znów wojnę nieubłaganą dla całego ludzkiego plemienia , a może znów klęski straszne i niewypowiedziane pogromy , jako za dawnych lat , za pradziada jego bywało .  Począł krzyczeć , aby się wstrzymali , ale głosu jego teraz nikt już nie słuchał , mimo że i obaj Bracia Wyczekujący tłumowi zastąpili drogę , wołając , że nie wolno pełnić niczego przed przybyciem Zwycięzcy , który jeden ma prawo wieść i rozkazywać .  Jeret pchnął starszego z mnichów w pierś , aż upadł w tył na kamienie — i walił naprzód razem z całym tłumem wąskim przesmykiem między stawami .  Wtedy Malahuda uderzył w dłonie i na ten znak z dwóch dolnych skrzydeł gmachu , obok stopni wiodących do głównych wrót świątyni , sypać się poczęli zbrojni ludzie , kopijnicy , łucznicy i procarze , stałą straż arcykapłana i miejsca świętego tworzący .  Jak zgraja dobrze wytresowanych psów na jedno ręki skinienie zwrócili się na prawo i zwartym szeregiem , z gotową do uderzenia bronią w dłoniach , zastąpili przejście ludowi .  Jeret zwrócił się twarzą ku arcykapłanowi .  — Każ bić , stary psie ! — ryczał spieniony — każ bić !  niech przychodzący Zwycięzca nasze trupy tutaj zastanie zamiast wrogów ścierwa podłego !  niech wie , że oprócz szernów i właśni nas gnębią tyrani , z którymi też porządek zrobić należy !  Chwila była groźna .  Tłum miotał wyzwiska i rzucał już na zbrojnych kamieniami , którzy stali dotychczas spokojni i niewzruszeni pod gradem obelg i pocisków , ale po drgających twarzach i zaciśniętych kurczowo pięściach znać było , że dość pół słowa rozkazu , dość skinienia , mrugnięcia powiek bodaj , a pójdą ławą i będą tłukli i łamali , obojętni dla sprawy , za którą na rozkaz się biją , lecz radzi , że bić im pozwolono ten wrogi im zawsze i nienawistny tłum .  A ze zgrai coraz gęściej podnosiły się okrzyki wrogie dla arcykapłana .  Wyzywano go i klęto , wołano , że jest sługą i przyjacielem szernów , i rzucano mu w oczy haniebny pokój , który był zawarł z nimi , mimo że ongi sławiono go jako zbawcę , iż tym pokojem właśnie lud od zguby ocalił .  Malahuda zwrócił się ku zbrojnym .  Wznosił już rękę , aby dać znak , gdy nagle poczuł , że ktoś go chwyta za przegub dłoni i gwałtownym ruchem powstrzymuje .  Obrócił się oburzony : za nim stała złotowłosa Ihezal .  — Ty ! …  — On przyszedł ! — wyrzekła twardo , rozkazująco prawie , z rozpłonionym wzrokiem , nie puszczając z uścisku ręki starca .  Malahuda się zawahał .  A jej oczy nagle zapełniły się łzami , osunęła się na kolana i przyciskając usta do dłoni , którą od wydania krwawego rozkazu powstrzymała , powtórzyła cicho i błagalnie :  — Dziadku !  On przyszedł …  Arcykapłan , stanowczy zawsze i mimo wielką łaskawość , gdy postanowił coś , nieubłagany , uczuł w tej chwili , po raz pierwszy w życiu , że musi ustąpić …  A przy tym ogarnęło go dziwne zniechęcenie , niemal bezwład duchowy .  Wszak jutro ma tu przyjść ten , co odtąd władać pono będzie miast niego , niechaj więc już on sam …  Wdano się w układy z tłumem mimo namiętnej opozycji Jereta .  Zapadająca noc ułatwiła porozumienie .  Tłum zgodził się ustąpić pod warunkiem , że zbrojni otoczą wieżę i przynależny do niej ogród warowny — i noc całą długą , czuwając na przemian , w namiotach przepędzą , aby snadź przed ranem , zasiągłszy języka , nie umknął kto z tych , przyjściem Zwycięzcy na śmierć już skazanych .  Teraz dopiero mógł Malahuda zabrać obu wysłanników , aby zbadać dokładnie wieść , którą przynieśli .  Przybysze zmęczeni byli i senni , kiedy arcykapłan skinął na nich i wiódł przez kręte krużganki świątyni , które łączyły się z jego prywatnym mieszkaniem .  Cień już zalegał przejścia i sale ; tu i ówdzie jeno rozpalał się w czerwonym świetle nafcianej pochodni złocisty znak Przyjścia : dwa złączone półkręgi Ziemi i Słońca …  Coraz cięższe przygnębienie ogarniało starego arcykapłana .  Patrzył na święte znaki po ścianach , na majaczące w mroku stoł by ołtarzy i kazalnice , kędy razem z wybranymi wśród ludu modlił się o zesłanie Zwycięzcy i skąd niewątpliwe Przyjście jego wieścił — i dziwna , gorzka czczość wypełniała mu serce .  Wieczorna pustka świątyni wydała mu się czymś strasznym , a odtąd stałym i już niezmiennym : odczuł po raz drugi , że upragnione Przyjście jest przede wszystkim zniszczeniem tego , co było , unicestwieniem religii oczekiwania , zrosłej już z jego duszą …  Było mu , jakby kto powrozem jakimś twardym pierś jego oplątał i ścisnął — tak mocno , że nie może chwycić oddechu , a każdy wysiłek mięśni , aby zaczerpnąć powietrza , jako ból gryzący odczuwa .  Obejmowało go bezradne a nieubłagane przerażenie .  To , o czym sam wieścił zawsze , że przyjdzie w przyszłości jako wyzwolenie , zdało mu się teraz , gdy przyszło tak niespodziewanie ( mimo proroctwa , mimo zapowiedzi , mimo wiarę ciągłą — tak niespodziewanie ! ) , czymś przygniatającym i strasznym .  Za każdą cenę nie chciał — tak jest , nie chciał — wierzyć temu , co się stało .  Teraz już , idąc przez puste krużganki z przybyłymi z wieścią posłami , nie taił nawet przed sobą , że wprost pragnie , aby się wieść okazała fałszywą .  Ale wysłannicy , gdy wreszcie samotrzeć z nimi się zamknął , dawali takie niezbite dowody i mówili takim tonem przekonania , że niepodobna było dłużej wątpić o prawdzie ich słów .  Senność ich odbiegła , gdy poczęli — po raz setny już może — mówić o tym , na co własnymi patrzyli oczyma .  Opowiadali , przerywając sobie wzajemnie , rzecz zaiste dziwną i niepojętą .  Mówili oto , jak onego dnia , kiedy wszyscy razem z przełożonym Elemem zajęci byli zwykłymi w obliczu Ziemi modłami , błysła ponad ich głowami lśniąca kula ogromna i spadła na sam środek biegunowej równiny — i jak wyszedł z niej człowiek jasnowłosy , do księżycowych ludzi podobny , jeno dwakroć przenoszący ich wzrostem i dziwnie jasny , śmiejący się a mocarny .  Mówili — obaj naraz , bezładnie — jak Elem , zjawisko zoczywszy , przerwał modlitwy proszalne natychmiast , a rozumiejąc , co się stało , pieśń zawiódł dziękczynną i tryumfalną i od Ziemi się już odwróciwszy , szedł ku przybyłemu Zwycięzcy w gronie oszołomionych jeszcze i na wpół nieprzytomnych Braci — i opowiadali , co słyszeli i widzieli , jako ich witał Zwycięzca i co Elem przemawiał do niego — powtarzali wszystko słowy prostymi i nieuczonymi z zapał em wielkim i dziecięcą niemal radością w oczach .  Malahuda słuchał .  Wsparł pochyloną siwą głowę na dłoni i milczał .  W miarę jak Bracia opowiadali mu coraz nowe szczegóły , dotyczące dziwnego przybysza , on w myśli przebiegał proroctwa stare i zapowiedzi w odwiecznych księgach złożone , wydostawał z bogatej , latami wyćwiczonej pamięci słowa i zdania Pisma i porównywał je wszystkie z tym , co słyszał — i widział , że zgadza się wszystko co do litery .  I zamiast radości , posępność coraz większa a niewytłumaczona spadała mu na duszę .  Odprawił wreszcie Braci , kiedy im już senność znużone języki plątać poczynała , ale sam długo jeszcze nie szedł na spoczynek .  Wielkimi krokami przemierzał salę i zachodził kilkakroć w opustoszałe krużganki świątyni , jak gdyby odnaleźć w nich chciał na powrót — coś … sam nie wiedział , jak to ma nazwać : wiarę ? spokój ? pewność ?  Ale troskę znajdował tylko i strach niepojęty .  Śnieg już nocny pokrywał księżycowe pola i padał dużymi płatami na marznące morskie zatoki , kiedy Malahuda , znużony i stargany wewnętrzną rozterką , udał się nareszcie do swojej sypialnej komnaty .  Sen jednak nie czepiał się jego powiek tej nocy .  Budził się co kilka godzin , nim nadchodziły pory zwykłych nocnych posiłków — i długo później nie mógł zasnąć .  Po północy o drugim wstawaniu zaszła ku niemu Ihezal , odprawił ją jednak pod pozorem , że ma ważne zajęcia , wymagające samotności — i poszedł znów do świątyni .  Nie zdawał sobie nawet sprawy , po co idzie i czego chce , aż dopiero gdy stanął w wielkiej sali u drzwi z kutej złoconej miedzi , znajdujących się poza wyniosłą kazalnicą , a wiodących do miejsca najświętszego , gdzie księgi prorockie chowano , zrozumiał naraz , że to było nieświadomą myślą jego od wieczora , której tylko przez dziwny lęk jakiś nie śmiał wykonać : iść tam i przejrzeć jeszcze raz te wszystkie księgi odwieczne i święte , księgi , które tylko w porze wielkich uroczystości , w drogie tkaniny owinięte , wnoszono za nim na kazalnicę , aby z nich  Słowo czytał ludowi .  Tak ! iść tam i tych ksiąg , którym zawsze był tylko posłuszny , spytać się nareszcie , czy nie kłamią — przebiec gasnącymi oczyma jeszcze raz ich treść , ale nie jako dotychczas bywało , ze czcią jeno a nabożeństwem , lecz z tą badawczą ciekawością , która niewątpliwie jest grzechem …  Czuł , że popełnia świętokradztwo , wchodząc tu dzisiaj z tą myślą , ale nie mógł się już oprzeć …  Dawnym , codziennym nałogiem sięgnął jeszcze po złotą obręcz u dźwierzy wiszącą i nakrywszy nią włosy , przycisnął zamek tajemny …  Za rozwartymi drzwiami zionęła czeluść w dół wiodących schodów .  Zstępował nimi z kagankiem , od stóp kazalnicy wziętym , czytając bezmyślnie złote na ścianach napisy , które zapowiadały śmierć nagłą i klęski wszelakie tym , którzy by się tutaj bez nabożnej myśli wnijść ośmielili .  A potem , kiedy się już znalazł w sali podziemnej , bogatym nakrytej sklepieniem , drzwi nawet za sobą nie zamknąwszy , jął z pośpiechem dobywać ze skrzyń rzezanych , suto drogim metalem i kamieniami nabitych , pergaminy stare , jak twarz jego pożółkłe i działaniem wieków zetlałe : karty nieliczne z proroctwami pierwszej kapłanki Ady , jej ręką pono w Kraju Biegunowym , gdzie życia dokonała , spisane , a z trudem wielkim przed dwoma setkami lat od Braci Wyczekujących dobyte , i potem księgi inne , na przemian proroctwa i historię ludu zawierające , aż do grubych foliałów spisanych przez ostatniego męża bożego , Tuheję , którego znali jeszcze jego pradziadowie .  Rzucił to wszystko — całe brzemię stuleci — na stół marmurowy i rozjarzywszy świecznik , czytać począł szybko , pośpiesznie , nawet zwykłego znaku przed otwarciem księgi na czole nie kreśląc .  Gorzki , ironiczny uśmiech osiadł na jego wargach .  Z coraz większą zapamiętałością , gorączkowo przerzucał pisma szanowne i czczone , grzebał w nich drżącymi rękoma i okiem rozpłonionym — i wynajdował sprzeczności i błędy , i tak , nie wiedząc prawie , co czyni ( a czynił rzecz nieodwołalną ) , walił gmach wiary życia swego całego .  Na ostatnią kartę ostatniej księgi ciężko opadły mu dłonie .  Wiedział już na pewno , że żaden Zwycięzca nigdy przez nikogo naprawdę nie był przyobiecany i że wszystkie proroctwa były jeno wyrazem tęsknoty ludu , uciemiężonego przez potwornych i złośliwych księżycowych pierwobylców …  — A jednak — przyszedł !  Była to dla niego zagadka nie do rozwiązania , paradoks jakiś ironiczny a straszny !  A przy tym jeszcze i druga rzecz : jakieś błędne koło uczucia , z głębi najtajniejszych wnętrzności jego się wyłaniające .  Oto przed chwilą zburzył był w duszy całą wiarę swoją , a teraz czuje , że wszystko w nim się oburza na myśl , że ten przybysz dziwny , przez proroków w istocie nieprzepowiedziany , przez proste ukazanie się swoje wywróci całą religię oczekiwania , na owych proroctwach opartą !  I znowu przyszło mu na myśl , że on może nigdy naprawdę nie wierzył , że słowa , które mówił do siebie i do ludu , inne miały znaczenie niż to , które on sam pozornie do nich przywiązywał , że wszystko to był sen jakiś , który teraz przez dziwny i przekorny wypadek stał się rzeczywistością , zgoła niewołaną …  A czuł jednocześnie , że żal mu jest wiary .  Starał się ująć to wszystko w jakąś formułę , usiłował zrozumieć sam , o co mu chodzi właściwie , ale myśli rozpierzchały się za każdym razem , pozostawiając jeno bolesną pustkę w jego głowie i sercu .  I właśnie kiedy tak dumał , weszła była jasna Ihezal — i oto stoi przed nim z tym strasznym pytaniem na ustach i w oczach płonących :  — Dziadku !  ty nie wierzysz , że to …  On ?  Postąpił kilka kroków ku dziewczynie i ujął ją miękko oburącz za głowę .  — Wyjdźmy stąd , Ihezal …  Przed chwilą jeszcze , gdy dłoń ku niej wyciągał , oporna teraz oszołomiona snadź tym , co w oczach starca spostrzegła , dała mu się prowadzić spokojnie i bez słowa .  Ujął ją więc wpół i wiódł w górę po schodach , pozostawiając za sobą w nieładzie rozrzucone księgi święte i czcigodne , których był strażnikiem …  Złoty znak Przyjścia błyszczał za nimi w dogasającym blasku świecznika .  Gdy weszli z powrotem do świątyni , wlewał się już przez okna szary blask dnia przychodzącego , który na kilkadziesiąt godzin przed wschodem słońca na Księżycu jego zjawienie się już zapowiada .  Malahuda , wnuczkę wciąż wpół trzymając , podszedł z nią ku ogromnemu oknu , na wschód zwróconemu .  Przez opary , z Ciepłych Stawów wstające , widać było w nikłej szarej poświacie zamarzłe morze i śniegiem pokryte góry na wybrzeżu .  Cisza była ogromna po wszystkich ludzkich osadach , jeno z trójszczytowego zamku szerna Awija , snu nieznającego , bił blask pochodni czerwony i krzyki jakieś a nawoływania .  Dookoła , w śniegiem przysypanych namiotach , czuwali według rozkazu zbrojni arcykapłana .  Milczeli długo oboje , we wstający świt nowego dnia zapatrzeni , aż nareszcie biała Ihezal , odstąpiwszy kilka kroków , rzuciła futro na posadzkę świątyni i stając nago , jako prawo przysięgającym każe , obróciła dłonie ku wschodowi , a potem ku północy , w stronę , kędy jest Ziemia , i rzekła :  — Jeślibym kiedy zaprzestała wierzyć w Niego , jeślibym Mu nie oddała wszystkich sił moich , mojej młodości i życia mego całego i tętna wszystkiej krwi mojej , jeślibym oprócz Niego pomyślała o jakimkolwiek innym człowieku : niech zginę marnie i przepadnę , albo niech matką morca się stanę !  Słyszy Ten , który jest !  Malahuda zadrżał i mimo woli pokrył oczy dłonią , słysząc to straszliwe zaklęcie , ale nie wyrzekł ani słowa .  Świt coraz srebniejszy robił się na świecie , rzucając perłowe blaski na nagą dziewczynę , falą złotych włosów jeno okrytą .  Pilno mu było wyruszyć już na południe , w one ludzkie dziedziny , których nie widział — w pustynię i daleką Ziemię wpatrzony — od kiedy chłopięciem wstąpił do Zakonu , ale które go znały panem co najmniej równym arcykapłanowi na stolicy przy Ciepłych Stawach , a nawet wyższym od niego , bo władnącym z dala duchami i od zdobywczej mocy szernów niezawisłym .  Ale tymczasem , nim wywieść miał nareszcie z wieczystych siedzib żywych Braci Zakonu , co z nim razem Przyjścia się doczekali , należało zrobić porządek ze zmarłymi .  Obejrzał się .  Na szczycie wzgórza , kędy stał , i dalej , na innych ku Pustyni opadających grzbietach , głazami podparci siedzieli wszyscy Bracia Wyczekujący , którzy zmarli , nim nadszedł Zwycięzca — i trupimi , zaschłymi twarzami patrzyli bezmyślnie w stronę srebrnej Ziemi na czarnym widnokręgu .  Tak przed wiekami — z twarzą ku Ziemi — ułożyć się tutaj kazała pierwsza kapłanka i święta Bractwa założycielka , Ada , która po odejściu Starego Człowieka dokonała życia w Kraju Biegunowym , patrząc na Gwiazdę Wielką ponad Pustyniami — i tak za jej przykładem umieszczano wszystkich Braci , którzy pomarli .  Byli tacy , którzy , czując zbliżającą się śmierć , wyprowadzać się tam towarzyszom kazali , aby w obliczu Ziemi życia dokonać .  W chłodnym i rozrzedzonym powietrzu trupy się nie psuły .  I z biegiem lat ten Zakon umarły liczniejszy się stał od żywego Zakonu .  Słońce krążyło około wyschłych trupów , a one trwały tak — niezmienne , spokojne i „ wyczekujące ” .  Kiedy Ziemia była na nowiu i słońce płomienne stało ponad nią , rozjarzały się czerwonym blaskiem poczerniałe twarze i gorzały tak , dopóki blask słoneczny z nich nie zszedł , ustępując miejsca wzmagającemu się wciąż , trupio sinemu światłu Ziemi .  O godzinie pełni Bracia Wyczekujący przychodzili modlić się na górę , a kiedy posiadali na głazach wśród trupów , mając słońce za plecami , trudno było zaprawdę rozróżnić , którzy są żywi , a którzy umarli .  Tak właśnie siedzieli byli dnia poprzedniego , zmarli z żywymi pospołu , kiedy owa wielka rzecz się stała .  A gdy Elem zawołał : „ On przybył ! ” — zdziwił się , że wstali tylko żywi , aby witać z nim Zwycięzcę , że nie powstały zarazem te trupy i nie zawiodły hymnu radosnego , tak jak oni , że czasy się już wypełniły i koniec nędzy na Księżycu …  I teraz patrzył prawie z oburzeniem na tę rzeszę nieżywą , że trwa jeszcze wciąż w bezmyślnym i bezcelowym już oczekiwaniu , twarzami martwymi ku Ziemi zwrócona , chociaż ten , wyglądany i wyczekiwany , jest już pomiędzy nimi .  Zdawało mu się ciągle , że ruszyć się winny te wszystkie trupy , stare , zeschłe i w proch się już rozsypujące — i inne , niedawne , z pozoru jakoby jeszcze żywe — powstać i iść tłumnie tam w dolinę i witać tego , którego za życia i po śmierci oczekiwały .  Elem oparł się dłonią o podnóże grobowego tronu i patrzył ku Ziemi …  Stała w kwadrze , jasna i daleka jak zawsze , z wyraźnymi na srebrnej tarczy zarysami mórz i lądów , z dawnej i głuchej już wieści tylko księżycowemu ludowi znanych .  Strach go jakiś przejął .  — Matko Ado — szepnął wznosząc dłoń , aby dotknąć zeschłych stóp — matko Ado , święta Założycielko !  Oto , jakoś przyrzekła , powrócił Stary Człowiek młodzieńcem do ludu swojego i jest pomiędzy nami !  Matko Ado , pójdź go powitać …  Ostrożnie objął ciało i chciał je ruszyć z wiekowego siedzenia , gdy naraz posłyszał głos za sobą :  — Nie tykaj !  Odwrócił się .  Wśród trupów siedział bez ruchu Choma , najstarszy z Braci Zakonu i wiekiem już zdziecinniały .  Patrzył gniewnie na przełożonego i powtarzał wciąż , trzęsąc siwą brodą :  — Nie tykaj !  nie tykaj ! nie wolno ! …  — Co tu robisz ? — zapytał Elem .  — Wyczekuję , jako Zakon każe .  Jest godzina wyczekiwania .  To mówiąc , wyciągnął drżącą , suchą dłoń , wskazując Ziemię , dokładnie w pierwszej kwadrze stojącą .  — Czas wyczekiwania już się skończył — rzekł Elem .  — Idź na dolinę ; tam jest Zwycięzca .  Choma potrząsł starą głową :  — Prorok Samielo powiedział : „ Powstaną ci , którzy umarli , aby witać tęsknotę żywych oczu swoich ! ” .  Umarli jeszcze czekają i ja czekam razem z nimi .  Zwycięzca nie przybył !  Elema nagły gniew zebrał :  — Głupiś jest ty i trupy są głupie !  Jak śmiesz wątpić , gdy ja ci mówię , że Zwycięzca jest pomiędzy nami ? !  Trupy nie wstają tylko dlatego , że są martwe — i to ich wina !  Ale je wszystkie pod stopy Zwycięzcy zwleczemy !  To mówiąc , pewnym krokiem wstąpił na piedestał i owinąwszy płaszczem ciało Ady , wziął je na ręce i począł schodzić ku dołowi z tym brzemieniem .  Choma jęknął głucho i zakrył oczy , aby nie patrzeć na to świętokradztwo przełożonego .  On tymczasem szedł ku dolinie , stanowczy i już spokojny , z ciałem pierwszej kapłanki w ramionach , a spotkawszy w drodze kilku Braci , którzy wyszli go szukać , rozkazał im zebrać inne zwłoki i ułożyć z nich wielki stos na równinie …  — Czas ich wyczekiwania także się skończył — rzekł — niechaj odpoczną …  Ten , którego nazywano Zwycięzcą , powstał był tymczasem i wyszedł ze swego lśniącego wozu stalowego .  Elem , spostrzegłszy go z dala , złożył szybko ciało Ady na mchu i pobiegł z powitaniem .  — Panie , panie ! — mówił , zginając się — bądź pozdrowiony …  Wszystka swada i pewność siebie odbiegła go na widok tego olbrzymiego przybysza , dwakroć wzrostem księżycowych ludzi przewyższającego ( jest podanie , że taki wzrost mieli pierwsi prarodzice , których Stary Człowiek z Ziemi przywiódł z sobą ) , zwłaszcza że trudno mu było porozumieć się z nim , gdyż mówił językiem dziwnym , podobnym do zachowanego w najstarszych jeno księgach świętych , którego ludzie niepiśmienni od dawna już na Księżycu nie rozumieli .  Przybysz uśmiechnął się , widząc zakłopotanie mnicha .  — Nazywają mnie na Ziemi Markiem — rzekł .  Elem pochylił znów głowę .  — Wolno ci , panie , na Ziemi nosić imię , jakie zechcesz ; tutaj u nas masz od wieków tylko jedno : Zwycięzca !  — Zwyciężył em rzeczywiście więcej , niż możesz przypuszczać — rzekł Marek — przybywając tutaj z Ziemi .  Tamci mieli towarzyszów , ja jestem sam — dodał jakby do siebie , patrząc w stronę dalekiej Ziemi na niebie .  Potem zwrócił się znów do Elema :  — I nie dziwno wam , że przybył em ?  — Wiedzieli śmy , że przybędziesz .  — Skąd ?  Elem spojrzał na niego zdumionymi oczyma :  — Jak to ?  czyż nie dał eś przyrzeczenia Adzie , kiedy jako …  Stary Człowiek stąd odchodził eś ?  A później wszyscy nasi prorocy …  Urwał z przestrachem , gdyż „ Zwycięzca ” wybuchnął tak szalonym i nieposkromionym śmiechem , jakiego od wieków nie słyszano w cichej Biegunowej Krainie .  Śmiały mu się usta i oczy , i cała młoda twarz się śmiała — przysiadł aż na ziemi i począł jak dziecko rozbawione bić się dłońmi po udach .  — Więc wy , więc wy … — mówił , dusząc się od śmiechu — wy myślicie , że ten wasz „ Stary Człowiek ” , sprzed sześciu - czy siedmiuset lat — to ja ?  Ależ to nadzwyczajne !  Tutaj , jak widzę , cała legenda urosła !  I ja mam być teraz jak chiński bożek …  O ! drodzy , ziemscy towarzysze moi !  gdyby ście wy wiedzieli , jakie mi te kochane karły przyjęcie zgotowały !  Pójdźże , mój papieżu , niech cię uściskam !  Mówiąc to , pochwycił oniemiałego Elema i uniósłszy z ziemi jak piórko , począł z nim tańczyć po równinie .  — O , ukochany , zacny potomku podobnych do mnie szaleńców ! — wołał — jakże ja się cieszę , że ście wy tutaj na mnie czekali !  Będziemy sobie tutaj żyli wesoło , ty pokażesz mi wszystko , co widzieć pragnę , a potem — potem muszę cię zabrać z sobą , gdy będę powracał na Ziemię !  Postawił zakonnika obok i mówił dalej :  — Wiesz !  bo ja mogę wrócić każdej chwili , gdy zechcę !  Nie tak , jak tamci szaleńcy sprzed siedmiu setek lat , dzięki którym wy się po Księżycu roicie .  Chwycił go za rękę jak dziecko i pociągnął ku wozowi .  — Patrz , przede wszystkim spadł em tutaj , nie gdzieś na bezpowietrznej pustyni , którą tamci musieli z trudem przebywać .  Strzał był dobrze wymierzony ?  co ? w sam środek kotliny biegunowej , między wasze domki , którzyście mnie mimo mej wiedzy tu oczekiwali …  A potem — widzisz , że pocisk stoi w zewnętrzny płaszcz swój stalowy wgłębiony jakby w armatę !  Tak , tak , czcigodny szamanie !  przyjechał em we własnej kolubrynie , która się sama nabiła zagęszczonym powietrzem , spadając .  A widzisz , jak stoi , wymierzona ?  Pod tym samym kątem , jak spadła …  Tam pod spodem jest rodzaj nóg , które w grunt się zagłębiły — prześliczna laweta !  Dość mi wejść , zamknąć się i guzik tam nacisnąć i — wracam na Ziemię .  Tą samą drogą — rozumiesz ?  matematycznie tą samą drogą , którą przybył em — wracam na Ziemię !  Mówił szybko i wesoło , nie zważając , że mnich nawet treści słów jego nie rozumie .  W chaosie tym zdołał on złapać tylko jedno zdanie : „ wracam na Ziemię ! ” .  I nagły , potworny przestrach chwycił go dławiącą garścią za krtań .  — Panie , panie ! — zdołał jeno wykrztusić , czepiając się kurczowo wzniesionymi dłońmi jego rękawa .  Marek spojrzał na niego — i żart zamarł mu na ustach .  Mnich wyglądał wprost strasznie .  Trzęsły mu się drobne , dziecinne ręce , a w oczach wzniesionych wyła jakaś okropna prośba i rozpacz , i lęk …  — Czego ? … czego ty ? … — szepnął mimo woli , o krok się cofając .  Elem wybuchnął :  — Panie !  ty nie wracaj na Ziemię !  My na ciebie czekali ! panie , czy ty rozumiesz , co to znaczy : my czekali na ciebie przez długich siedem setek lat !  Przybył eś oto i mówisz rzeczy dziwne , których ani ja nie pojmuję , ani nie pojmie nikt na Księżycu !  My wiemy tylko jedno : gdyby nie wiara w ciebie , gdyby nie ufność , że przyjdziesz naprawdę , życie by tutaj było niemożliwe — w nędzy , w uciśnieniu , w takiej poniewierce !  A ty mówisz teraz , że odjedziesz , i chcesz mi pokazywać …  Odwrócił się i nagłym ruchem wyciągnął dłoń ku cichym , drobnym zwłokom Ady , zniesionym na mniszym płaszczu z góry , skąd Słońce widać i Ziemię .  — Patrz !  Oto jest Ada , kapłanka twoja , która cię znała , gdyś był tutaj Starym Człowiekiem , i której pierwszej obiecał eś powrócić !  Czekała na ciebie do końca dni swoich , a kiedy zmarła , czekała jeszcze , ślepymi oczyma zwrócona ku Ziemi , tak jako my czekali śmy codziennie , tak jako tamci z nią i z nami czekali !  To mówiąc , pokazywał ręką wzgórze , kędy snuli się — z dala w różowym słońcu widoczni Bracia Wyczekujący , ruszając z odwiecznych miejsc trupy , aby je na dół pod nogi Zwycięzcy poznosić .  — Tamci już ciebie nie potrzebują !  Przyszedł eś — i skończyło się już ich nużące pośmiertne czuwanie !  Spłoną na wieczny spoczynek tu w tej kotlinie , kędy nigdy jeszcze ogień nie płonął , bo my bez ognia , jakoby na godzinę z domu wyszedłszy , w tych namiotach przez siedem wieków ciebie czekali !  Ale my cię potrzebujemy , potrzebują cię ci wszyscy , po księżycowym globie rozsiani , nad morzem dalekim , na równikach , na górach i nad strumieniami ! …  A ty , przybywszy , igrasz ze mną , a potem — chcesz wracać !  Marek się już nie śmiał .  Patrzył na mnicha szeroko rozwartymi oczyma , jak gdyby teraz dopiero zrozumiał , że szalone przybycie jego na Księżyc związało się przez przypadek z czymś wielkim , że wziął — nie wiedząc o tym — jakieś brzemię na ramiona …  Przed chwilą śmiał się z legendy , w którą wplótł się mimo woli — teraz strach go ogarnął .  Przetarł dłonią czoło i spojrzał po mnichach , którzy właśnie z gór stare zwłoki znosili i w milczeniu je na mchu układali , wszystkie twarzą ku niemu zwrócone .  — Czego wy chcecie ode mnie ? — rzekł mimo woli .  — Zbaw nas , panie ! — zakrzyknął Elem .  — Zbaw nas , zbaw nas , panie ! — powtórzyli chórem , jak echo , Bracia Wyczekujący .  — Ale co wam się dzieje ?  mówcież nareszcie …  Urwał i odetchnął głęboko .  — Co wam jest ?  Elem obejrzał się na skupiających się za nim Braci , a potem wystąpił naprzód .  — Panie — zaczął — gnębi nas zło .  Szerny nas gnębią .  Kiedyś stąd jako Stary Człowiek odchodził …  Marek przerwał mu niecierpliwie ruchem ręki .  Przysiadł na ziemi i przyzwał mnicha skinieniem do siebie .  — Przepraszam cię , bracie — rzekł , kładąc dłoń na drobnym jego ramieniu — przepraszam za moje zachowanie , ale …  Słuchajże mnie teraz dobrze i staraj się zrozumieć to , co mówię .  Zrobię dla was wszystko , co tylko w mocy mej leży , chociaż … ja nie jestem — rozumiesz mnie ? — ja nie jestem tym waszym Starym Człowiekiem .  Tamten umarł przed siedmiuset laty , tu na Księżycu , na bezpowietrznej pustyni , a wiem o nim i o was tylko dlatego , że przed śmiercią przysłał nam w kuli na Ziemię swój pamiętnik …  Ja całkiem przypadkowo na Księżyc przybył em , nie wiedząc , że wy mnie tu czekacie …  Elem uśmiechnął się nieznacznie .  Wszak — jako Ada w pismach swych świadczy — to było zawsze zwyczajem Starego Człowieka , że nie chciał , aby wiedziano , iż on jest …  Starym Człowiekiem .  To samo teraz powtarza się u Zwycięzcy .  Jednakże skłonił głowę w milczeniu , jakoby zgadzając się na to , co słyszy .  Marek tymczasem mówił dalej :  — Ale przybył em .  I koniec końców , widząc , że mnie potrzebujecie , gotów jestem …  Nie wiem , czy zrobić potrafię , czego wy się po mnie spodziewacie .  Kto są ci szernowie ?  To pierwobylcy tutejsi , nieprawdaż ?  — Ratuj nas , ratuj ! — zakrzyknęli znowu mnisi i zaczęli się cisnąć do Zwycięzcy i obejmować rękoma jego nogi .  Oni , którzy się rodzin i mienia dla oczekiwania jego wyrzekli , przypomnieli sobie teraz , że mają tam w ujarzmionym kraju krewnych i znajomych , i zaczęli , przerywając sobie wzajemnie , opowiadać bezładnie krzywdy , które się tamtym stały od szernów , morderstwa , pożogi i uciśnienia .  W tym gwarze jękliwych i nienawiścią zawziętych głosów jedno tylko zdanie wyraźnie wciąż się powtarzało :  — Ratuj nas ! ratuj !  Marek siedział na ziemi z zaciśniętymi ustami i ściągniętą brwią .  Ważył coś w myśli długo , choć głosy błagalne już umilkły i cisza pełna oczekiwania zrobiła się dokoła niego …  Była chwila , że spojrzał mimo woli na wóz swój błyszczący i każdej chwili gotowy do odjazdu , jak gdyby chciał siąść weń i uciekać w międzyplanetarne przestrzenie tam ku Ziemi — ale myśl tę szybko odrzucił od siebie .  Postanowienie jakieś twarde ścięło rysy jego młodej twarzy .  — Jacy są ci szernowie ?  czy podobni do ludzi ? — zapytał .  — Nie , nie !  Oni są straszni !  — Straszni , straszni ! — zawołali mnisi .  Marek zwrócił pytające oczy na Elema .  Na twarzy zakonnika malował się wstręt , z bólem wprost graniczący .  Pochylił głowę , a po chwili wykrztusił :  — Straszni są .  Sam ich , panie , zobaczysz .  — Chcę wiedzieć teraz .  Czy mają co ludzkiego w sobie ?  — Nic .  Okrom rozumu .  A i ten jest inny , bo zła i dobra nie rozróżnia .  — Jak wyglądają ?  — Mniejsi są od nas .  Tak , jeszcze mniejsi .  Mają skrzydła , ale tylko z trudem ich używają .  Umieją wydawać głos i mowę ludzką potrafią zrozumieć , między sobą jednak porozumiewając się za pomocą świetlnych rozbłyśnięć na czole …  Ach ! są straszni ! i ohydni ! ohydni ! i źli …  Marek powstał .  Dookoła niego byli teraz wszyscy Bracia zgromadzeni ; nieopodal leżał ogromny stos ciał i kości , ze wzgórza słonecznego zniesionych .  Ruszono też z miejsca namioty stare i podkładano pale i płótna , ażeby płomieniom dać lepszą strawę .  Elem , spostrzegłszy , że Zwycięzca przygląda się stosowi , przerwał opowiadanie i pojrzał mu w twarz pytającym wzrokiem .  — Czy mamy ich spalić ? — rzekł po chwili .  Marek nie odpowiadał .  Więc mnich przystąpił ku niemu bliżej i odezwał się znowu :  — Panie , czy mam stos podpalić ?  Czy wolno im już spocząć , a nam wracać do ludzi ?  Do domów naszych i do rodzin niegdyś opuszczonych ?  Z wolna i jakby z wahaniem Marek pochylił głowę .  — Tak — wyrzekł nareszcie — przyjmuję swój los …  Kiedy w kilkanaście godzin później wyruszyli odwieczną drogą przez wąwozy , łączące Kraj Biegunowy z zamieszkanym światem Księżyca , płonął za nimi jeszcze w opustoszałej kotlinie olbrzymi stos z nieużytecznych już namiotów rozwiązanego Zakonu i ciał pomarłych jego członków zbudowany .  Marek obejrzał się : słońce było czerwone od snujących się dymów , które przysłaniały szarosrebrny rąbek Ziemi , wyglądającej jeszcze znad horyzontu .  Nad strumieniem spotkano ludzi z bliższych osad , którzy na wieść o przybyciu Zwycięzcy śpieszyli już , aby go powitać .  Marek przypatrywał się z ciekawością tym karlikom , wśród których było też kilka kobiet , drobnych i wcale ładnych .  A oni padali wszyscy na twarz , dotykali z oznakami czci szat jego i witali go dziwnym językiem , w którym zaledwie z trudem mógł pochwytać uchem przekręcone do niepoznania słowa polskie , angielskie i portugalskie .  Kobiety były wstrzemięźliwsze .  Szły na uboczu i patrzyły na niego tylko dużymi , zachwyconymi oczyma , a gdy się odezwał do której , uciekały bez odpowiedzi , jak sarny spłoszone .  Raz wspomniał przy nich na wpół żartem o szernach …  Spostrzegł , że bladły na sam dźwięk tego imienia i skupiały się w lękliwą gromadkę , poglądając z niewymownym przestrachem ku mężom swoim i towarzyszom .  — Panie !  czynisz , co sam zechcesz , ale lepiej przy kobietach nie mówić o szernach — zauważył Elem .  — Dlaczego ?  Mnich pochylił głowę .  — Są rzeczy straszne …  Nim jednak zdążył dokończyć zdania , przerwał mu ruch , jaki się wszczął nagle w pielgrzymiej gromadce .  Kończył się już pierwszy dzień podróży i schodzili byli właśnie na równinę , śpiesząc na noc ku osadom u Starych Źródeł , kędy przed wiekami pierwszy raz na Księżycu naftę odkryto , kiedy pielgrzymi i mnisi , orszak Zwycięzcy stanowiący , poczęli się skupiać i krzyczeć , wskazując rękoma w kierunku pobliskich zarośli .  Marek spojrzał w tamtą stronę i spostrzegł człowieka , nieco roślejszej od innych budowy , który , wyskoczywszy z gęstwiny , stanął na cyplu skalnym ponad drogą i zaczął miotać jakieś wyzwiska czy przekleństwa .  Odpowiedziano mu gradem obelg .  Niektórzy rzucali kamieniami , które go jednakże nie dosięgały — kobiety kryły się z płaczem za plecami mężczyzn , a mnisi spluwali na przemian i kreślili święty znak Przyjścia na czole , ustach i piersi .  — Morzec !  Morzec ! — rozlegało się dokoła .  Człowiek na skale zaśmiał się urągliwie i naciągnął łuk , który miał w ręku .  Strzała świsnęła , godząc trafnie w szyję młodą , drobną kobietkę , co właśnie u nóg Markowych szukała schronienia .  Okrzykowi zgrozy odpowiedział znów wyzywający i tryumfalny śmiech napastnika .  Z niepojętą szybkością napinał teraz łuk , szyjąc strzałami raz w raz w zalęknioną i zbitą gromadkę .  Jedna ze strzał drasnęła Marka w czoło , znacząc na nim szeroką krwawą szramę .  Odruchowo wyrwał broń z zanadrza i gruchnął w stronę napastnika .  Strzał był dobrze wymierzony .  Człowiek na skale wypuścił z dłoni cięciwę , zatrzepotał w powietrzu rękoma i bez krzyku runął głową na dół , padając tuż przy drodze .  Kilku mężów poskoczyło ku niemu i zaczęli rozdzierać skórzaną tunikę na jego piersi .  Marek sądził , że szukają rany od nieznanej im broni palnej , lecz oni spostrzegłszy pod piersiami upadłego dwa czerwone znamiona , jakby sześciopalczastych dłoni , poczęli krzyczeć znów : „ Morzec !  Morzec ! ” — i bić w niego kamieniami , gdyż dyszał jeszcze i przewracał oczyma , tocząc z ust krwawą pianę .  Marek rzucił się ku nim , zgrozą przejęty .  — Stójcie , psy ! — krzyknął — przecież ten człowiek żyw jeszcze , a bronić się już nie może !  Elem go zatrzymał :  — Panie , daj pokój .  To nie jest człowiek .  To morzec …  A widząc pytający wzrok Marka , dodał schylając głowę swoim zwyczajem :  — Opowiem ci później , panie .  Daj pokój .  Dobrze jest , że zginął .  Ciało nieznajomego tworzyło już tylko jedną krwawą masę , w którą wciąż biły kamienie .  Marek odwrócił ze wstrętem głowę od tego widoku , a mnisi tymczasem , tańcząc około niego , śpiewać jęli jakiś hymn tryumfalny :  „ Przyszedł nam Zwycięzca !  Poraził szerna , poraził morca piorunem !  Dla ludzi jest Księżyc ; śmierć wrogom naszym !  Chwała Zwycięzcy , gdziekolwiek stąpi noga jego błogosławiona ! … ”  W milczeniu wysunął się Marek z koła pląsających i poszedł naprzód .  Z ostatniego zakrętu drogi , tuż w pobliżu osad ludzkich silnie już snadź odwiedzanej , widać było całą szeroką równinę , drobnymi pierściennymi wzgórzami usianą , na którą niegdyś — przed siedmiuset laty — z tego właśnie miejsca patrzył był po raz pierwszy Stary Człowiek , takim jak on teraz młodzieńcem .  — Obiecał em los swój przyjąć na siebie — wyszeptał .  Z długiej zadumy obudziło go lekkie dotknięcie .  Wzniósł oczy .  Przed nim klęczała niemłoda i wynędzniała kobieta i wznosiła ku niemu twarz pełną bezgranicznej , ślepej , martwej trwogi .  Ręce i usta trzęsły jej się jak w febrze — spoza zaciętych zębów ledwo zdołał się przestrachem zdławiony głos wydobyć …  — Panie , panie — jęczała — ty wiesz wszystko , tak … patrzył eś na mnie … wiem , że wiesz … ale — ja niewinna jestem , panie !  Szerny przemocą mnie porwały …  I nagle w obłąkanym strachu krzyknęła , chwytając się za jego nogi :  — Panie !  Zwycięzco !  miej miłosierdzie ze mną !  Nie wydaj mnie ty przed nimi , bo żywcem mnie w ziemi zakopią !  Ja wiem , że słusznie prawo tak nakazuje , ale ja jestem niewinna !  Padła na twarz , wstrząsana rozpaczliwym łkaniem .  Nie mogła już mówić , mamrotała tylko i mełła między szczękającymi zębami słowa jakieś niezrozumiałe a błagalne .  Marek się zerwał .  Potwornie straszna a nieprawdopodobna myśl uderzyła go obuchem w głowę .  Chwycił płaczącą kobietę za ramiona i postawił przed sobą na ziemi .  Zamilkła nagle i patrzyła na niego osłupiałymi oczyma , czekając snadź śmierci .  — Jak się nazywasz ? — rzekł po chwili dziwnie nieswoim głosem .  — Nechem …  — I ten … morzec ?  ten , którego zabito ? …  — Tak , panie , tak , to mój syn !  Ale ja niewinna !  Usiłowała ustami dotknąć dłoni jego .  Ale on szarpnął ją i krzyknął :  — Twój syn i … czyj ?  Kobieta zaczęła znowu trząść się cała .  — Panie !  ja winna nie jestem !  Szerny przemocą mnie porwały !  Nikt o tym nie wie krom ciebie …  Myślano , że jestem z ofiarą u Braci Wyczekujących …  Ja ukryła m …  Panie !  ja wiem , że powinna m była zadusić , jak tylko na świat przyszedł , ale nie mogła m , ty daruj , nie mogła m !  Przecież to mój syn był !  Marek odruchowo w napadzie bezgranicznego obrzydzenia odtrącił ją od siebie i zakrył oczy rękoma .  Było w tym tak coś potwornego i przerażającego , a przy tym wszystkim fizjologiczne prawa wywracającego do góry nogami , że ścisnął głowę dłońmi , czując , że obłęd ją chwyta …  Oprzytomniał dopiero nieco , kiedy posłyszał za sobą nawoływania zdążającego wreszcie orszaku .  Zwrócił się szybko do leżącej wciąż bez ruchu kobiety :  — Nechem , wstań .  I bądź spokojna .  Chciała mu dziękować , on jednak ze wstrętem cofnął dłoń .  Nie mógł się przemóc , aby spojrzeć na nią .  Przeznaczono mu najlepszy dom na nocne przezimowanie .  Był ci wprawdzie w tej osadzie , jak po wszystkich innych na Księżycu , dom oddzielny i niezamieszkany , z dawnego rozkazu Braci Wyczekujących utrzymywany a zowiący się „ Domem Zwycięzcy ” , kędy mógł by znaleźć schronienie , kiedy przybędzie — ale ponieważ z pokoleń w pokolenia Zwycięzca nie przybywał , więc okazało się teraz , że zaniedbany dom na spichlerz gminny jest obrócony i tak zrujnowany , iż mieszkać w nim niepodobna .  Zaradzono temu , usuwając z chaty sołtysa , który był zarazem miejscowym kapłanem .  Kiedy wieczorem Marek znalazł się sam , kazał natychmiast przyzwać Elema do siebie .  Zakonnik wszedł , po raz pierwszy w szatę czerwoną na znak radości przybrany i ze srebrnym diademem na czole , tak jak był kazał w małej wiejskiej świątyńce o przybyciu Zwycięzcy , którego właśnie wiedzie z sobą …  Stanął z szacunkiem przy drzwiach i czekał .  Marek — w małej , za niskiej na wzrost jego izdebce — leżał na pęku skór z nafcianym kagankiem przy głowie .  Gdy Elem wszedł , uniósł się na łokciu i wpił w niego błyszczące oczy .  — Kto są morcy ? — zapytał z nagła .  Elem pobladł i coś jakby cień gorzkiego wstydu , z nienawiścią zmieszanego , przemknęło po jego suchej twarzy .  — Panie …  — Kto są morcy ? — powtórzył Marek zapalczywie — czy to … ?  Nie dokończył , ale zakonnik go zrozumiał .  — Tak , panie — szepnął — tak …  To dzieci szernów .  — Więc wasze kobiety … oddają się tym potworom ?  — Nie , panie .  Nie oddają im się .  — A więc ? a więc ?  Zerwał się nagle i usiadł na posłaniu .  — Słuchaj ! a więc wy jesteście psy !  Znam ja tę historię !  I na Ziemi niegdyś mówiono o czarcim potomstwie !  Słuchaj !  was należy wszystkich kamienować zamiast tych nieszczęśliwych !  Gniew mu prawie głos zatykał .  — Pójdź tu ! i mów natychmiast , skąd powstała bajka o dzieciach szernów , w którą nawet kobiety same w obłąkaniu uwierzyły !  — Nie , panie , to nie bajka .  Marek spojrzał na niego szeroko rozwartymi oczyma .  — Panie , pozwól mi mówić …  Szernowie dziwną moc posiadają .  Popod skrzydłami , szerokimi skrzydłami z rozpiętej na kościach błony , mają coś w rodzaju gibkich wężowych rąk o sześciopalczastych dłoniach .  Całe ciało ich jest pokryte czarnym , krótkim włosem , miękkim , gęstym i lśniącym , z wyjątkiem czoła i tych dłoni właśnie , które są nagie i białe …  I te dłonie …  Odetchnął głęboko i pot otarł z czoła .  Znać było , że trudno mu mówić o tej strasznej rzeczy .  — W tych dłoniach jest ich moc — zaczął znowu po chwili .  — Jeżeli obie naraz dotkną nagiego ciała ludzkiego , wstrząsa człowiekiem bolesny a częstokroć i zabójczy dreszcz , podobny jak przy dotknięciu niektórych ryb morskich …  A jeśli to jest kobieta …  — Ach ! — krzyknął Marek .  — Jeśli to jest kobieta … albo suka , lub jakakolwiek samica , poczyna i rodzi .  Wydaje płód — wedle swego rodzaju — do siebie tylko na oko podobny , ale zły i przewrotny jak szerny …  — Czy jesteś pewien , że tak jest w istocie ?  — Tak , panie …  W głowie Marka zakręcił się wir krzyczących myśli .  Było to tak niepojęte …  A jednak — przypomniały mu się badania niektórych ziemskich biologów , którzy , działając na niezapłodnione jajka mechanicznie albo za pomocą chemicznych odczynników , zmuszali je do podziału i płód z nich żywy otrzymywali …  Widocznie w dłoniach tych księżycowych potworów była jakaś zdolność wydawania prądu elektrycznego czy innej emanacji , która wstrząsając cały organizm , odgrywała rolę plennika …  — Nie , nie , nie !  To niemożliwe ! — powtarzał głośno , przyciskając rękoma rozszalałe tętno w skroniach …  — A jednak , panie , jest tak .  Sam dzisiaj morca zabił eś .  — Skąd wiesz , że to był morzec ?  — Tam , gdzie kobietę dotknęły przeklęte dłonie szerna , morzec piętna ma czerwonosine .  Widział eś sam …  Zabijamy ich i tępimy jak dzikie zwierzęta , bo gorsi są od samych szernów nawet , gdyż złość ich przewrotną łączą z ludzkim wyglądem .  Zapanowało głuche milczenie .  Po długiej chwili dopiero Marek wzniósł głowę i zapytał bezdźwięcznie :  — Czy to … częste przypadki ?  — Nie .  Teraz nie .  Kobietę , która była w obecności szerna , zakopujemy bez sądu żywcem po szyję do ziemi i tak ją zostawiamy , póki nie zamrze z głodu i pragnienia .  Ale dawniej …  Ciężko mu było mówić .  Znać , że jego ludzka duma , przez dalekich przodków z Ziemi przyniesiona , cierpiała niewymownie wobec tych wyznań .  Pochylił głowę przed płonącym wzrokiem Marka i dokończył cicho :  — Dawniej morców bywało dużo …  Szczęściem , że oni są już niepłodni .  Wytępili śmy ich .  Wymordowali śmy .  Nie było litości ani z jednej , ani z drugiej strony …  Teraz już rzadko …  Chyba że szernowie porwą kobietę .  — A dawniej ?  Czy same kobiety ? …  Elem zaprzeczył żywym ruchem głowy .  — Nie .  Nigdy .  To ból podobno straszliwy .  Kurcz mięśnie wykręca i łamie kości …  Ale …  — Co ?  — Był czas , że — pokonani — musieli śmy jako haracz …  Marek się rzucił na posłaniu .  — Kobiety im swoje oddawać ! ?  — Tak .  Dziesięć co rok .  Oni morców potrzebują : nam nienawistni — im służą jak psy wierne …  A szernowie sami nie lubią pracować …  Marek zakrył znów oczy .  Dreszcz wstrząsał jego ciałem mimo ciepła , które z rozpalonego ogniska po izbie się rozchodziło .  — I te kobiety … na zawsze już u szernów zostawały ? — spytał , nie patrząc na mnicha .  — Nie .  Szernowie je zabijali albo odsyłali , gdy się już zestarzały …  — A wtedy wy ? …  — Wtedy my śmy je zabijali .  Były przecież matkami morców — dodał po chwili tonem usprawiedliwienia .  W ciszy , która zapadła po ostatnich słowach zakonnika , słychać tylko było uderzenia wichru , który miotał padającym już śniegiem , pokrywając nim glob księżycowy na długą , mroczną , czternaście ziemskich dni trwającą noc .  Marek siedział długo w milczeniu , z zakrytą twarzą .  Wreszcie odjął dłonie od oczu i ściągając brwi , rzekł do siebie głośno i twardo :  — Trzeba zwyciężyć !  Elem radosnym ruchem wzniósł ręce do góry , ale Marek go nie widział .  Patrzył przed siebie gdzieś w mroczną dal , gdzieś w los swój niespodziewany .  A przy tym z zamku w razie niebezpieczeństwa poważnego odwrót był zawsze otwarty — we dnie na łodziach , w nocy na żaglowych saniach przez zamarzłe morze .  Tą też drogą przybywali każdej czwartej nocy potworni ziomkowie Awija po haracz .  Właśnie wielkorządca czekał ich przybycia .  Jednak jeszcze więcej niż brak owych posiłków powstrzymywało go od wydania krwawego rozkazu wrodzone szernom lenistwo .  Trzeba by postanowić i odezwać się do morców i wydać odpowiednie zarządzenia …  Myślał o tym wszystkim i wyobrażał sobie z rozkoszą buchające wśród nocy płomienie i jęk zarzynanych ofiar , ale tymczasem nie chciało mu się ruszyć ani skinąć .  Przyszło mu na myśl , że jest północ i poselstwo szernów powinno już było przybyć .  Chciał coś powiedzieć , wydać rozkaz jakiś , ale nie chciało mu się .  Morcy z trudnością tylko i niedokładnie rozumieli mowę barwnych błysków na jego białym , fosforyzującym czole , on zaś nie miał ochoty trudzić się wydawaniem głosu .  Przeciągnął więc tylko ścierpłe skrzydła , strzepnął nimi i ziewnął głośno , otwierając bezzębną gębę , otoczoną rogową naroślą w kształcie dzioba szerokiego , a krótkiego , z jedną haczystą w pośrodku zadziorą .  Morcy się zerwali , jak sfora psów dobrze ułożonych , a jeden z nich , chłop — jak na wzrost księżycowych ludzi ogromny , z krwawosinym sześciopalczastym piętnem na policzku , przyskoczył ku panu i przysiadł na posadzce , patrząc pytająco w jego krwawe ślepia .  — Czy poselstwo przybyło ? — błysnął szern ku niemu .  Morzec — Nuzar go nazywano — spojrzał na niego z rozpaczliwym pomieszaniem i jęknął :  — Panie …  Awij zacharczał :  — Bydlę ! z wami trzeba jak z psami albo ludźmi głosem rozmawiać !  Czy przybyło poselstwo ? — pytam .  — Nie jeszcze , panie , ale wkrótce przybędzie …  — Głupiś .  Odwrócił się na drugi bok i kazał dosypać ziół na trójnogi .  Morcy , bądź co bądź ludzkie płuca mający , dusili się od gęstego nieznośnego dymu .  Żaden jednak nie śmiał się przyznać do tego : za hańbę uważał by sobie nie rozkoszować się tym , co szernowi , wyższej istocie , przyjemność sprawiało .  Awij przymknął tymczasem dwoje dolnych oczu , do bliskiego patrzenia służących , a górne — dalekowidzkie , w których wzroku zarysy bliższych przedmiotów w niewyraźną mgłę się roztapiały , wytężył gdzieś w mrok przed siebie i marzył o zamierzonej rzezi , jak jej się będzie ze szczytu wieży swojej nadmorskiej przyglądał …  — Jak poselstwo z posiłkami przybędzie — charknął znowu po chwili — zapalicie osadę …  — Może by zaraz … ? ! — krzyknął Nuzar z roziskrzonymi oczyma .  — Milcz , psie , i słuchaj …  Zabijcie wszystkich .  Wolno wam .  Nie złożyli haraczu …  A zresztą tak mi się podoba .  Malahuda …  Możecie go dać psom .  Za stary jest dla mnie , twarde musi mieć mięso .  I w pół dnia nie skruszał by …  Ale on ma córkę …  Widział em …  Mlasnął głośno , uderzając językiem o dziób rogowy .  — Ihezal jej na imię … ! — wyrwał się jeden z morców , młody , zaledwie dorastający chłopak .  — Milcz , psie .  Może by po niej mądrzejsze morce były niż wy …  Jak tylko przyjdzie poselstwo …  Ale poselstwo nie przychodziło .  Minęła cała długa noc i dopiero około świtania dwóch szernów postawionych na czatach , a osobiste towarzystwo Awija stanowiących — doniosło , że w szarym brzasku widać żagle zbliżających się sań na morzu …  W namiestnika wstąpiła nagła energia .  Zerwał się i zatrzepotał ciężkimi skrzydłami , wydając zgrzytliwe dźwięki , które oznaczały to , co ludzie śmiechem nazywają .  — Za kilka godzin będzie tu morze płomieni !  Potem zasępił się na chwilę .  — Szkoda , że noc już minęła , trzeba było w nocy …  Nuzar , który stał przy oknie , zwrócił ku Awijowi dziką , ohydnym piętnem naznaczoną gębę :  — Czy iść im na pomoc ?  Wyciągnął rękę przed siebie .  — Zamek cały jest otoczony .  Widzę namioty przysypane śniegiem .  Czuwali całą noc …  Nawet na morzu , na lodzie straże porozstawiano .  Awij rzucił się ku oknu , wytężając w słaby , ostry brzask budzącego się dnia parę swych dalekowidzkich oczu .  Rzeczywiście dookoła zamku ciągnął się nieprzerwany podwójny pierścień śnieżnych kopczyków , pod którymi kryły się namioty zbrojnych .  Tu i ówdzie wydostający się dym świadczył , że czuwano .  Ku owym właśnie kopczykom zbliżały się od strony zamarzłego morza pędem wichru skrzydlate sanie szernów .  Namiestnik patrzył przez chwilę , aż nagle potworna twarz mu się rozjaśniła .  — Tchórze !  Patrzcie : nie potrzeba pomocy !  Istotnie ze zbliżeniem się sań ludzkie straże same się rozstąpiły , puszczając je wolno do wnętrza zwartego pierścienia .  To jednak , co Awijowi wydało się być skutkiem trwogi , było mądrze obmyślanym planem Jereta , który ze swoimi ludźmi zajął był zaniedbany przez zbrojnych , a najważniejszy posterunek na lodach morza .  Nie chciał on dać się wymknąć i tym przybywającym wrogom , a przy tym obawiał się , że w razie oporu i bitwy szernowie mogą za wcześnie dać znać swoim ziomkom i przedwcześnie pomoc sobie przeważającą sprowadzić .  Za saniami jednakże koło zamknęło się natychmiast z powrotem .  Tymczasem świt się zbliżał — i nim spóźnieni szernowie odpoczęli po trudach nocnej podróży , zaszły w osadzie przy Ciepłych Stawach , stolicy księżycowego kraju — wielkie wypadki .  Prawie wschodzące słońce , ześlizgując się po ośnieżonych zboczach krateru Otamora , zaglądało na brzeg morski i straże Jereta usuwały się pośpiesznie z lodów , które mogły lada godzina zacząć pękać , kiedy gońcy z północy dali znać , iż Zwycięzca z ostatniego nocnego postoju wyruszył i niebawem stanie wśród oczekującego go ludu .  Wieść radosna rozeszła się w jednej chwili po całej osadzie , zwłaszcza że mieszkańcy , nie mogący się przez całą długą noc ranka doczekać , o świcie już mimo mrozu wychodzić zaczęli z domów i stawali na stoku wzgórza , skąd widać było szeroką , śniegiem ubieloną równinę .  Słońce wychodziło z morza leniwie i przenosząc złotymi promieniami obły grzbiet wyniosłości , na której miasto było zbudowane , strącało cienie oczekujących daleko , daleko na białą równinę , ścieląc je , jakby wysłanniki tęsknoty ludu , pod nogi nadchodzącemu …  A on szedł naprzeciw wschodzącego słońca po śniegach topniejących , po strzelającej spod nich bujnej , żywej , księżycowej zieleni , sam jak słońce jasny i rozpromieniony — wesoły , że po długiej nocy światło znów widzi , rad , że usłyszy za chwilę łoskot morza na skalistym brzegu .  Młody , krzepki i śmiały , cieszył się życiu i dziwnym przygodom swoim , niepomny już przygnębienia i wątpliwości , które go trapiły w dniu poprzednim i w ciągu długiej nocy jeszcze .  Zabawnie lekką wydawała mu się dzisiaj ta mimowolnie podjęta rola , która wczoraj ( ach ! to „ wczoraj ” o dwa ziemskie tygodnie odległe ! ) straszyła go takim ciężkim i nieznośnym brzemieniem .  Z dziecinną prawie radością w dwudziestokilkuletnim sercu myślał o tym , że zjawił się tutaj jak młody , zwycięski bóg , z dalekiej gwiazdy zesłany , że wyzwoli i uszczęśliwi lud księżycowy , a potem odleci znowu przez otchłań przestrzeni do dalekiej ojczyzny swojej , żegnany jak dobre i na wieki w ludzkiej pamięci tutaj żywe zjawisko .  Myślał , jak kiedyś , powróciwszy na Ziemię , będzie opowiadał , wskazując jasny Księżyc wschodzący , że był tam i dobro zdziałał i że tam , w niebieskich przepaściach , błogosławią imię jego .  Zdawało mu się teraz , że czynem swoim nadzwyczajnym , przebywając międzyplanetarne przestwory , zyskał prawo przyjęcia na się urosłej w ciągu wieków legendy o wybawicielu , a z prawem i obowiązek spełnienia wedle sił tego , czego się tutaj po nim spodziewają .  A zresztą czyż nie tkwi w tym zrządzenie jakiegoś niepojętego Losu czy Opatrzności , że właśnie on na Księżyc się dostał , kiedy tu na Zwycięzcę z gwiazd przybyłego czekano ?  — Jaki ty dobry jesteś , panie ! — zawołała z wyrazem nieopisanej psiej wdzięczności w dużych , wybladłych oczach .  — Dlaczego nazywasz mnie dobrym ?  Wszakże zabił em twojego …  — Ach , tak , tak , panie !  zabił eś go , ale to był morzec i nawet śmiał zranić ciebie — rzekła , patrząc na szeroką krwawą szramę na czole Markowym .  — Bronić go jednak chciał eś , kiedy go kamienowano , i nade mną biedną litość okazał eś !  Gdyby tamci wiedzieli …  Wstrząsnęła się cała i zgarnęła w sobie pod falą nieopisanego strachu .  Teraz Elem , Braćmi Zakonu otoczony , wystąpił naprzód — poważny , uroczysty , w kapłańskie szaty czerwone odziany , i wiódł orszak cały ku bramom , pośród cisnącego się zewsząd tłumnie ludu .  W powitalnym poselstwie Malahudy nie było .  Przyszli po niego starsi z ludu , ale on wyprawił ich samych , mówiąc , że czekać będzie Zwycięzcy na stopniach świątyni , aby go przyjąć tutaj , gdzie niegdyś Stary Człowiek mieszkał …  Kiedy po ich odejściu pozostał sam , wezwał Ihezal i nie wołając sług , począł się przy jej pomocy ubierać .  Kazał z zamczystych , złotem i miedzią kutych szaf dobywać szaty co najkosztowniejsze : stare , pracowicie niegdyś przez pobożne kobiety dziergane tuniki , płaszcze z najprzedniejszych futer ze szczerozłotymi zapięciami i pasy tak gęsto drogim nasadzone kamieniem , że wałki skórzane trzeba było pod nie podkładać , aby ciężarem bioder nie obrażały .  — Po raz ostatni , po raz ostatni … — mówił , patrząc na krzątającą się Ihezal .  Malahuda nałożył kołpak na włosy , rytualną , złotą związane obręczą — wsunął na stopy sandały białe , rubinami zdobne , narzucił kosztowny łańcuch na szyję i wyciągnął ciężką od pierścieni dłoń po laskę kościaną , dłutem misternie wyrobioną …  Teraz Ihezal wsparła ramieniem starca , uginającego się pod ciężarem szat i łańcuchów — i wiodła go do świątyni …  A on przystawał na stopniach i oglądał się za każdym krokiem , mrucząc coś do siebie niewyraźnie .  W wielkiej sali podszedł do głównej kazalnicy i oparłszy się ramieniem o zloty znak Przyjścia , świecący na jej przodzie , ocierał pot , rzęsiście mu na czoło występujący .  — Po raz ostatni , po raz ostatni — szeptał i kiwał głową , ciężkim arcykapłańskim nakrytą kołpakiem …  — O ! przyjdź … o ! przyjdź …  Wyjdę naprzeciw ciebie z mrocznej świątyni , uklęknę przed tobą na złotym piasku i patrzyć będę w twe oczy , które muszą być jasne , jako te gwiazdy , skąd do mnie przychodzisz !  Przychodzisz do mnie , bo ja jestem tęsknota ludzkich , dalekiej gwiazdy rodzinnej pomnych , pokoleń , ja jestem miłość , która zjawę twą wypielęgnowała , ja piękno ostatnie wydziedziczonych i smutnych wygnańców .  O , przyjdź ! — o , przyjdź ! promienny , zwycięski , boski ! …  Gorąca fala załopotała jej w piersi i rozkosznym uściskiem oddech zdławiła …  Mroczna świątynia poczęła jej ginąć w oczach , przed którymi falowało tylko jakieś morze światła , blasku i zieleni …  Trwała tak długo w słodkim , półsennym odrętwieniu , aż wyrwał ją z zadumy nagły łomot kroków i krzyki wpadających zewsząd ludzi .  Wołano arcykapłana .  Zwycięzca wszedł już był w bramy miasta i zdążał właśnie ku świątyni .  Nagłym podrzutem targnęła się w tył ; serce zatłukło jej się w piersi jakimś niespodziewanie opadającym ją lękiem chciała ukryć się , uciekać , ale w tej chwili ogromna niemoc wzruszenia ją ogarnęła …  Przyciskając dłońmi huczące serce , z niepojętymi łzami w oczach osunęła się cicho do stóp alabastrowej kolumny .  Jak przez sen widziała dziadka , który , nagle zmieniony i spokojny , z dziwnie śmiało podniesioną głową , w szatach swych arcykapłańskich przez młodszych kapłanów pod ręce prowadzony , przeszedł koło niej ku rozwartym drzwiom z długim , pośpiesznie gromadzącym się za nim orszakiem — słyszała jak przez sen hałas kroków licznych po kamiennej posadzce , okrzyki i daleki szum rozfalowanego przed świątynią ludu — a potem nagły mrok ją ogarnął , dzwony jakieś w uszach zahuczały : zdawało jej się , że leci wirowym , przyśpieszonym ruchem w otchłań gdzieś nieskończoną i bezdenną .  Tymczasem Malahuda stał już na szerokich stopniach świątyni , w tym samym miejscu , kędy wczoraj właśnie otrzymał był pierwszą wieść o przybyciu Zwycięzcy .  Teraz wieść stała się już jawą : ten przybysz dziwny i niepojęty szedł ku niemu , na rękach oszalałego z radości ludu niemal niesiony , widny z daleka , olbrzymi , jasny , promienny …  Arcykapłan ściągnął brwi …  Twarda , nienawistna a uparta zawziętość zastygła mu w twarzy .  Wsparł się oburącz na lasce kościanej i czekał w orszaku dostojników miasta i świątyni , ku niezmiernemu zdumieniu i zgorszeniu ludu , który się spodziewał , że arcykapłan zejdzie ze stopni , aby kornie powitać Zwycięzcę na dole .  — Malahuda !  Malahuda ! — krzyczano zewsząd , wołając go .  On jednak nie drgnął nawet .  Patrzył przed się spokojnie spod siwych , krzaczastych brwi i jeno w miarę jak krzyki stawały się coraz natarczywsze , łącząc się z wyzwiskami , w jego stronę rzucanymi , uśmiech coraz wynioślejszy i bardziej ironiczny drgał na jego zaciśniętych wargach .  — Malahuda !  zejdź i pokłoń się Zwycięzcy , którego wiodę oto ludowi !  Elem stał przed nim , w purpurowej szacie od wczoraj przywdzianej — i niemal rozkazującym ruchem ręki wskazywał plac mrowiem ludzi zaległy .  — Przystoi mi miano Jego Wysokości — odparł starzec — jestem arcykapłanem , rządzącym wszystkim ludem księżycowym !  Czarne oczy zakonnika zapłonęły nagle porywczym gniewem .  — Nie jesteś niczym ! — zakrzyknął — jeden Zwycięzca dziś włada i ci , którzy jemu służą !  — Dopóki nie złożę swej władzy , jestem , czym był em … — rzekł Malahuda spokojnie — i nim twój Zwycięzca wejdzie na stopnie świątyni , mogę cię kazać okuć i wrzucić do lochu razem z Braćmi , którzy zakon swój złamali , opuszczając bez mego pozwolenia Kraj Biegunowy .  Twarz Elema poczerwieniała , a na skroniach wystąpiły mu sine żyły .  — Ja niczyjego pozwolenia nie potrzebuję — mówił , dusząc się od wściekłości — i nie słucham nikogo , nie tak , jak ty , sługo i pachołku szernów !  Zwycięzca wchodził na stopnie świątyni , Malahuda więc , nie odpowiadając już nawet na straszliwą obelgę zakonnika , usunął go jeno dłonią sprzed siebie i stanął twarzą w twarz wobec dziwnego przybysza .  Marek , stojąc o kilka stopni poniżej , patrzył na starca z dobrym , jasnym uśmiechem i wyciągał dłoń na powitanie .  On jednakże uśmiechem nie odpowiedział ani dłoni nie wyciągnął , nie skłonił nawet głowy , choć wszyscy dokoła na twarz w powitalnym upadli pokłonie .  Patrzył przez chwil kilka prosto w oczy przybyłemu , aż odezwał się wreszcie :  — Witam cię , panie , ktokolwiek jesteś , ponieważ cię tutaj powszechna wola ludu przywiodła …  — Sam przybył em , z własnej woli jedynie — odparł Marek , poważniejąc .  Malahuda skłonił z lekka głowę .  — Dla mnie przyprowadza cię wola ludu , który od siedmiu setek lat czekał na Zwycięzcę i ciebie nim dzisiaj mianuje .  — Nie jestem jeszcze „ Zwycięzcą ” , ale chciał by m się nim stać , widząc , co się tu z wami dzieje …  — Jesteś nim , o panie ! — wtrącił Elem — jesteś nim , odkąd noga twoja na Księżycu stanęła !  Malahuda zmarszczył z lekka brwi i nie zważając na słowa współzawodnika , mówił dalej :  — Musisz być Zwycięzcą , panie , kiedy tutaj przyszedł eś i wywracasz wszystko , co było dotychczas …  Marek chciał odpowiedzieć , ale stary arcykapłan wzniósł rękę , jakby nakazując milczenie .  — Nie wiem , skąd przybył eś , ani jak , ani po co — prawił — ale widzę , że większy od nas jesteś i snadź potężniejszy ; pełnij więc , jeżeli chcesz , to , czemu my śmy nie podołali …  A jeżeli rzeczywiście z Ziemi przybył eś i jeżeli to prawda , że przed wiekami podobny tobie człowiek ludzkie pokolenie tutaj przesiedlił — z tej gwiazdy wielkiej , gdzie podobno lepiej ludziom było , to wiedz , że obowiązkiem jest twoim odkupić dzisiaj tę winę straszliwą tamtego i od nędz nas zbawić , na które od wieków jesteśmy skazani …  Dotychczas podtrzymywała nas nadzieja , że przyjdzie Zwycięzca ; w tej oto świątyni , przed której progiem cię witam , ja lud codziennie tym słowem krzepił em — pamiętaj , że od dzisiaj , kiedy ty przyszedł eś , nie ma już nadziei , a więc musi być jawa !  Nie wszyscy w tłumie mogli przemowę Malahudy dosłyszeć , ci jednak , którzy ją słyszeli , poczynali już głośno szemrać na niezrozumiałe i wprost kacerskie słowa , jakie z ust świętobliwego arcykapłana padały , ale on nie zważał na to .  Zdania , które wczoraj jeszcze jemu samemu były by się wydawały czymś tak strasznym i potwornym , że pomyśleć by je było trudno , teraz wymawiał jasno i dobitnie wobec ludu , któremu prawił zawsze , iż błogosławić winien Starego Człowieka , który ludzi na Księżyc sprowadził — i wobec tego Zwycięzcy , o którym kazał codziennie , że przyjdzie w glorii , a wszyscy w serc rozradowaniu na twarz , witając go , padną .  — Nie wiem , czy był eś obiecany — mówił , a głos mu rósł , potężniał i grzmiał w drobnej piersi — nie wiem , czyś ty był obiecany , choć Księgi wszystkie pełne są Obietnicy , ale widzę oto , żeś przybył — i dlatego powiadam ci jeszcze raz : wypełnić musisz to , co sobie tęsknota nasza krwawa wyśniła od wieków , a jeśli nie wypełnisz — zaprawdę , że lepiej było by dla nas i dla ciebie , aby noga twoja nie postała była nigdy na Księżycu , bo będziesz pośród nas przeklęty .  Wśród tłumu zerwały się naraz okrzyki grozy i oburzenia , a nawet przestrachu , że potężny Zwycięzca mścić się może na ludzie za bluźnierstwa arcykapłana .  Wołano , że Malahuda , jeżeli nie jest dotknięty nagłym szaleństwem , to na śmierć zasłużył tymi słowami , i wzywano Elema , aby wziął po nim kołpak arcykapłański i wiódł Zwycięzcę w progi świątyni .  Starzec niewzruszenie tę burzę przeczekał , a gdy na chwilę uciszyła się nieco , rzekł znowu , do Zwycięzcy się zwracając :  — Jestem czterdziestym czwartym i snadź ostatnim już arcykapłanem , rządzącym ludem księżycowym .  Wiodłem go , krzepił em i karcił em w potrzebie , jako dziadowie i pradziadowie moi , dopóki tęsknił i czekał .  Dzisiaj ten lud powiada , obwołując ciebie , dziwnego przybysza , oczekiwanym Zwycięzcą , że rola i ciężki trud mój są już skończone .  Rad jestem temu , bo sił mi już więcej nie staje — i nie wiem , co by m mógł tutaj jeszcze zrobić …  Składam więc dostojeństwo swoje i władzę na progu świątyni i ostatnim arcykapłańskim czynem ogłaszam za rozwiązaną religię dawną , która nas dotychczas krzepiła i utrzymywała .  Budujże ty teraz nową swoimi czynami .  Bóg widzi , że inaczej nie mogę .  To mówiąc , sięgnął rękoma po ciężki kołpak arcykapłański , aby go zdjąć z siwej głowy …  Marek postąpił szybko naprzód i chwycił go za rękę .  Malahuda uwolnił z lekka dłoń swą z uścisku Markowego .  — Nie !  przyjaciółmi ani braćmi być nie możemy .  Z innych gwiazd jesteśmy — i za wiele o tym trzeba by mówić .  Z porządku rzeczy mógł by ś albo ty być władzy mojej poddany , albo ja twym sługą .  Pierwsze jest niemożliwe , drugiego nie chcę , dopóki nie dowiem się z czynów , ktoś jest .  Od dziś dnia nie ma już tego , co było — i ja jestem niepotrzebny .  Zdjął kołpak z głowy i rzucił go na bruk kamienny , rzucił laskę , pas i łańcuch kosztowny , aż wreszcie zdjął z ramion i płaszcz ze skóry szernów , uszyty ongi w roku zwycięstwa , i chyląc się po raz pierwszy , rozesłał go pod nogi przybysza .  — Przez ten płaszcz — rzekł — ze skór wrogów naszych zdziałany a arcykapłańskie barki od wieków kryjący , droga twoja do świątyni .  Pamiętaj , że zdeptać go musisz , aby wnijść .  Zniszczył eś religię , zniszcz wrogów naszych , jeśli chcesz , aby śmy cię kiedyś błogosławili .  To powiedziawszy , ze wszystkich oznak dostojeństwa i władzy rozdziany , w jednej szacie tylko i z odkrytą głową siwą począł schodzić sam ze stopni , prosto w tłum , który teraz , nienawistnych przed chwilą okrzyków niepomny , z mimowolnym szacunkiem przed nim się rozstępował .  Marek milczał , stojąc bez ruchu , choć po odejściu Malahudy wzywały go coraz liczniejsze głosy ludu , aby wszedł do świątyni — choć wzywał go Elem , który podjął był porzuconą czapkę arcykapłańską i na znak nowej władzy nakrył nią łysą czaszkę swoją .  Stał tak przez jakiś czas — cichy i zadumany , ważąc snadź w myśli to , co usłyszał — aż wreszcie i lud przycichnął dziwnym zachowaniem się jego zaniepokojony .  Wtedy Marek nagle wzniósł głowę i krokiem pewnym wstąpił na czarny , koralem szyty i perłami płaszcz ze skóry szerna , rozesłany przez ostatniego arcykapłana dawnej ery pomiędzy nim a złotymi wrotami świątyni .  Tłum , widząc to , wybuchnął radosnym okrzykiem tryumfu i uniesienia ; zaczęto się cisnąć znowu do jego nóg , sławiono moc i błogosławiono naprzód jego imię , przyszłymi zwycięstwami głośne .  Marek wzniósł ręce i dawał znak , że chce mówić — ale długi czas upłynął , nim lud , przycichłszy nieco , pozwolił mu dojść do słowa .  Zaledwie jednak usta otworzył , stało się zgoła coś niespodziewanego .  Oto od strony północy , kędy trójszczytowy zamek szernów się wznosił , buchnęła fala gęstych i czarnych dymów , słońce w mgnieniu oka przysłaniając , a wraz podniósł się krzyk straszliwy trwogi i wściekłości .  Słychać też było szczęk i nawoływania z nagła powstającej walki ; tłum zakotłował się i ruszył — jedni cisnęli się ku Zwycięzcy , pomocy jego wzywając , inni zaś biegli , krzycząc , ku domostwom swoim zagrożonym .  Oto szernowie pod wodzą Awija wypadli byli z cytadeli i przełamawszy nagłym natarciem łańcuch arcykapłańskich straży , wpadli do osady , szerząc przestrach , mord i pożogę .  Marek , podniósłszy głowę , dojrzał z dala ich czarne postacie , jak wznosiły się ciężko na skrzydłach szerokich ponad tłum , miotając weń z góry pociski i żagwie płonące …  „ Teraz go ujrzę ! ” — myślała widząc , że Malahuda usuwa się nieco na bok , i zawarła znów szczelnie powieki .  Jakieś wewnętrzne znużenie ogarnęło ją : odwróciła twarz w głąb świątyni i poczęła patrzeć bezmyślnie na złoty znak Przyjścia na przodzie kazalnicy .  Zdawało jej się , że jest jeszcze to , co było …  … Oto arcykapłan Malahuda stoi na kazalnicy i prawi , a ona — dzieweczka nieletnia , w barwnym tłumie ludu ukryta , słucha tej przedziwnej powieści czy bajki …  I stamtąd przyjdzie , gdy czas się dopełni , Zwycięzca jasny i promienny …  Dzień nastanie wtedy na Księżycu wieczny i szczęście … ”  Słońce wpada do świątyni przez kolorowe szyby i drży na ciemnych , malowanych ścianach , drży na głowach zasłuchanego ludu — złote jak ta bajka wyśniona :  „ Z dalekiej gwiazdy , świecącej nad pustyniami … ”  A jak On będzie wyglądał ?  Czy oczy jego będą błękitne ?  czy włos będzie złoty i długi ?  A gdy usta otworzy , młode i purpurowe , jaki głos z nich wypadnie ?  co za wezwanie ?  jakie błogosławieństwo ?  Pójdzie przez księżycowe góry i doliny — aż po ostatnie wszystkich krajów końce — od pustyni aż do sinego morza jasny jak słońce , uśmiechniony jak zorza …  Drgnęła .  Wszakże On jest tutaj ! o krok — w pobliżu .  Gwałtownym ruchem zwróciła się ku drzwiom .  Oto dziadek jej zdejmuje złoty kołpak z głowy i rzuca na kamienną posadzkę ; widzi , jak Elem schylił się po niego skwapliwie , nie wiedzieć dlaczego śledzi pilnie ruchy jego białych rąk , goniących po schodach toczącą się czapkę …  A potem …  Usłyszała krzyk i przelękła się , spostrzegłszy , że jest jej własny .  Na skórę szerna rozpostartą , na stopień najwyższy wstąpił i uderzył ją w oczy nadludzkim swoim zjawiskiem .  — On , on ! … — szeptała , nie mogąc wzroku oderwać od tej olbrzymiej , jasnej postaci , górującej tak ponad tłumem księżycowym , jak wyniosły krater Otamora góruje nad okolicznymi wzgórzami .  Lęk , miotający nią jeszcze przed chwilą , zniknął nagle — czuła tylko jakieś straszne i rozkoszne razem unicestwienie i spokój , spokój nagłą cichą falą skądś spływający …  — Tak .  To On — mówiło w niej coś z głębokim i dziwnie pewnym przeświadczeniem .  — Przyszedł .  Wobec tego wydało jej się wszystko inne mało ważnym i nic nie znaczącym .  Patrzyła z jakimś obojętnym uśmiechem na Malahudę , zstępującego z odkrytą głową ze stopni , na Elema w arcykapłańską czapkę ubranego , na tłum cisnący się około nóg Zwycięzcy .  — Około Jego nóg …  I uśmiechała się jeszcze , chociaż nagła burza powstającej walki u bram miasta zwiała w mgnieniu oka tłum ze stopni świątyni — uśmiechała się , patrząc , jak Zwycięzca biegł , niby młody jasny bóg , w stronę dymów i strzelających z nich ogni , nawołując mężów i zbrojnych , cofających się w pierwszej chwili pod natarciem .  Kiedy jej znikł z oczu , patrzyła jeszcze za nim zaczarowanymi źrenicami z tym samym spokojnym uśmiechem na ustach .  Do świątyni zaczęły wpadać tłumnie kobiety , szukając tutaj wedle zwyczaju schronienia przed niebezpieczeństwem .  Biegły z krzykiem i narzekaniem , niektóre w lęku okropnym , obłąkane wprost z przerażenia .  Ostry zapach dymu i spalenizny wpadał za nimi przez drzwi rozwarte .  Ihezal — nieruchoma — patrzyła na nie ze zdumieniem , jakby nie rozumiejąc , co krzyczą i czego się boją , kiedy On jest pośród ludu …  On ! …  Jedna , widząc wnuczkę starego kapłana tak we drzwiach stojącą , szarpnęła ją za rękaw szeroki , mówiąc coś szybko i popędliwie , czego ona zgoła nie rozumiała .  Inne wołały ją także , ciągnąc w mroczną głąb świątyni , ale ona uwolniła się z ich rąk i wyszła owszem przed bramę .  Plac był pusty zupełnie ; na stopniach leżał stratowany płaszcz ze skóry szerna , porozgniatanych pereł i korali pełny …  Ihezal podjęła go i narzuciwszy sobie na ramiona , weszła na powrót do świątyni .  Kobiety pokryły się w dalszych krużgankach , a częścią w otwartym dzisiaj skarbcu podziemnym ; w wielkiej hali nie było nikogo .  Dziewczyna przeszła przez nią , a minąwszy kazalnicę , zwróciła się na lewo , kędy schody kręte , owijające się wężem dookoła filaru , wiodły na szczyt wyniosłego dachu .  Szła z wolna , coraz bliższa malowanego sklepienia — i nie myśląc o niczym innym , uśmiechała się cicho , że jej niknie w dole mozaikowa posadzka , a rosną natomiast coraz bliższe kwiaty i postacie u góry .  Za każdym razem , gdy się znalazła na wysokości którego z okien , uderzała na nią zmieszana fala zgiełku , od strony toczącej się walki bijąca , ona jednak nie zwracała na to uwagi , ciesząc się tylko jak dziecko , że jest coraz wyżej i wyżej …  Morze huczało szeroko , pod blask słońca złote i ruchliwe .  Fale , w miarę jak zbliżały się ku brzegowi , dostawały białych grzyw i rzucały się na piasek z głuchym łoskotem , rozlewając się po nim srebrnymi kręgami .  Gnał je wicher , powstały kędyś daleko na środku wód , pod leniwie wschodzącym słońcem , hen — poza wyspą , widną z dala , którą nazywano Cmentarną , gdyż według podania pochowane tam były szczątki pierwszych ludzi , z Ziemi na Księżyc ze Starym Człowiekiem przybyłych .  Ihezal , tyłem o kamienną balustradę dachu oparta , patrzyła na słońce i na wyspę , widoczną stąd jak czarnosina plama na srebrzystej roztoczy .  „ Z dalekiej gwiazdy świecącej nad pustyniami przyszli ludzie onego czasu … ” — zadźwięczało jej w uszach wspomnieniem .  Nagle odwróciła się .  Wszakże On tam jest i walczy !  Jak gdyby teraz dopiero zrozumiawszy nareszcie , po co tutaj wyszła , zerwała się gwałtownie i przebiegła przez platformę ku drugiemu końcowi , skąd widać było miasto i szerokie za nim równiny .  Szczęk walki milknął już i dymy opadały z wolna nad przygasającymi zgliszczami .  Szernowie , zwycięzcy w pierwszym ataku , mimo szalone natarcie zmuszeni byli do sromotnej ucieczki .  Przyczynił się do tego przede wszystkim popłoch , który wybuchnął w szeregach oddanych im morców , kiedy zobaczyli walczącego po ludzkiej stronie olbrzyma .  W panicznym przestrachu rzucali broń i biegli ukryć się za mur warowny , porzucając panów swych na pastwę losów , niepomni straszliwej i okrutnej kary , jaka ich czeka za to odstępstwo .  Własnym siłom pozostawiona garstka szernów walczyła zajadle — nie mogła jednak podołać przewadze .  Unosząc się ciężkim i niedołężnym lotem ponad ludzkimi szeregami , razili je z góry ogniem i strzałami , co chwilę jednak któryś z nich upadał , dosiężony straszliwą bronią palną Zwycięzcy lub dobrze wymierzonym kamieniem procarzy .  Nie cofali się jednakże mimo strat do ostatniej chwili , aż skrzydła im mdleć poczęły , wydając ich na pastwę rozwścieczonego tłumu .  Ihezal widziała z góry , jak bliżsi warownego zamku krzywym , ociężałym lotem zdążać poczęli nagle ku jego wieżom , padając poza ogrodzeniem od ran i znużenia .  Ci jednak , którzy zbytnio w głąb ponad ludzką osadę się odbili , nie zdołali już bezpiecznego miejsca dosięgnąć i upadali wśród walczących , na dachy domów lub bruk uliczny , aby znaleźć tu natychmiastową i straszną śmierć z ręki przeważających zwycięzców .  Łamano im skrzydła i tłuczono członki kamieniami albo rzucano związanych w żar dopalających się domostw .  Żaden jednak z torturowanych nie prosił łaski ani zmiłowania , czy to wiedząc , że prośba była by daremna , czy też przez bezgraniczną dla rodu ludzkiego pogardę .  Ihezal obojętnym okiem rzuciła na te — naturalne , jak jej się zdawało — końcowe sceny walki i szukała w tłumie Zwycięzcy .  Stał opodal , bój już skończywszy , ale jeszcze ze straszną swą bronią w ręku — czujny i uważny , jak z ruchów poznać było można .  Rozglądał się wkoło i dawał głosem i ręką jakieś rozkazy .  Dziewczyna słów nie mogła dosłyszeć , ale domyślała się łatwo , że idzie o odcięcie powrotu dwom czy trzem szernom , w zamęcie walki nad osadą zagubionym i pragnącym się teraz dostać do warowni .  Jeden z nich , nie mogąc już latać ze znużenia , krył się tylko po dachach , przerzucając się na skrzydłach — gdy go wypłoszono — z trudem z jednego na drugi .  Inny usiadł na zrębie muru i czekał spokojnie śmierci z ręki Zwycięzcy , który , spostrzegłszy go właśnie , wymierzył ku niemu broń swą zabójczą .  Za trzecim goniono z krzykiem i nawoływaniem .  Ten , widząc , że odwrót ma odcięty , a nie mogąc się na znużonych skrzydłach wznieść dość wysoko , aby od strzał ludzkich być zabezpieczonym , rzucił się w wolną od wojowników stronę , ku świątyni i morzu — i przepadł gdzieś między domami .  Spostrzeżono jego ucieczkę , a w obawie , aby osadę okrążywszy , nie dostał się ponad morzem do zamku , zaczęto go szukać pośpiesznie i zapalczywie .  Zwycięzca , ubiwszy drugiego szerna , wziął też udział w pościgu i biegł ku świątyni , rozglądając się wkoło bystrymi oczyma .  Właśnie na niego patrzała Ihezal , czekając z mimowolnym pragnieniem , aby spojrzał w jej stronę , gdy nagle uderzył ją łomot jak gdyby spadającego tuż za nią ciała .  Odwróciła się szybko — i krew jej w żyłach zamarła z przerażenia .  O kilka kroków za nią leżał na płaskim kamiennym dachu świątyni ścigany szern .  Leżał na pozór bezwładnie — jedno skrzydło zranione i podziurawione w kilku miejscach broczyło żółtawozieloną krwią — na piersiach i nogach miał też szerokie rany od strzał ; znać jednak było , że żył : pierś mu dyszała ciężko , a czworo czerwonych i błyszczących oczu wpatrywało się uporczywie w dziewczynę .  Ihezal nie zdołała nawet krzyknąć , zaczarowana tym strasznym wzrokiem .  Poznała wielkorządcę Awija po złotych na ramionach i u przegubów stóp obręczach i patrzyła na niego z martwym przerażeniem , z którym łączyła się wzrastająca ciekawość .  Potworny i poraniony szern , po raz pierwszy w życiu z bliska widziany , wydał jej się mimo wszystko dziwnie i groźnie pięknym .  Była w nim jakaś moc zła i przewrotność napełniająca trwogą , a wraz i podziwem .  Leżał na jednym boku , na złamanym skrzydle — drugie , czarne i lśniące , z granatowymi połyskami , roztoczył szeroko na posadzce .  Głowę miał nieco uniesioną i pod słabo fosforyzującym czołem błyszczało czworo okropnych , krwawych oczu …  — Ukryj mnie ! — charknął ludzką mową , patrząc wciąż na dziewczynę .  W słowach jego nie było prośby , lecz raczej rozkaz nieodparty .  Ihezal bezwiednie zbliżyła się o krok ku niemu .  — Ukryj mnie , suko ! prędko ! — zasyczał znów szern .  A ona automatycznym , bezwolnym ruchem zbliżała się wciąż , nie mogąc oczu od płonących źrenic jego oderwać .  Naraz , w chwili kiedy już krok ich tylko dzielił , zraniony szern podrzucił się gwałtownie ostatkiem siły i błyskawicznie wysunął spod skrzydeł straszne białe dłonie .  Z nagłym krzykiem grozy skoczyła w tył , unikając zgubnego uścisku .  W tym momencie wróciła jej cała przytomność : chwyciła leżący podarty płaszcz arcykapłański i niespodziewanym ruchem zarzuciła go na głowę wrogowi — a potem , nie mając nic innego pod ręką , zaczęła zdzierać z siebie szaty i krępować nimi lepiej spętanego szerna .  Tymczasem biegnący wojownicy ze Zwycięzcą na czele byli już przed bramą świątyni .  Usłyszała na schodach łomot ich kroków i głośne nawoływania .  Nie zważając na to , że jest prawie naga , rzuciła się ku balustradzie i przechylona — z rozpuszczonymi włosami — poczęła krzyczeć :  — Pójdźcie ! pójdźcie …  Tchu jej zabrakło ; nie zdołała już powiedzieć , że uciekającego wielkorządcę pojmała .  Z jej głosu domyślono się jednak na dole , że szern tam być musi , rzucono się tedy z pośpiechem , aby go ująć .  — Żywcem , żywcem ! — wołał Jeret , który wpadł pierwszy .  — Zwycięzca kazał brać żywcem !  W mgnieniu oka przywalono Awija kupą zmagających się , ruchliwych ciał .  Osłabiony ranami i zaplątany w podartych szatach niewieścich , nie mógł się nawet opierać ; biorący go ludzie jednak nie dowierzali tej jego bezwładności , wiedząc o straszliwej broni , jaką szernowie posiadają w swych białych i miękkich dłoniach , które złączone uderzają nieprzyjaciela piorunującym i zabójczym prądem lub — wedle woli — władzę mięśni jego niweczą .  Przewalono go tedy na piersi , usiłując ująć każdą dłoń z osobna .  Lewą , spod zranionego skrzydła , szybko wzięto w powrozy , ale do prawej , którą padając przyległ sobą , trudno się było dostać , nie uwalniając go z pęt zarazem .  Po krótkiej naradzie Jeret rozkazał czterem co najcięższym chłopom klęknąć na plecach obalonego , a sam z pomocą dwóch jeszcze junaków począł mu wyłamywać zdrowe prawe skrzydło , aby wygrzebać dłoń , ukrytą pod nim i pod piersiami .  Szern , milczący dotychczas pogardliwie , szczeknął z bólu i rzucił się w bok gwałtownie , przewracając gniotących go ludzi , upadł jednakowoż natychmiast , zamroczony potężnym uderzeniem pałki w kark .  Teraz wydobyto i drugą rękę i wzięto na powróz .  Jeret kopnął leżącego wciąż twarzą na posadzce .  — Wstawaj , gadzie ! — krzyknął .  Awij uniósł głowę i łypnął krwawymi oczyma , ale nie ruszył się z miejsca .  Tedy po trzech ludzi chwyciło za każdą linę , do przegubów dłoni twardo przywiązaną , i bacząc , aby rąk nie złączył , pociągnięto go ku przodowi dachu , skąd było widać plac , mrowiem ludu zaległy .  Tutaj Jeret kazał mu założyć widły pod pachy i dźwignąwszy tak przerzucić przez kamienną balustradę , że zawisł na linach ponad przyczółkiem świątyni .  Poznano z dołu wielkorządcę i podniesiono ogromny krzyk tryumfu .  Niedorostki rzucały kamieniami , które jednak nie dosięgały wysoko zawieszonego — plwano w tę stronę i miotano nienawistne wyzwiska i szyderstwa .  Szern nie jęknął nawet .  Rozkrzyżowany w powietrzu na przodzie świątyni , z bezwładnie obwisłymi skrzydłami i wygiętymi w tył rękoma , patrzył tylko czworgiem swoich dzikich oczu w tłum , z niesłychaną nienawiścią i wzgardą .  Na dach świątyni wszedł Zwycięzca z nieodstępnym Elemem .  — Tu jest , tu jest , panie ! — wołał nowy arcykapłan , wiodąc go ku przodowi platformy .  Marek wychylił się , a ujrzawszy szerna , cofnął się z nagłym wstrętem , tak ten widok był potworny i ohydny zarazem .  — Zdjąć go ! — zakrzyknął .  Ludzie , trzymający Awija , ściągnęli go , lubo niechętnie , nie śmiąc się jednak rozkazowi opierać — i przywiedli na postronkach z rozkrzyżowanymi wciąż rękoma przed Zwycięzcę .  Elemowi zapłonęły oczy .  — Jaką mu śmierć przeznaczasz , panie ? — pytał natarczywie , kręcąc się około kolan Markowych .  — Można by go upiec na rożnie albo , co lepsza , rybom dać zjeść …  Ty nie wiesz , panie , jak się to robi ?  Drze się na nogach mięso na strzępy , aby ryby przywabić , a potem chowa się po pas w wodę …  — Precz ! — syknął Marek przez zęby , a potem rozejrzał się wkoło .  — Kto go ujął ? — zapytał .  Zaległo głuche milczenie .  Ludzie oglądali się jedni na drugich ; ci , którzy później przyszli , wskazywali wcześniej przybyłych , aż wreszcie wszystkie oczy zwróciły się na wtuloną w kąt platformy dziewczynę .  — Kto go ujął ? — powtórzył Marek .  — Ja .  Wyszła z ciżby i stanęła przed nim .  Tak , jak zdarła była ubranie z siebie , aby szerna nim spowić , stała teraz naga do pasa ; od białych bioder tylko spływała jej do stóp lśniąca i fałdzista fioletowa szata …  Marek spojrzał na nią , a ją nagle krwawy oblał rumieniec .  Mimowolnym ruchem ściągnęła na pierś rozsypane po barkach włosy , jakby ukryć się w nich pragnąc …  — Ty ? — szepnął ze zdumieniem — ty ? !  — Wnuczka Malahudy ! — szemrano poznawszy ją w tłumie .  — Arcykapłana starego ostatnia latorośl !  Ona stała tymczasem , patrząc w oczy Zwycięzcy , ze skrępowanym szernem u nóg prawie — i czuła , że pod jego wzrokiem wszystkie siły ją opuszczają .  Krew ze zbielałych warg uciekła jej gdzieś do piersi i drgała ckliwymi ciarkami w tętnicach ; nogi nagle zesłabłe już się uginały …  Wysiliła jeszcze wszystką wolę , aby nie upaść …  Naraz uczuła , że ktoś ją obejmuje ramieniem .  — To moja narzeczona — rzekł Jeret , podtrzymując słaniającą się .  Żachnęła się i wyrwała z jego objęć z nagle odzyskaną mocą .  — Nieprawda ! — krzyknęła — nieprawda !  I złożywszy na piersi ręce , wołała szybko , jakby z najcięższego jakiegoś zarzutu chcąc się oczyścić :  — Ty nie słuchaj tego , panie , bo to nieprawda !  Może … niegdyś … istotnie … ale teraz …  Zamilkła nagle .  — Teraz ? — zapytał Marek , zdumiony tą całą sceną .  — Teraz — dokończyła , drżący głos mimowolnie zniżając — teraz ty jeden panem moim jesteś , Zwycięzco , z dalekiej gwiazdy przybyły , którego imię niech będzie błogosławione po wszystkie wieki wieków !  Mówiąc to , osunęła się na kolana i przypadła czołem do jego stóp , zsypując na nie pochyleniem głowy płynne i jaśniejące złoto swych włosów .  Tymczasem koło nich szmery jakieś rosły , aż wybuchły nagle burzą zgiełkliwych głosów .  Marek , który chciał był właśnie odpowiedzieć klęczącej przed nim dziewczynie , wzniósł głowę i pojrzał dokoła pytającym wzrokiem , nie mogąc ze zmieszanych słów i wykrzyków dobrze wyrozumieć , o co idzie .  — Panie ! — ozwał się Elem — lud żąda śmierci Ihezal , wnuczki Malahudy …  Marek uczuł , jak dziewczyna w nagłym lęku przylgnęła piersią do jego kolan .  — Co ? — rzekł — co ?  Czym zawiniła ?  Nikt nie odpowiadał .  Nagła cisza zapadła , a wszystkie twarze posępne i milczące patrzyły z bezlitosnym wyrokiem w oczach na złotowłosą dziewczynę .  Marek spojrzał na Jereta , który — sam byłego arcykapłana krewny — mienił się być przed chwilą jej narzeczonym .  Młody wojownik brwi miał zmarszczone i kąsał usta , nie odzywał się jednak ani słowem protestu .  — Musi umrzeć — wyrzekł wreszcie Elem .  — Musi umrzeć ! — krzyknięto naraz ze wszystkich stron .  — Czego wy chcecie od niej ?  co zawiniła ? — powtórzył Marek , kładąc obronnym ruchem dłoń na jej włosach .  — Nic nie zawiniła — rzekł Elem — ale umrzeć musi .  Była sam na sam z szernem — tu wskazał charczącego w powrozach Awija — samowtór z nim była , więc musi umrzeć .  — Ależ ona go ujęła ! — krzyknął Marek .  — Tak , lecz czyniąc to , była z nim sama tutaj i dlatego musi umrzeć w piasku zakopana .  Takie jest prawo .  — Takie jest prawo !  musi umrzeć ! — zawołano zewsząd .  Zwycięzca zapłonął nagłym gniewem :  — Pluję na prawa wasze !  Ja tu dziś prawa stanowię , odkąd uznali ście mnie panem !  Będzie żyła , bo ja chcę tego !  Elem zgiął się w pokorze .  — Ty możesz wszystko , Zwycięzco , ale nie zechcesz sam chcieć tego , czego my nie chcemy , aby z krwi naszej dzieci szernom się rodziły !  Ihezal zerwała się gwałtownie .  — Ja czysta jestem ! — krzyknęła z płonącymi oczyma , twarzą do tłumu zwrócona — słyszycie , czysta !  Kto śmie …  Łkanie zdławiło jej dalsze słowa w gardle .  Zakryła oczy i padając znów do kolan Markowych , powtórzyła cichym i błagalnym głosem :  — Czysta jestem …  Daj na śmierć , Zwycięzco , ale wierz , żem czysta …  Marek schylił się i wziął płaczącą jak dziecko na ręce .  — Jest pod moją opieką ! słyszycie ? — rzekł .  — Nikt jej nie tknie .  Ja sam biorę na siebie odpowiedzialność za nią .  Szmer przeszedł między zgromadzonymi , ale nikt nie śmiał się sprzeciwić .  Marek zaś dodał jeszcze , zwracając się ku Elemowi :  — A przede mną ty za nią odpowiadasz !  Jeśli włos jej z głowy spadnie , to ciebie żywcem w piasku każę zakopać !  Mówił twardym , rozkazującym tonem , do którego przywykł już nadspodziewanie w tym krótkim , wśród księżycowych ludzi spędzonym , czasie .  Elem schylił się w milczeniu .  — A z szernem co każesz zrobić , panie ? — zapytał po chwili .  — Będzie żyw tymczasem .  Umieścić go w pewnym i dobrym schowaniu .  A teraz idźcie stąd wszyscy i zostawcie mnie samym .  Platforma opróżniała się szybko .  Awija zwleczono na powrozach krętymi schodami i na rozkaz Elema przykuto z rozkrzyżowanymi rękoma , sznury zastępując łańcuchami , w podziemnym skarbcu świątyni , która odtąd miała być mieszkaniem Zwycięzcy , jako jedyny wzrostowi jego odpowiadający gmach w całej osadzie .